Μέχρι το καλοκαίρι θα εξομαλυνθεί επιτέλους ο ρυθμός αύξησης των τιμών, οι οποίες ωστόσο δεν θα επιστρέψουν στα προ κρίσης επίπεδα. Οσο για την ΕΚΤ, θα συνεχίσει επιθετικά με τα επιτόκια, καθώς δεν θα θελήσει να ρισκάρει τον στόχο για πληθωρισμό κοντά στο 2% το 2024. Είναι η εκτίμηση που εκφράζει στην «Κ» ο CEO στο Γερμανικό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων – DGAP, Γκούντραμ Βολφ. Ο πρώην διευθυντής, επί σειρά ετών, στο Bruegel τονίζει επίσης ότι οι δηλώσεις Τραμπ «θέτουν υπό αμφισβήτηση τις δεσμεύσεις των ΗΠΑ στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και αποτελούν την τελική επιβεβαίωση ότι η Ευρώπη πρέπει να πάρει την ασφάλεια στα χέρια της». Στο πλαίσιο αυτό, προτείνει να συντονιστούν με τον χαρακτήρα του επείγοντος οι ενέργειες των κρατών-μελών της Ε.Ε. μέσω κάποιας μορφής κοινής χρηματοδότησης για την άμυνα. Σημειωτέον, ο Γερμανός οικονομολόγος θα συμμετάσχει στο 9ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, που είναι προγραμματισμένο να πραγματοποιηθεί στις 10-13 Απριλίου.
– Οι φόβοι για ύφεση της ευρωπαϊκής οικονομίας, εν μέσω της προσπάθειας να εξομαλυνθεί ο πληθωρισμός, δεν έχουν επιβεβαιωθεί, αλλά παραμένουν στο κάδρο των αναλύσεων για την Ευρωζώνη. Ποια είναι η δική σας εκτίμηση;
– Η ανάπτυξη της Ευρωζώνης ήταν ασθενής τα τελευταία δύο χρόνια και υστερεί ως προς την ανάκαμψη μετά την πανδημία σε σχέση με τις ΗΠΑ. Εχει βιώσει μερικά σημαντικά αρνητικά σοκ στον εφοδιασμό, από την COVID-19 μέχρι την ενεργειακή κρίση και την αυξημένη γεωπολιτική αβεβαιότητα λόγω του επιθετικού πολέμου της Ρωσίας στην ήπειρό της. Ωστόσο, αυτά τα αρνητικά σοκ προσφοράς φαίνεται πλέον να υποχωρούν. Ο πληθωρισμός έχει μειωθεί σημαντικά τους τελευταίους 12 μήνες, κυρίως λόγω της πτώσης των τιμών της ενέργειας και των πρώτων υλών. Αν και ο μετρούμενος πληθωρισμός εξακολουθεί να βρίσκεται πάνω από τον στόχο –στο 2,8%–, τα εποχικά διορθωμένα στοιχεία που εξετάζουν τους τελευταίους μήνες καταδεικνύουν πολύ χαμηλότερα νούμερα. Με άλλα λόγια, τα στοιχεία υποδηλώνουν σε μεγάλο βαθμό ότι το πρόβλημα του πληθωρισμού θα επιλυθεί το καλοκαίρι, διότι τα αρνητικά σοκ προσφοράς αντιστρέφονται. Η ΕΚΤ ωστόσο θα παραμείνει αρκετά επιθετική, για τον απλούστατο λόγο ότι κινδυνεύει με σημαντική ζημιά στη φήμη της εάν οι ρυθμοί του πληθωρισμού δεν φτάσουν τον στόχο του 2% φέτος.
Είναι σημαντικό οι μισθοί να φτάνουν τα υψηλότερα επίπεδα τιμών με την πάροδο του χρόνου.
