Προαναγγέλθηκαν πριν από αρκετά χρόνια, ενώ άλλαξε και το νομοθετικό πλαίσιο με στόχο την επιτάχυνση της υλοποίησής τους. Ωστόσο, οι «νέας γενιάς» στρατηγικές επενδύσεις, που φιλοδοξούν να διαφοροποιήσουν, έως ένα βαθμό, το παραγωγικό μοντέλο της ελληνικής οικονομίας, εάν δεν παραμένουν μακέτα, βρίσκονται σε εμβρυακό στάδιο. Παρά την ψηφιοποίηση πολλών διαδικασιών του κράτους, το καθεστώς που περιβάλλει τα έργα greenfield, για τα οποία, δηλαδή, δεν προϋπάρχει δόμηση, παραπέμπει στον λαβύρινθο του Μινώταυρου.
Είναι ενδεικτικό ότι επενδυτική κοινοπραξία μεγάλου έργου, που δρομολογείται σε αμιγώς βιομηχανική περιοχή, χρειάστηκε να προσκομίσει βεβαίωση, που εξέτασε αρμόδια επιτροπή, ότι η δραστηριότητα που θα αναπτύξει, αν και δεν είναι μεταποιητική, δεν θα προκαλεί επιπτώσεις σε γη υψηλής παραγωγικότητας, δηλαδή αγροτική. Η εν λόγω βεβαίωση αποτελεί μόνο ένα από τα δικαιολογητικά που απαιτεί ο φάκελος της συγκεκριμένης επένδυσης για να αδειοδοτηθεί. Με τη γραφειοκρατία και τη συναρμοδιότητα πολλών και διαφορετικών φορέων και οργάνων να εξακολουθούν να δίνουν… ηχηρό «παρών» και το κόστος χρήματος να έχει αυξηθεί, δεν προκαλεί απορία γιατί μεγάλα greenfield έργα εμφανίζουν σχεδόν ανύπαρκτη πρόοδο.
Τα data centers
Από τον Οκτώβριο του 2020, οπότε ανακοινώθηκε ότι η Microsoft θα κατασκευάσει σύμπλεγμα κέντρων δεδομένων στην Αττική, με συνολικό όφελος για την οικονομία της τάξεως του 1 δισ. ευρώ, έχουν περάσει ελαφρώς περισσότερο από τρία χρόνια. Μόλις τους τελευταίους μήνες, η πρώτη φάση της επένδυσης κατάφερε να βρεθεί λίγο πριν από τη γραμμή εκκίνησης. Τι μεσολάβησε; Το 2021 η αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου για τις στρατηγικές επενδύσεις στις οποίες εντάχθηκαν τα data centers, όπως και η εύρεση και εξαγορά των απαραίτητων εκτάσεων από τη Microsoft στα Σπάτα, όπου θα κατασκευαστεί η μία από τις τρεις εγκαταστάσεις, και το Κορωπί.
Τον Απρίλιο του 2022 τα τρία data centers της Microsoft εντάχθηκαν στο καθεστώς στρατηγικών επενδύσεων, ενώ μέσα στο 2023 η εταιρεία εξασφάλισε την άδεια δόμησης για τo data center που θα κατασκευαστεί στο βιομηχανικό πάρκο Σπάτων (θέση Πέτρα Γιαλού – Βούλια – Προκαλήσι), σε έκταση που απέκτησε η τεχνολογική εταιρεία από τη Lamda Development. Λίγο πριν εκπνεύσει το 2023, η Microsoft ξεκίνησε τη διενέργεια διαγωνισμού, που βρίσκεται στο τελικό στάδιο, για την επιλογή του αναδόχου που θα υλοποιήσει το ένα από τα τρία data centers στο επιχειρηματικό κέντρο Σπάτων. Ενόψει της δημοσιοποίησης στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως του Προεδρικού Διατάγματος για τη χωροθέτηση του έργου, η έναρξη των εργασιών κατασκευής τοποθετείται μέσα στο προσεχές διάστημα.
