Η Ε.Ε. ξεκινάει να ερευνά τις επιδοτήσεις ηλεκτρονικών αυτοκινήτων της Κίνας, αντί να εξετάσει ανοιχτά τις θεμιτές της ανησυχίες σχετικά με την υπερβολική εξάρτηση από τις κινεζικές εισαγωγές. Διότι η έννοια της «υγιούς αλληλεξάρτησης», βέβαια, όχι μόνο βοηθάει στην εφαρμογή της ιδέας περί αποφυγής κινδύνου, αλλά παρέχει καθοδήγηση για την ανάπτυξη ενός καλύτερου μείγματος πολιτικών. Για να κατανοήσουμε την κατάσταση, πρέπει να αναγνωρίσουμε τη μετατόπιση από τη φάση με την ονομασία Παγκοσμιοποίηση 2.0 στην Παγκοσμιοποίηση 3.0.
Η Παγκοσμιοποίηση 2.0 λειτούργησε σύμφωνα με την Pax Americana και τους κανόνες του διεθνούς εμπορίου (GATT, ΠΟΕ), οπότε δόθηκε έμφαση στο άνοιγμα της αγοράς, στη δικαιοσύνη, στη διαφάνεια, στην οικονομική ολοκλήρωση, στον ρυθμιστικό συντονισμό και στις κοινωνικές πολιτικές για τον μετριασμό των χειρότερων υπερβολών του κεφαλαίου. Ωστόσο, η πολύπλοκη πραγματικότητά της έχει προκαλέσει αντιδράσεις, τροφοδοτώντας τον λαϊκισμό και τη δυσαρέσκεια, επειδή μόνο τμήματα του παγκόσμιου πληθυσμού έχουν ωφεληθεί από την παγκοσμιοποίηση. Από το 2010 κι εντεύθεν υπήρξε μετακίνηση στον πολιτικό λόγο σχετικά με την παγκόσμια αλλαγή εξουσίας και τις μεταβαλλόμενες αντιλήψεις για την ασφάλεια, τάση που επιταχύνθηκε από την πανδημία και τον πόλεμο κατά της Ουκρανίας.
Η καινούργια προσέγγιση θα μπορούσε να ονομαστεί Παγκοσμιοποίηση 3.0, ενώ στον πυρήνα της βρίσκεται ο δεσμός οικονομίας και ασφάλειας. Η οικονομική πολιτική απομακρύνεται από την αποτελεσματικότητα, η οποία βασιζόταν στη μη πολιτικοποιημένη οικονομική δραστηριότητα και τη λογική της ανάπτυξης. Η συνεχής ανάγκη εξισορρόπησης οικονομικών και πολιτικών στόχων καθίσταται ζωτική. Πλέον η παγκόσμια οικονομική ολοκλήρωση και η αλληλεξάρτηση λογίζονται ως ευθύνη ή τουλάχιστον ως ευπάθεια, που απαιτεί προσοχή. Στην Ευρώπη αυτή η άποψη είναι ιδιαίτερα ισχυρή, ειδικά όταν συζητούνται επικίνδυνες εξαρτήσεις από αυταρχικά καθεστώτα.
Το λεξικό της νέας πολιτικής ορολογίας, ωστόσο, είναι ακόμη υπό κατασκευή. Για παράδειγμα, το «μικρή αυλή, ψηλός φράχτης» της κυβέρνησης Μπάιντεν φαίνεται να είναι μια ρεαλιστικά βαθμονομημένη προσέγγιση για την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων. Ωστόσο, καθώς το πεδίο εφαρμογής εκτείνεται από την τεχνητή νοημοσύνη στη βιοτεχνολογία και τους ημιαγωγούς, βασίζεται σε μια πολύ γενικευμένη ιδέα της «εθνικής ασφάλειας» και δημιουργεί ασάφεια. Ως πολιτικός λόγος, το «μικρή αυλή, ψηλός φράχτης» έχει αναμφισβήτητα προσθέσει στη σύγχυση, αποτυγχάνοντας να καθορίσει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, όπως υποστήριξε ο Ράιαν Χάας στο Foreign Affairs.
Η υγιής αλληλεξάρτηση, εντούτοις, αντί να δίνει έμφαση στους περιορισμούς πρόσβασης στην αγορά, στον προστατευτισμό και στην παραβίαση των κανόνων του ΠΟΕ, επικεντρώνεται στον σχεδιασμό βιώσιμων διακρατικών σχέσεων, ώστε να περιοριστούν οι ασυμμετρίες στις αλυσίδες εφοδιασμού και στην οικοδόμηση ανθεκτικότητας από κοινού. Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί ακόμη και να είναι αντιπαραγωγικό να επικαλεστεί κανείς τη λογική των κανόνων του ΠΟΕ για την επίλυση συγκρούσεων, όπως κάνει επί του παρόντος η Κομισιόν με τις κινεζικές επιδοτήσεις. Αντίθετα, θα πρέπει να επικεντρωθούμε στο πώς να σχεδιάσουμε υγιείς σχέσεις, που προάγουν τον άμεσο συντονισμό μεταξύ αλληλεξαρτώμενων οικονομιών.
Τι συνεπάγεται στην πράξη η υγιής αλληλεξάρτηση; Πρώτον, βασίζεται σταθερά στη νέα πραγματικότητα της Παγκοσμιοποίησης 3.0, η οποία αναγνωρίζει ότι η υψηλή παγκόσμια εξάρτηση δεν είναι μόνο εδώ για να μείνει, αλλά είναι επίσης πολύτιμη, επειδή εξυπηρετεί σημαντικούς στόχους και παρέχει δημόσια αγαθά. Δεύτερον, αυτό που διακυβεύεται είναι η διαχείριση των εξαρτήσεων και όχι η ψευδαίσθηση της εξάλειψής τους και, τρίτον, η υγιής εξάρτηση αναγνωρίζει τη σημασία της διατήρησης των μηχανισμών της αγοράς.
*Ο κ. Μαξιμίλιαν Μάγιερ είναι λέκτωρ Διεθνών Σχέσεων και Παγκόσμιας Πολιτικής της Τεχνολογίας στο Πανεπιστήμιο Ράινισε Φρίντριχ Βίλχελμς της Βόννης και η κ. Πινγκ Σου βοηθός καθηγήτρια στη Σχολή Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Τόνγκζι.
