Χρειάστηκαν μόλις 4 χρόνια, από το 2009 έως και τον Ιούλιο του 2013, για να φθάσει το ποσοστό ανεργίας στη χώρα μας από μονοψήφιο ποσοστό στο δυσθεώρητο 28,1% και συνολικά 14 δύσκολα χρόνια για να φθάσει μόλις τον φετινό Οκτώβριο στο 9,6%, σπάζοντας το φράγμα του 10%.
Επειτα από μια μακρά περίοδο οικονομικής κρίσης και σκληρής δημοσιονομικής προσαρμογής, αλλά και μιας αδιανόητης υγειονομικής καταιγίδας που χτύπησε την παγκόσμια οικονομία, το εποχικά διορθωμένο ποσοστό ανεργίας στη χώρα μας, τον Οκτώβριο του 2023, ανήλθε σε 9,6% έναντι 11,8% τον Οκτώβριο του 2022 και του αναθεωρημένου προς τα άνω 10,3% τον φετινό Σεπτέμβριο. Η προηγούμενη φορά που είχε καταγραφεί μονοψήφιο ποσοστό ανεργίας και συγκεκριμένα 9,9%, ήταν τον Αύγουστο του 2009.
Ομως, και παρά τις θετικές εξελίξεις, οι οικονομολόγοι εκτιμούν πως «τώρα αρχίζουν τα δύσκολα» κι επισημαίνουν ότι για να συνεχιστεί η μείωση της ανεργίας χρειάζεται να αντιμετωπιστούν διαρθρωτικά προβλήματα της αγοράς εργασίας, όπως η χαμηλή συμμετοχή γυναικών και νέων και η αναντιστοιχία δεξιοτήτων και ζήτησης. Κρούουν μάλιστα τον κώδωνα του κινδύνου, καθώς εκτιμούν ότι στο εξής η μείωση της ανεργίας θα γίνεται όλο και πιο δύσκολη και πλέον θα είναι αναγκαίο να αρχίσει η αγορά εργασίας να ξεπερνάει δομικά της προβλήματα. Κάτι που φαίνεται άλλωστε και από τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, που δείχνουν ότι όσο το ποσοστό προσεγγίζει μονοψήφιο αριθμό, τόσο η αποκλιμάκωσή της γίνεται με πιο αργό ρυθμό.
Είναι χαρακτηριστικό ότι ενώ ήταν στο 11,3% τον Ιανουάριο, έπεσε σε μονοψήφιο αριθμό σε 10 μήνες. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που η κυβέρνηση και δη το οικονομικό επιτελείο διατηρεί μεν την αισιοδοξία του ότι η πραγματικότητα θα ξεπεράσει προς το καλύτερο τις εκτιμήσεις, χαμηλά όμως σε επίσημο επίπεδο τον πήχυ. Ετσι, εκτιμά στον προϋπολογισμό του 2024 ότι σε ετήσια βάση, κατά το τρέχον έτος το ποσοστό ανεργίας θα κλείσει στο 11,2%, ενώ και το 2024 η υποχώρηση της ανεργίας εκτιμάται ότι θα είναι αργή, με αποτέλεσμα να μην υποχωρήσει στο τέλος του επόμενου έτους κάτω από το 10,6%.
Πιο «θολή» είναι η εικόνα της απασχόλησης στη χώρα μας, καθώς δεν αφήνει πολλά περιθώρια εφησυχασμού. Αφενός παραμένει σε χαμηλά επίπεδα, στα 4,257 εκατ. άτομα, αφετέρου είναι σημαντικά μειωμένη, κατά περίπου 300.000 εργαζομένους, σε σχέση με τον αριθμό των απασχολουμένων (4,551 εκατ.) κατά τον Αύγουστο του 2009. Γεγονός που καταδεικνύει ότι το πρόβλημα στην αγορά εργασίας είναι πολυδιάστατο και απαιτούνται ουσιαστικά αναπτυξιακά μέτρα που θα οδηγήσουν στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, σε αύξηση των μισθών και βέβαια σε αύξηση του εργατικού δυναμικού, επαναπατρίζοντας κι ένα σημαντικό αριθμό εργαζομένων που εγκατέλειψαν τη χώρα.
