Εταιρείες «βιτρίνες» που εκδίδουν εικονικά τιμολόγια εκατομμυρίων ευρώ, διάσπαρτες παράνομες δεξαμενές σε ολόκληρη την Αττική, σλέπια που αντί να ανεφοδιάζουν πλοία με ναυτιλιακό καύσιμο το μεταφέρουν στα πρατήρια για να πουληθεί ως καύσιμο κίνησης, βυτιοφόρα που διοχετεύουν στην αγορά καύσιμα που είχαν εξαχθεί εικονικά σε άλλες χώρες, πετρέλαιο θέρμανσης που διακινείται κατακαλόκαιρο ως κίνησης, εργαστήρια με διαλύτες για τη νοθεία βενζινών ή και πετρελαίου, δουλεύουν εντατικά και ανενόχλητα κάτω από τη «μύτη» του ράθυμου και κατακερματισμένου κρατικού ελεγκτικού μηχανισμού.
Κατά καιρούς αποκαλύπτεται μια τρανταχτή περίπτωση λαθρεμπορίας, που γρήγορα ξεχνιέται και που σε πολλές περιπτώσεις δεν είναι καν αποτέλεσμα ελέγχων, όπως για παράδειγμα όταν μια πυρκαγιά ξέσπασε σε αποθήκη στον Ασπρόπυργο και στη διάρκεια της κατάσβεσης βρέθηκαν στο εσωτερικό της κλεμμένα βυτιοφόρα με βενζίνη και χημικούς διαλύτες που χρησιμοποιούνται για νοθεία.
Πρόσφατη έρευνα του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου για την παραβατικότητα στην αγορά καυσίμων, τα συμπεράσματα της οποίας δεν έχουν ακόμη δημοσιοποιηθεί αλλά έχουν περιέλθει εις γνώσιν της «Κ», δείχνει διόγκωση του φαινομένου του λαθρεμπορίου και διπλασιασμό του αριθμού των πρατηρίων με «πειραγμένες» αντλίες αλλά και των ποσοτήτων καυσίμου που «κλέβουν» από τους καταναλωτές σε σχέση με το 2019. Από την έρευνα, που αφορά την αγορά της Αττικής, η οποία συγκεντρώνει το 50% της εγχώριας κατανάλωσης καυσίμων, προκύπτει ότι το «κλέψιμο» στην αντλία ξεκινάει από 4% και φτάνει έως και 24%!
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της αγοράς, ετησίως οι καταναλωτές πληρώνουν για καύσιμο που δεν μπαίνει ποτέ στο ρεζερβουάρ του αυτοκινήτου τους περί τα 120 εκατ. ευρώ, ενώ τα διαφυγόντα έσοδα για το κράτος από το λαθρεμπόριο υπολογίζονται σε ετήσια βάση στα 250-300 εκατ. ευρώ.
Υψηλά ποσοστά παραβατικότητας, σύμφωνα με μια δεύτερη έρευνα του ΕΜΠ που βρίσκεται σε εξέλιξη, παρουσιάζουν, εκτός από την Αθήνα, η Θεσσαλονίκη, η Θεσσαλία και η Πελοπόννησος. Ουσιαστικά, δηλαδή, όλες οι περιοχές με μεγάλες καταναλώσεις.
Οι λαθρέμποροι καρπώνονται τη διαφορά φόρων (ΕΦΚ και ΦΠΑ) μεταξύ των διαφόρων τύπων καυσίμων, γι’ αυτό και το μεγάλο «πάρτι» γίνεται στο ναυτιλιακό καύσιμο που είναι αδασμολόγητο και διακινείται στην εσωτερική αγορά ως κίνησης, με αποτέλεσμα ο λαθρέμπορος να καρπώνεται το σύνολο των φόρων. Αντίστοιχα υψηλά κέρδη αποκομίζουν μέσω των εικονικών εξαγωγών, όπου επίσης καρπώνονται το σύνολο των φόρων από το καύσιμο το οποίο εμφανίζουν ως εξαγωγικό και αδασμολόγητο αλλά το διαθέτουν στην εσωτερική αγορά ως κίνησης.
«Παράθυρο» για δράση στους λαθρεμπόρους αφήνει και η διαφορά του ΕΦΚ πετρελαίου κίνησης και θέρμανσης.