Τη δημιουργία στην Αττική cloud region, δηλαδή τριών κέντρων δεδομένων στα οποία θα βασίζονται οι παρεχόμενες υπηρεσίες ψηφιακού νέφους της Google, είχε καταστήσει γνωστή η αμερικανική τεχνολογική εταιρεία τον Σεπτέμβριο του 2022. Ως εκτιμώμενος χρονικός ορίζοντας έναρξης λειτουργίας των εγκαταστάσεων της εταιρείας είχε οριστεί το 2024.
Κινηματογραφικά στούντιο
Οι επενδύσεις σε κινηματογραφικά στούντιο μπορούν να χαρακτηριστούν στρατηγικές λαμβάνοντας κίνητρα ταχείας αδειοδότησης, βάσει του νόμου του υπουργείου Ανάπτυξης που είχε ψηφιστεί το 2021. Εως σήμερα όμως, παρότι η Ελλάδα αποτελεί πόλο έλξης διεθνών κινηματογραφικών παραγωγών, δεν έχει ξεκινήσει η κατασκευή στούντιο. Το μεγαλύτερο επενδυτικό σχέδιο αυτού του είδους είναι της τάξεως των 50 εκατ. ευρώ και περιλαμβάνει την κατασκευή στούντιο κινηματογραφικής παραγωγής στα «Πλατάνια» της Θέρμης Θεσσαλονίκης και επεξεργασίας (post-production) ταινιών, βίντεο και τηλεοπτικών προγραμμάτων στο Ελληνικό από την εταιρεία (συνδεδεμένη με την εταιρεία κινηματογραφικών παραγωγών Nu Boyana Hellenic) «Βασιλικά Θέρμης».
Βάσει του γενικού στρατηγικού σχεδίου ανάπτυξης (master plan) του έργου, το στούντιο παραγωγής στη Θέρμη είναι συνολικής επιφάνειας 11.184 τ.μ., θα διαθέτει χώρους εξωτερικών γυρισμάτων 12.376 τ.μ., γραφεία παραγωγής 8.040 τ.μ. και λοιπές υποστηρικτικές εγκαταστάσεις 4.000 τ.μ. Η δεύτερη εγκατάσταση post production, συνολικής επιφάνειας 3.511 τ.μ., θα περιλαμβάνει κατάλληλα διαμορφωμένες και εξοπλισμένες αίθουσες ηχοληψίας, μείξης ήχου, επεξεργασίας ήχου και εικόνας, και θα βρίσκεται σε ιδιόκτητη έκταση της εταιρείας «Βασιλικά Θέρμης» στην περιοχή του Ελληνικού. Το έργο είχε, αρχικά, εξαγγελθεί το 2019 στο πλαίσιο του 60ού Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, αλλά εξακολουθεί να παραμένει στη φάση του σχεδιασμού.
Επιχειρηματικά πάρκα
Αργή πρόοδο εμφανίζει και η δημιουργία οργανωμένων επιχειρηματικών πάρκων που διαθέτουν τις κατάλληλες υποδομές για τη φιλοξενία επιχειρήσεων μεταποίησης και βιομηχανιών. Η έλλειψη τέτοιου είδους εγκαταστάσεων αποτελεί μία από τις παθογένειες της ελληνικής επιχειρηματικότητας διότι οι χώροι, που είναι γνωστοί και ως υποδοχείς μεταποιητικών δραστηριοτήτων, έχουν αναπτυχθεί άναρχα, εκτός σχεδίου και χωρίς υποδομές, προκαλώντας σημαντικές περιβαλλοντικές και πολεοδομικές επιπτώσεις. Παρ’ όλα αυτά, η έναρξη υλοποίησης των συγχρηματοδοτούμενων αυτών έργων από το Ταμείο Ανάκαμψης εμφανίζει σημαντική καθυστέρηση που τοποθετείται σε τουλάχιστον ένα χρόνο, τη στιγμή που θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί μέχρι τα τέλη του 2025. Η αιτία;
Για παράδειγμα, σε περίπτωση βιομηχανικού πάρκου προς εξυγίανση οι συναρμόδιες υπηρεσίες χρειάστηκαν περισσότερο από έξι μήνες για να αποστείλουν τα σχόλιά τους για τον φάκελο του έργου. Αφότου ο επενδυτής έκανε τις απαραίτητες αναπροσαρμογές, βάσει των παρατηρήσεων, απαιτήθηκαν ακόμη επτά μήνες ωσότου οι συναρμόδιες υπηρεσίες να κάνουν επίσημα γνωστό ότι ο φάκελος του έργου είναι πλήρης. Ως αποτέλεσμα, η συγκεκριμένη επένδυση έχει καθυστερήσει περίπου ένα χρόνο, χωρίς ακόμη να έχει εξασφαλίσει την τελική αδειοδότηση.
