Η Ευρώπη επανέρχεται στην πρώτη γραμμή των πρόσφατων γεωπολιτικών εντάσεων, εξέλιξη που απειλεί να διευρύνει το οικονομικό χάσμα της Γηραιάς Ηπείρου με τις ΗΠΑ. Για δεύτερη φορά μέσα σε τρία χρόνια μια σύγκρουση στην εύφλεκτη γειτονιά της Ε.Ε. απειλεί να αποδυναμώσει μια ήδη ταλαιπωρημένη οικονομία, την ώρα που οι πιο εύρωστες ΗΠΑ παρακολουθούν τα τεκταινόμενα από απόσταση ασφαλείας. Οι επιθέσεις των ανταρτών Χούθι με στόχο φορτηγά πλοία στην Ερυθρά Θάλασσα έπεισαν πολλούς κολοσσούς της ναυτιλίας να επιλέξουν το ασφαλέστερο αλλά πιο μακρύ και ακριβό ταξίδι στην Αφρική, μέσω του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας. Οι παρακάμψεις, ωστόσο, αύξησαν το κόστος μεταφοράς και προκάλεσαν ανησυχία για νέα κρίση στην εφοδιαστική αλυσίδα, καθώς πολλά εργοστάσια έχουν αναστείλει τις εργασίες τους, ελλείψει απαραίτητων ανταλλακτικών.
Η νέα κρίση θα μπορούσε να εδραιώσει μια αυξανόμενη ασυμμετρία μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ, λένε παράγοντες της αγοράς. Ως μεγάλος παραγωγός ενέργειας, οι ΗΠΑ βγήκαν ισχυρότερες από τις αλυσιδωτές εξελίξεις που πυροδότησε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Κι ενώ ορισμένες από τις εισαγωγές της διέρχονται μέσω της Διώρυγας του Σουέζ, το μερίδιό τους είναι συγκριτικά μικρό και ο Ειρηνικός προσφέρει μια εναλλακτική οδό για τα φορτία από την Ασία. Προς το παρόν οι διακοπές στις αλυσίδες εφοδιασμού είναι μέτριες σε σύγκριση με την εκτεταμένη αναταραχή που παρατηρήθηκε το 2020 και το 2021 και ο οικονομικός τους αντίκτυπος φαίνεται –προς το παρόν– αναλογικά μικρότερος. Οι επιχειρήσεις επιπλέον έχουν διδαχθεί από τα δεινά της πανδημίας και έχουν μεγαλύτερα αποθέματα ασφαλείας.
Ο επικεφαλής της IKEA, Τζέσπερ Μπρόντιν, δήλωσε ότι η σύγκρουση στην Ερυθρά Θάλασσα έχει επιμηκύνει τα δρομολόγια της ναυτιλίας κατά περίπου 10 ημέρες ή περισσότερο, οι πελάτες της όμως δεν επηρεάζονται. «Η τεράστια διαφορά αυτή τη στιγμή είναι ότι έχουμε ανακάμψει μετά την πανδημία. Αυτό σημαίνει ότι τα αποθέματά μας στην αποθήκη είναι σε καλή κατάσταση», είπε στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός της Ελβετίας. Στο ίδιο μήκος κύματος, η πολυεθνική εκπτωτική αλυσίδα Pepco τόνισε ότι η σύγκρουση στην Ερυθρά Θάλασσα είχε περιορισμένη επίδραση στη διαθεσιμότητα των προϊόντων της, η κατάσταση όμως θα μπορούσε να αλλάξει εάν η κρίση παραταθεί επ’ αόριστον, οδηγώντας σε υψηλότερους ναύλους και καθυστερήσεις στους χρόνους παράδοσης εμπορευματοκιβωτίων.
Προς το παρόν οι διακοπές στις αλυσίδες εφοδιασμού είναι μέτριες σε σύγκριση με την εκτεταμένη αναταραχή που παρατηρήθηκε το 2020 και το 2021.