Λιγότεροι απασχολούμενοι
Τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής είναι αποκαλυπτικά. Δείχνουν ότι οι απασχολούμενοι ανήλθαν τον Οκτώβριο σε 4.257.939 άτομα, σημειώνοντας αύξηση κατά 145.353 σε σχέση με τον Οκτώβριο του 2022 (+3,5%), αλλά και κατά 55.348 εργαζομένους (+1,3%) σε σχέση με τον αμέσως προηγούμενο μήνα Σεπτέμβριο. Αυτό δείχνουν και τα πλέον πρόσφατα στοιχεία της Eurostat, για το ποσοστό απασχόλησης στην Ευρωπαϊκή Ενωση κατά το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους. Συγκεκριμένα, ενώ στην Ευρωζώνη παρατηρήθηκε αύξηση κατά 0,6% και στις χώρες της Ε.Ε. κατά 0,5%, η Ελλάδα συγκαταλέγεται σε μια από τις τέσσερις χώρες στις οποίες καταγράφηκε μείωση (-0,3%). Αλλά και τα στοιχεία του προϋπολογισμού δείχνουν πως και τον επόμενο χρόνο θα συνεχιστεί η σημαντική επιβράδυνση στον ρυθμό αύξησης των απασχολουμένων από το +2,5% το 2022, στο +1,4% το 2023 και στο μόλις +0,9% το 2024.
Η μείωση της ανεργίας φαίνεται για μια ακόμη φορά πως είναι… ανδρική υπόθεση, καθώς το ποσοστό τον Οκτώβριο έχει υποχωρήσει στο 7,6%, σε αντίθεση βέβαια με το ποσοστό ανεργίας στις γυναίκες, που παρουσιάζεται σε υψηλότερα επίπεδα, στο 12,1%. Οπως παραμένει ανησυχητικά υψηλό στους νέους ηλικίας από 15 έως 24 ετών (23,7%), όταν στους άνω των 25 ετών (ηλικιακή ομάδα 25-74), έχει υποχωρήσει στο 8,7%.
Διαρθρωτική ανεργία
Και οι ειδικοί ξεκαθαρίζουν πως «τώρα αρχίζουν τα δύσκολα». Οπως επισημαίνει μάλιστα πρόσφατη έκθεση της Alpha Bank, παρά την τάση δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας που υπαγορεύεται από την ισχυρή δυναμική των επενδύσεων, το ποσοστό της ανεργίας προσεγγίζει το φυσικό του επίπεδο, δηλαδή εκείνο που οφείλεται στη διαρθρωτική ανεργία και όχι σε διαταραχές του οικονομικού κύκλου.
Κάνει μάλιστα λόγο για «υποχρησιμοποίηση» του ανθρώπινου κεφαλαίου (ποσοστό «υποτονικότητας» ή Labour Market Slack) κι επισημαίνει ότι ορισμένα χαρακτηριστικά, όπως το χαμηλό ποσοστό συμμετοχής συγκεκριμένων ομάδων του πληθυσμού στο εργατικό δυναμικό, των νέων και των γυναικών, καθώς και η αναντιστοιχία των δεξιοτήτων του ανθρώπινου κεφαλαίου με τις απαιτούμενες από την αγορά εργασίας, είναι μερικοί από τους λόγους για τους οποίους η ανεργία στη χώρα μας παραμένει σε συγκριτικά υψηλό επίπεδο. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, η «υποτονικότητα» της αγοράς εργασίας υποχώρησε στο 16,1% το δεύτερο τρίμηνο του 2023, έναντι 17,3% το πρώτο τρίμηνο και 18,4% το δεύτερο τρίμηνο του 2022.
Κενές θέσεις εργασίας
Στα δομικά προβλήματα της εγχώριας αγοράς εργασίας παραμένει το γεγονός ότι παρά την άνοδο της απασχόλησης και της αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού, αυξήθηκαν παράλληλα οι κενές θέσεις εργασίας στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, ανήλθαν σε 37.100 το δεύτερο τρίμηνο του 2023, έναντι 32.900 το πρώτο τρίμηνο του έτους και 27.200 το δεύτερο τρίμηνο του 2022, καταγράφοντας αύξηση κατά 36,2% σε ετήσια και 13% σε τριμηνιαία βάση, αντίστοιχα. Οι περισσότερες κενές θέσεις εντοπίζονται στο χονδρικό και λιανικό εμπόριο (18.600) και στην παροχή καταλύματος και εστίασης (10.700). Επιπλέον, το δεύτερο τρίμηνο του έτους οι κενές θέσεις εργασίας αυξήθηκαν στο 1,6% επί των συνολικών θέσεων εργασίας, με το εν λόγω ποσοστό να διαμορφώνεται σε πολυετή υψηλά.