– Πόσο ανησυχητικά είναι κατά τη γνώμη σας τα σύννεφα που έχουν συγκεντρωθεί πάνω από τη γερμανική οικονομία;
– Η Γερμανία, ο βιομηχανικός πυρήνας της Ευρωζώνης, επλήγη από ένα τριπλό σοκ: υψηλότερες τιμές ενέργειας λόγω του ρωσικού επιθετικού πολέμου, αρκετά αυστηρή δημοσιονομική πολιτική υπό το πρίσμα της πρόσφατης απόφασης του Συνταγματικού Δικαστηρίου να επιβάλει το φρένο χρέους με αυστηρό τρόπο και, φυσικά, αυξημένη αβεβαιότητα στις γεωπολιτικές προοπτικές. Αξίζει τον κόπο να σταθούμε στο σοκ της δημοσιονομικής πολιτικής. Μετά την απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, η κυβέρνηση έπρεπε να «βρει» περίπου 17 δισ. για να μειώσει το έλλειμμα. Αν και αυτό το νούμερο δεν είναι μεγάλο, οδήγησε σε σημαντικές πολιτικές εντάσεις μέσα σε μια σχετικά ανομοιογενή κυβέρνηση συνασπισμού. Εφερε επίσης ορισμένα προβλήματα περισσότερο στο προσκήνιο – για παράδειγμα, αποδείχθηκε ότι είναι πραγματικά πολύ δύσκολο να μειωθεί ένα μεσαίο ποσό επιδοτήσεων στο καύσιμο ντίζελ που απαιτείται για τα τρακτέρ των αγροτών. Ολα αυτά έχουν αντλήσει πολλή πολιτική ενέργεια, η οποία θα έπρεπε να είχε δαπανηθεί σε βασικές προτεραιότητες, όπως η καλύτερη οργάνωση της άμυνας, η αντιμετώπιση των υπερβολών στη γραφειοκρατία και η ταχύτερη ψηφιοποίηση του δημόσιου τομέα. Ωστόσο, το Συνταγματικό Δικαστήριο έχει υποχρεώσει την κυβέρνηση σε δημοσιονομικούς συμβιβασμούς.
– Η ανησυχία που επικρατεί σήμερα ανάμεσα στους Ευρωπαίους καταναλωτές είναι ότι οι τιμές δεν θα επιστρέψουν ποτέ ξανά στα προ κρίσης επίπεδα. Ποια είναι η γνώμη σας;
– Είμαι αρκετά βέβαιος ότι ο πληθωρισμός θα μειωθεί. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι οι τιμές θα επανέλθουν στα προ κρίσης επίπεδα. Θα έχουμε υψηλότερες τιμές από πριν, αλλά η αύξηση των τιμών θα ομαλοποιηθεί. Είναι σημαντικό οι μισθοί να φτάνουν τα υψηλότερα επίπεδα τιμών με την πάροδο του χρόνου. Το πραγματικό εισόδημα έχει υποστεί μεγάλο σοκ. Ωστόσο, είναι θετικό ότι οι τιμές των κατοικιών έχουν σταθεροποιηθεί ή και μειωθεί – αν και στη Γερμανία οι καταναλωτές θα επηρεάζονται όλο και περισσότερο από την αύξηση των ενοικίων.
Τώρα αποδίδουν πολλές από τις μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα
– Ως προς την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης, το παλιό μοντέλο το γνωρίζουμε και αποτελεί πλέον παρελθόν – ρωσικό αέριο. Το καινούργιο; Είναι επαρκώς οριοθετημένο; Και πώς προχωράει; Ας λάβουμε εδώ υπόψη για τη συζήτηση ότι οι τιμές ενέργειας στην Ευρώπη έχουν μειωθεί από τα υψηλά τους, αλλά είναι ακόμη πάνω από τα χαμηλά τους.
– Η ενέργεια ήταν πολύ φθηνή όταν η κεντρική και ανατολική Ευρώπη μπορούσαν να προμηθεύονται αέριο από τον ρωσικό αγωγό. Ηταν ένας τέλειος συνδυασμός: η Ρωσία παρείχε φθηνό φυσικό αέριο προσφέροντας έτσι στη γερμανική βιομηχανία ένα σημαντικό συγκριτικό πλεονέκτημα. Ταυτόχρονα, η Γερμανία εξήγε βιομηχανικά προϊόντα στη Ρωσία. Αυτό το μοντέλο ήταν όμως γεωπολιτικά αφελές και έχει πλέον ξεπεραστεί. Ακόμη και ένας νέος πρόεδρος στη Ρωσία πιθανότατα δεν θα μπορέσει να ανακτήσει γρήγορα την εμπιστοσύνη της Δύσης, επομένως η εποχή του φθηνού αερίου έχει τελειώσει. Η Ευρώπη ανταποκρίθηκε εισάγοντας περισσότερο αέριο LNG, δημιουργώντας διασυνδέσεις για τη ροή φυσικού αερίου από τη Δύση προς την Ανατολή και από τον Νότο προς το κέντρο και κατασκευάζοντας νέους τερματικούς σταθμούς αερίου LNG. Τέλος, μείωσε σημαντικά τη ζήτηση και αύξησε τη χρήση άνθρακα. Ως βραχυπρόθεσμη απάντηση, ήταν μια επιτυχία. Τώρα βρισκόμαστε σε μια φάση κατά την οποία στοχεύουμε να δημιουργήσουμε γρήγορα ανανεώσιμες πηγές ενέργειας ως μια νέα φθηνή πηγή ενέργειας. Τα κύρια εμπόδια είναι η δημιουργία του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας και η αποθήκευση ενέργειας για την αντιμετώπιση μεγαλύτερων περιόδων χωρίς ήλιο και άνεμο.