Σύμφωνα με παλαιότερα στοιχεία του Παρατηρητηρίου Επιχειρηματικού Περιβάλλοντος του ΣΕΒ, μόλις το 13% των μεταποιητικών επιχειρήσεων λειτουργεί σε επιχειρηματικά πάρκα. Στην Αττική, η οποία αντιπροσωπεύει το 40%-45% του συνόλου της μεταποιητικής παραγωγής της χώρας, λειτουργούν μόλις τρεις ολοκληρωμένες περιοχές οργανωμένων υποδοχέων με συνολική έκταση 1.780 στρεμμάτων, δηλαδή μόλις το 2,86% της συνολικής έκτασης οργανωμένων υποδοχέων.
Μονάδα υδρογόνου
Το Green HIPo, όπως είναι η ονομασία του έργου της Advent Technologies, που έχει ως αντικείμενο την κατασκευή μονάδας παραγωγής καινοτόμων ηλεκτρολυτών και κυψελίδων καυσίμου στη Δυτική Μακεδονία, διεκδίκησε, για πρώτη φορά, ευρωπαϊκή χρηματοδότηση τον Σεπτέμβριο του 2021, έχοντας αρχικό προϋπολογισμό 782 εκατ. ευρώ. Τελικά η εταιρεία, που αναπτύσσει τεχνολογία υδρογόνου, θα λάβει επιχορήγηση από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης της Ελλάδας που θα αντιστοιχεί στο 24% του συνολικού (αναθεωρημένου) προϋπολογισμού του, ύψους 60 εκατ. ευρώ. Το έργο προβλέπει την κατασκευή, σε περίοδο επταετίας, κυψελίδων καυσίμου υψηλής θερμοκρασίας, συνολικής παραγόμενης ηλεκτρικής ισχύος 400 MW και αντίστοιχης θερμικής ισχύος, καθώς και μονάδων ηλεκτρόλυσης συνολικής ισχύος 4,65 GW, σε γραμμές παραγωγής της εταιρείας που θα εγκατασταθούν στη Δυτική Μακεδονία.
Ωστόσο, λόγω και γραφειοκρατικών – χρηματοδοτικών ζητημάτων η έναρξη υλοποίησής του παραμένει στο σημείο μηδέν, ενώ το αρχικό χρονοδιάγραμμα προέβλεπε ότι θα ξεκινούσε να υλοποιείται το πρώτο εξάμηνο του 2023. Μένει να φανεί εάν μέσα στον μήνα θα υπάρξει κινητικότητα. Το υδρογόνο είναι το καύσιμο του μέλλοντος, κατά τους ειδικούς. Δεν εκπέμπει διοξείδιο του άνθρακα και μπορεί να υπηρετήσει τον στόχο της απανθρακοποίησης, επειδή –σε αντίθεση με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας– δεν εξαρτάται από την ένταση του αιολικού δυναμικού και τον βαθμό ηλιοφάνειας.
Οι αριθμοί
1 δισ. ευρώ τουλάχιστον αναμένεται να είναι το οικονομικό αποτύπωμα στην ελληνική οικονομία από την ανάπτυξη συγκροτήματος τριών κέντρων δεδομένων της Microsoft.
50 εκατ. ευρώ το ύψος της επένδυσης για την κατασκευή στούντιο παραγωγής και επεξεργασίας (post-production) σε Θεσσαλονίκη και Ελληνικό.
13% των μεταποιητικών επιχειρήσεων λειτουργεί σε επιχειρηματικά πάρκα, των οποίων ο ρυθμός υλοποίησης υστερεί σε σχέση με το αρχικό χρονοδιάγραμμα.