Οι έμμεσες παρενέργειες
Οι επιπτώσεις από το λαθρεμπόριο, όμως, δεν περιορίζονται στα διαφυγόντα κέρδη για το Δημόσιο. Είναι κοινωνικές, λόγω του αθέμιτου ανταγωνισμού που δημιουργεί, αλλά και περιβαλλοντικές, αφού στις περισσότερες περιπτώσεις τα καύσιμα ειδικής χρήσης, όπως το πετρέλαιο ναυτιλίας, χρησιμοποιούνται παράνομα εντός του αστικού ιστού, με αρνητικές επιπτώσεις στο περιβάλλον και στην υγεία των πολιτών. Επιπλέον, τα παράνομα έσοδα από το λαθρεμπόριο, λόγω του ότι δεν είναι «φανερά», μπορούν ευκολότερα να χρησιμοποιηθούν για άλλους παράνομους σκοπούς και έτσι να ενισχύσουν φαινόμενα διαφθοράς. Δημιουργούν επίσης ασφυκτικές συνθήκες ανταγωνισμού για όσους προσπαθούν να λειτουργήσουν νόμιμα, αφού οι παρανομούντες διαθέτουν καύσιμα κάτω του κόστους, χρησιμοποιώντας τα παράνομα έσοδα για να καλύψουν το περιθώριό τους και να αυξήσουν τα μερίδιά τους.
Τα διαφυγόντα έσοδα για το κράτος υπολογίζονται σε ετήσια βάση στα 250-300 εκατ. ευρώ.
Η λαθρεμπορία και η παραβατικότητα στην αγορά καυσίμων είναι από τις περιπτώσεις που κανείς πραγματικά αναρωτιέται όχι για το εάν η πολιτεία «μπορεί», αλλά εάν «θέλει» να τις πατάξει, με τα δεδομένα δυστυχώς να κατατείνουν στο δεύτερο.
Πώς αλλιώς να εξηγήσει κανείς το γεγονός ότι δεν λειτουργεί μέχρι και σήμερα ολοκληρωμένα το σύστημα ηλεκτρονικής μετάδοσης δεδομένων εισροών και εκροών καυσίμων στο σύνολο της εφοδιαστικής αλυσίδας (από φορολογικές αποθήκες έως αντλίες πρατηρίου) που θεσμοθετήθηκε το 2009;
Παράδειγμα η Τουρκία
Το ίδιο σύστημα η γειτονική Τουρκία το εγκατέστησε και το λειτούργησε μέσα σε ενάμιση χρόνο, με μια ανάθεση μέσω διεθνούς διαγωνισμού στην PwC, η οποία και το λειτουργεί με εντυπωσιακά αποτελέσματα ως προς τη βελτίωση της λαθρεμπορίας. Για την αγορά, η ολοκλήρωση του συστήματος εισροών – εκροών σε συνδυασμό με την ενίσχυση, σε δυναμικό και μέσα, των υπηρεσιών ελέγχου για την εντατικοποίησή τους είναι επιτακτική ανάγκη για την καταπολέμηση της παραβατικότητας.
Οι ρυθμίσεις που προωθεί η κυβέρνηση μέσω του φορολογικού νομοσχεδίου («λουκέτο» για δύο χρόνια σε πρατήρια που έχουν παρανομήσει, συνυπευθυνότητα των εταιρειών εμπορίας για τα πρατήρια που προμηθεύουν κ.ά.) η αγορά εκτιμά ότι, αν και είναι στη σωστή κατεύθυνση, δεν θα φέρουν αποτελέσματα χωρίς τη λειτουργία του συστήματος εισροών – εκροών και εντατικούς ελέγχους, ενώ απαραίτητη θεωρεί και τη δημιουργία από την ΑΑΔΕ μητρώου παραβατών.
Τι ζητούν
H αγορά προτείνει επίσης να περάσει η αρμοδιότητα των ελέγχων, στην οποία σήμερα εμπλέκονται τρία υπουργεία και πολλές υπηρεσίες, σε ένα φορέα που θα έχει ρόλο project manager, υποδεικνύοντας ως καταλληλότερο την ΑΑΔΕ και τον επικεφαλής της, Γιώργο Πιτσιλή.
Στα χαρτιά 14 χρόνια το σύστημα ελέγχου
Το πρώτο ολοκληρωμένο πακέτο μέτρων καταπολέμησης του λαθρεμπορίου στα καύσιμα θεσμοθετήθηκε το 2009, με βασικό μέτρο την εγκατάσταση συστήματος εισροών – εκροών στα πρατήρια και ακολούθως σε ολόκληρη την εφοδιαστική αλυσίδα καυσίμων και χρονοδιάγραμμα ολοκλήρωσης το 2014.