Στον απόηχο μιας παγκόσμιας πανδημίας και του μεγαλύτερου πολέμου στην Ευρώπη εδώ και οκτώ δεκαετίες, η κλιμάκωση της σύγκρουσης που ξεκίνησε με την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ υπενθυμίζει ότι οι προοπτικές για την παγκόσμια οικονομία διαμορφώνονται όλο και περισσότερο από εξελίξεις που δεν μπορούν να προβλέψουν οι φορείς χάραξης οικονομικής πολιτικής. Τα πλοία που ταξιδεύουν μέσω της Ερυθράς Θάλασσας μεταφέρουν περίπου το 40% των εμπορευμάτων που διακινούνται μεταξύ Ευρώπης και Ασίας. Οι Χούθι αρχικά ισχυρίστηκαν ότι στόχευαν ισραηλινά πλοία ή εκείνα που κατευθύνονταν προς τα λιμάνια τους, αλλά στην πράξη οι επιθέσεις τους ήταν αδιάκριτες. Αυτό ώθησε περισσότερους φορείς εκμετάλλευσης να εκτρέψουν την κυκλοφορία τους γύρω από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας.
Η κρίση σε μια από τις πιο πολυσύχναστες ναυτιλιακές διαδρομές στον κόσμο αποκαλύπτει την ευπάθεια της εξαρτώμενης από τις εξαγωγές οικονομίας της Κίνας. Μιλώντας στο ετήσιο ραντεβού των ισχυρών στο Νταβός, ο Κινέζος πρωθυπουργός Λι Κιανγκ τόνισε την ανάγκη να διατηρηθούν οι παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού «σταθερές και ομαλές», χωρίς να αναφερθεί συγκεκριμένα στην Ερυθρά Θάλασσα.
Ορισμένες εταιρείες, όμως, όπως η BDI Furniture με έδρα τις ΗΠΑ, βασίζονται πλέον περισσότερο σε εργοστάσια σε μέρη όπως η Τουρκία και το Βιετνάμ για να μετριάσουν τον αντίκτυπο των διαταραχών, με φόντο τις πρόσφατες κινήσεις των δυτικών χωρών να μειώσουν την εξάρτησή τους από το Πεκίνο εν μέσω γεωπολιτικών εντάσεων. Το διακύβευμα για την Κίνα τώρα είναι ο κίνδυνος να ακολουθήσουν και άλλες επιχειρήσεις το παράδειγμά τους και να επανεκτιμήσουν τη στρατηγική τους ως προς τη μείωση του κινδύνου, επιλέγοντας να μεταφέρουν την παραγωγή πιο κοντά στην πατρίδα τους, μια προσέγγιση γνωστή ως «near-shoring». Περαιτέρω διαταραχές στην Ερυθρά Θάλασσα θα εντείνουν την πίεση σε μια κινεζική οικονομία που ήδη παλεύει με την κρίση ακινήτων, την αδύναμη καταναλωτική ζήτηση, τη συρρίκνωση του πληθυσμού και την υποτονική παγκόσμια ανάπτυξη.
Μια παρατεταμένη αναταραχή θα εκτροχιάσει ευρωπαϊκά σχέδια για μείωση επιτοκίων
Oι επιθέσεις των Χούθι στην Ερυθρά Θάλασσα έχουν διαταράξει τη ναυτιλία στη διώρυγα του Σουέζ, τον ταχύτερο θαλάσσιο δρόμο μεταξύ Ασίας και Ευρώπης, από όπου διέρχεται το 12% της παγκόσμιας κυκλοφορίας εμπορευματοκιβωτίων. Για την ευρωπαϊκή οικονομία, που ήδη βιώνει ήπια ύφεση, καθώς προσπαθεί να τιθασεύσει τον υψηλό πληθωρισμό, μια παρατεταμένη αναταραχή θα αποτελούσε νέο κίνδυνο, εκτροχιάζοντας τα σχέδια των κεντρικών τραπεζών να προχωρήσουν σε μείωση των επιτοκίων. Σε μακροοικονομικούς όρους, οι συνέπειες είναι από μικρές έως αμελητέες. Το υπουργείο Οικονομικών της Γερμανίας τόνισε αυτή την εβδομάδα ότι ο μόνος αξιοσημείωτος αντίκτυπος μέχρι στιγμής είναι λιγοστές καθυστερήσεις στους χρόνους παράδοσης, με τον επικεφαλής της Τράπεζας της Αγγλίας Αντριου Μπέιλι να υπερθεματίζει λέγοντας ότι η κρίση «δεν είχε το αποτέλεσμα που φοβόμασταν».