– Από τη θέση που κατείχατε για χρόνια στο Bruegel είχατε παρακολουθήσει στενά την ελληνική κρίση. Θα λέγατε ότι έχει αλλάξει κατηγορία η ελληνική οικονομία ή φοβάστε ότι μπορεί να είναι πλασματική η εικόνα; Αφενός λόγω της ανάκαμψης από τα χαμηλά, αφετέρου λόγω της γενναίας ρύθμισης του ελληνικού χρέους από τον ESM με ορίζοντα το 2030.
– Η εντύπωσή μου είναι ότι η εικόνα έχει πραγματικά βελτιωθεί σημαντικά και η Ελλάδα βρίσκεται τώρα σε μια εντελώς διαφορετική κατάσταση. Κατά μία έννοια, φαίνεται ότι πολλές από τις μεταρρυθμίσεις τώρα αποδίδουν και η επιμήκυνση του χρέους σε μια πολύ μακρά περίοδο έχει δώσει αρκετό χώρο για ανάσες στην Ελλάδα, ώστε να λειτουργεί ως μια κανονικά αγωνιζόμενη οικονομία.
Η Ευρώπη πρέπει επειγόντως να προετοιμαστεί για μια προεδρία Τραμπ. Οι Ευρωπαίοι πρέπει να πάρουμε την ασφάλειά μας στα χέρια μας.
– Ενόψει της πιθανότητας να έχουμε μια δεύτερη θητεία Τραμπ, αναλυτές στην Ευρώπη επεξεργάζονται το σενάριο της γεωπολιτικής εγκατάλειψης από τις ΗΠΑ. Πώς θα πρέπει να προετοιμαστεί η Ευρώπη για ένα τέτοιο ενδεχόμενο; Με άλλα λόγια, πώς μπορεί να γίνει πιο αυτόνομη;
– Σε ένα άρθρο που δημοσιεύσαμε στο Foreign Affairs μαζί με τέσσερις συναδέλφους από αντίστοιχες μεγάλες χώρες της Ε.Ε., υποστηρίζουμε ότι η Ευρώπη πρέπει επειγόντως να προετοιμαστεί για μια προεδρία Τραμπ. Θα αποτελούσε σοβαρό κίνδυνο για τη συλλογική μας ασφάλεια, την οικονομική μας ασφάλεια, ακόμη και για τις δημοκρατίες μας. Οι πρόσφατες δηλώσεις Τραμπ, οι οποίες θέτουν υπό αμφισβήτηση τις δεσμεύσεις των ΗΠΑ στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ, είναι η τελική επιβεβαίωση ότι εμείς οι Ευρωπαίοι πρέπει να πάρουμε την ασφάλειά μας στα χέρια μας. Ο πειρασμός μετά τη νίκη του Τραμπ θα είναι ο καθένας από εμάς να συνάψει διμερείς συμφωνίες με τις ΗΠΑ και να επενδύσει στη δική του ασφάλεια. Ωστόσο, θα πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι ότι οι διμερείς συμφωνίες με τις ΗΠΑ δεν θα είναι αξιόπιστες. Και θα πρέπει επίσης να είμαστε σαφείς ότι είναι πολύ πιο ακριβό για τον καθέναν από εμάς να αγοράσει μεμονωμένα προστασία κατά της Ρωσίας απ’ ό,τι να το κάνουμε συλλογικά. Οι ευρωπαϊκές χώρες του ΝΑΤΟ και οι χώρες της Ε.Ε. δαπανούν συνολικά 350 δισ. δολάρια ετησίως για την άμυνα. Ωστόσο, το νούμερο αυτό δεν αγοράζει επαρκή ασφάλεια, παρότι ξεπερνάει κατά πολύ τον αμυντικό προϋπολογισμό της Ρωσίας. Ο λόγος είναι ότι δεν έχουμε ευθυγραμμίσει και συντονίσει επαρκώς τις ενέργειές μας και βασιζόμαστε ουσιαστικά στις ΗΠΑ για να παράσχουν τους στρατηγικούς παράγοντες, όπως την ικανότητα ταχείας μετακίνησης στρατευμάτων. Αυτό πρέπει να αλλάξει. Τελικά, θα απαιτηθεί κάποια κοινή ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για την άμυνα.