Ακολούθησε υπό την πίεση του μνημονίου ένας νέος νόμος το 2012 με 14 εφαρμοστικές αποφάσεις, κάποιες εκ των οποίων εκκρεμούν μέχρι σήμερα και άλλες που δεν εφαρμόστηκαν ποτέ, και ένας ακόμη νόμος το 2019 με 18 εφαρμοστικές αποφάσεις, ο οποίος προέβλεπε μεταξύ άλλων την πλήρη λειτουργία των συστημάτων εισροών – εκροών σε πρατήρια και φορολογικές αποθήκες τον Δεκέμβριο του 2021.
Η υποχρέωση αυτή μεταφέρθηκε για το 2021, μετά για το 2023 και πλέον μετατίθεται για το 2024. Εάν τελικά δηλαδή καταφέρει και δουλέψει το σύστημα, θα έχουν περάσει 15 χρόνια από τη θεσμοθέτησή του. Στο μεταξύ, μέχρι σήμερα έχουν δαπανηθεί συνολικά πάνω από 200 εκατ. ευρώ για την εγκατάσταση συστημάτων εισροών – εκροών από ιδιωτικούς πόρους και το Πρόγραμμα Δημοσίων Δαπανών, και το ίδιο διάστημα οι λαθρέμποροι έχουν καρπωθεί πάνω από 4 δισ. ευρώ.
Εξαγγέλθηκε το 2009. Δαπανήθηκαν 200 εκατ. ευρώ αλλά ακόμη δεν λειτουργεί.
Το σύστημα εισροών – εκροών έχει εγκατασταθεί σε όλα τα πρατήρια και στις φορολογικές αποθήκες, δεν υπάρχει ωστόσο δυνατότητα αξιοποίησης των ψηφιακών δεδομένων για τη διασταύρωση των στοιχείων που αποστέλλονται. Μέχρι σήμερα δεν έχει καθοριστεί διαδικασία διασταύρωσης των στοιχείων που καταχωρίζει ο πρατηριούχος κατά την παραλαβή των καυσίμων. Οι πρατηριούχοι καταχωρίζουν μόνοι τους τα στοιχεία της προμηθεύτριας εταιρείας στο σύστημα και δεν υπάρχει τρόπος διασταύρωσης της ορθότητας αυτών των στοιχείων, καθώς το σύστημα δεν είναι αυτοματοποιημένο. Ο λόγος; Γιατί εκκρεμούν ακόμη και από το 2010 και το 2012!
Οι εκκρεμότητες
1. Εκκρεμεί η έκδοση της επικαιροποιημένης απόφασης (ΚΥΑ Φ2-1617/2010) για τις προδιαγραφές των συστημάτων εισροών – εκροών, η οποία τέθηκε σε διαβούλευση τον Μάιο του 2022 και ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί. Η επικαιροποιημένη ΚΥΑ θα θεσμοθετήσει τη διαδικασία ελέγχου καταλληλότητας λογισμικών και ελέγχου των εγκαταστατών.
2. Εκκρεμεί η έκδοση της ΚΥΑ για την έναρξη της εξάμηνης δοκιμαστικής λειτουργίας μετάδοσης δεδομένων του συστήματος εισροών – εκροών στις φορολογικές αποθήκες, η οποία αναμενόταν τον Ιανουάριο του 2023. Ολες οι φορολογικές αποθήκες (εγκαταστάσεις) είναι έτοιμες, έχουν κάνει και δοκιμαστική λειτουργία, αναμένεται ωστόσο η έκδοση της ΚΥΑ για την έναρξη δοκιμαστικής περιόδου για τη μετάδοση των στοιχείων προς τη ΓΓΠΣ.
3. Εκκρεμούν οι αποφάσεις για επέκταση της εγκατάστασης των συστημάτων εισροών – εκροών σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα και στα πρατήρια, σύμφωνα με τις προβλέψεις των ν. 3784/2009 και 4608/2019.
4. Εκκρεμεί η τροποποίηση της αρχικής ΚΥΑ (48941/3564/16-11-2012) προκειμένου να επιλυθούν προβλήματα που προέκυψαν από την εφαρμογή της στη μετάδοση στοιχείων από τα GPS που έχουν εγκαταστήσει οι εταιρείες στα βυτιοφόρα τους.
5. Οσον αφορά τα συστήματα GPS στα πλωτά ανεφοδιαστικά μέσα (σλέπια), ενώ έχουν εγκατασταθεί σε όλα, εκκρεμεί η απόφαση για τη μετάδοση δεδομένων προς τη ΓΓΠΣ.