Η νέα γεωπολιτική αναταραχή δεν έχει εμφανιστεί ακόμη στους κύριους οικονομικούς δείκτες της Ευρώπης, το κλίμα ωστόσο μπορεί να αλλάξει. Ο αντίκτυπος της κρίσης στην Ευρώπη θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την έκταση και τη διάρκεια της αναταραχής στους θαλάσσιους εμπορικούς δρόμους. Οικονομολόγοι της Allianz Trade υπολογίζουν ότι ο διπλασιασμός του κόστους των ναύλων για περισσότερο από τρεις μήνες θα μπορούσε να εκτοξεύσει τον πληθωρισμό της Ευρωζώνης κατά τρία τέταρτα της εκατοστιαίας μονάδας και να μειώσει την οικονομική ανάπτυξη κατά σχεδόν μία ποσοστιαία μονάδα. Με την οικονομία της Ευρωζώνης ήδη αποδυναμωμένη, αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε συρρίκνωση εντός του 2024. Η κατάσταση στην Ερυθρά Θάλασσα «θα πρέπει να παρακολουθείται πολύ στενά», γιατί θα μπορούσε να αυξήσει τις τιμές της ενέργειας και τον πληθωρισμό, δήλωσε ο επίτροπος Οικονομίας της Ε.Ε. Πάολο Τζεντιλόνι στις αρχές της εβδομάδας.
Υπάρχουν, πάντως, διάφοροι λόγοι για τους οποίους οι αναταράξεις στην οικονομία της Ευρώπης μπορεί να είναι λιγότερο σοβαρές αυτή τη φορά. Ενας από τους βασικότερους είναι ότι οι επιχειρήσεις βίωσαν σειρά από διακοπές στην εφοδιαστική αλυσίδα τα τελευταία χρόνια και πλέον είναι καλύτερα προετοιμασμένες.
Ο διπλασιασμός του κόστους των ναύλων για περισσότερο από τρεις μήνες θα μπορούσε να εκτοξεύσει τον πληθωρισμό κατά τρία τέταρτα της εκατοστιαίας μονάδας.
Εκτός από το μεγαλύτερο επίπεδο ετοιμότητας, το οικονομικό περιβάλλον είναι επίσης διαφορετικό από ό,τι κατά τη διάρκεια της πανδημίας – ένα γεγονός που επηρέασε τις αλυσίδες εφοδιασμού σε όλο τον κόσμο. Η τρέχουσα κρίση είναι κατά βάση τοπική, οι προμηθευτές έχουν περισσότερες εναλλακτικές λύσεις και πολλές επιχειρήσεις διατηρούν πλέον μεγαλύτερα αποθέματα. Η ασθενής καταναλωτική ζήτηση στην Ευρώπη έχει συμπληρώσει αυτό το «μαξιλάρι» ασφαλείας.
Μπορούν κατά συνέπεια οι Ευρωπαίοι πολιτικοί να αγνοήσουν την κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα; Προφανώς και όχι, γιατί όσο συνεχίζεται η αναταραχή τόσο πιο πιθανό είναι να επηρεαστεί η ευρύτερη οικονομική εικόνα. Με βάση μια εκτίμηση του ΔΝΤ για τον αντίκτυπο των αυξημένων ναύλων, η Oxford Economics ανακοίνωσε ότι η αύξηση στις τιμές μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων θα πρόσθετε 0,6 ποσοστιαίες μονάδες στον πληθωρισμό μέσα σε ένα χρόνο. Η ΕΚΤ αναμένει ότι ο πληθωρισμός της Ευρωζώνης θα μειωθεί από 5,4% το 2023 σε 2,7% φέτος. «Αν και αυτό υποδηλώνει ότι ένα παρατεταμένο κλείσιμο της Ερυθράς Θάλασσας δεν θα εμπόδιζε τη μείωση του πληθωρισμού, θα επιβράδυνε την ταχύτητα με την οποία θα επέστρεφε σε φυσιολογικά επίπεδα», καταλήγει η Oxford Economics.
