Ποιος είπε ότι η διαφωνία δεν επιτρέπεται στη Ρωσία; Ο Ιγκόρ Σεχίν, διευθύνων σύμβουλος της κρατικής πετρελαϊκής Rosneft και ένας από τους στενότερους συμμάχους του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, επέκρινε τα υψηλά επιτόκια, καθώς και την υποτιθέμενη αποτυχία της κεντρικής τράπεζας να συγκροτήσει σύστημα διασυνοριακών πληρωμών για να αντεπεξέλθουν οι επιχειρήσεις στις τρέχουσες κυρώσεις.
Οι εντάσεις της παλαιάς φρουράς του Πούτιν με τους πρώην πράκτορες μυστικών υπηρεσιών και τους τεχνοκράτες, που ασκούν την οικονομική πολιτική, δεν είναι κάτι καινούργιο. Το γεγονός ότι οι αντιπαραθέσεις καθίστανται δημόσιες, όταν η χώρα τελεί σε μόνιμη κρίση ενόψει προεδρικών εκλογών το 2024, επιτείνει την αβεβαιότητα στην άσκηση της οικονομικής πολιτικής. Η Ρωσίδα οικονομολόγος Αλεξάντρα Προκοπένκο παρατηρεί ότι η Ρωσία βρίσκεται de facto σε κατάσταση συνεχούς κρίσης εδώ και 15 χρόνια. Τον αντίκτυπο της παγκόσμιας οικονομικής κατάρρευσης του 2008 ακολούθησε η πτώση των τιμών των εμπορευμάτων το 2014-2015. Οι πρώτες δυτικές κυρώσεις έπληξαν τη Ρωσία το 2014, μετά την προσάρτηση της Κριμαίας. Κατόπιν η χώρα πλήρωσε βαρύ τίμημα κατά τη διάρκεια της πανδημίας, προτού πληγεί από ακόμη ένα γύρο αυστηρών κυρώσεων μετά την εισβολή της στην Ουκρανία, πέρυσι τον Φεβρουάριο.
Δεν προκαλεί έκπληξη συνεπώς η επί μακρόν υπολειτουργία της χώρας, όταν το 2008 το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της ήταν 11% υψηλότερο από της Πολωνίας και 26% από της Τουρκίας, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, αλλά το 2022 ήταν 35% και 32% χαμηλότερο, αντιστοίχως. Επί 24 χρόνια, ως ο ισχυρός άνδρας της Ρωσίας, ο Πούτιν διατήρησε τη διαχείριση της οικονομίας στα χέρια ορθολογιστών τεχνοκρατών. Επέτρεψε, βέβαια, στους πρώην συναδέλφους του από τις υπηρεσίες ασφαλείας να αυξήσουν την επιρροή και τον πλούτο τους, αναλαμβάνοντας τις μεγαλύτερες εταιρείες της χώρας.
Ο οικονομολόγος Αντον Σιλουάνοφ είναι υπουργός Οικονομικών από το 2011. Η Ελβίρα Ναμπιουλίνα, διοικήτρια της Τράπεζας της Ρωσίας, διορίστηκε το 2013 μετά μία θητεία ως υπουργός Οικονομικής Ανάπτυξης. Ενας άλλος τεχνοκράτης, που θεωρείται φιλελεύθερος, είναι ο Χέρμαν Γκρεφ, διευθύνων σύμβουλος της Sberbank, του μεγαλύτερου τραπεζικού ομίλου της Ρωσίας, με θητεία από το 2007. Τόσο το υπουργείο Οικονομικών όσο και η κεντρική τράπεζα ακολουθούν τις παγκόσμιες κατευθυντήριες γραμμές της δημοσιονομικής πειθαρχίας.
Μέρος των πετρελαϊκών εσόδων τοποθετείται σε ειδικό ταμείο για την αντιμετώπιση της «εποχής των ισχνών αγελάδων» και ορίζεται στόχος του πληθωρισμού βάσει κυμαινόμενης ισοτιμίας ρουβλίου. Ωστόσο, οι διαδοχικές κρίσεις κλόνισαν την οικονομική ορθοδοξία. Το ταμείο χρηματοδοτεί το δημοσιονομικό έλλειμμα, που διογκώθηκε από τις υψηλότερες αμυντικές δαπάνες, και τα κεφάλαιά του από πέρυσι τον Ιούλιο συρρικνώθηκαν κατά 65 δισ. δολάρια, στα 145 δισ. δολάρια. Η δε ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας δεν είναι παρά μια ανάμνηση, καθώς αναγκάστηκε να παρέμβει και να αυξήσει βιαστικά τα επιτόκια, όπως τον Αύγουστο. Το ρούβλι βυθίζεται λόγω των πολιτικών του Κρεμλίνου. Και η κυβέρνηση έχει μάλιστα εφεύρει την έννοια των «εθελοντικών» φόρων, πιέζοντας ουσιαστικά τις μεγάλες εταιρείες να κάνουν απρογραμμάτιστες συνεισφορές στον κρατικό προϋπολογισμό.
Ο Πούτιν το προέβλεψε αυτό. Στα τέλη του 2014, αφού είχε προσαρτήσει την Κριμαία, προέτρεψε τους υπουργούς του να αυτοσχεδιάσουν ad hoc για να αντιμετωπίσουν «χειροκίνητα» οποιαδήποτε κρίση θα μπορούσε να προκύψει. Τα επόμενα χρόνια, ωστόσο, ήταν χαρούμενος που επέτρεψε στους τεχνοκράτες να εφαρμόζουν τις παλαιόθεν ακολουθούμενες οικονομικές αρχές. Σημαντικές πολιτικές αποφάσεις θα πρέπει να ληφθούν μετά τις εκλογές της 17ης Μαρτίου, όπως η μέθοδος χρηματοδότησης του δημοσιονομικού ελλείμματος, το οποίο εκτιμάται από το ΔΝΤ στο 2,5% του ΑΕΠ το 2024, με τις τιμές του πετρελαίου να υποχωρούν στα επίπεδα του Ιανουαρίου του 2021.
