Τον δύσκολο γρίφο της ποσοτικής αλλά και ποιοτικής έλλειψης εργαζομένων επιχειρούν να λύσουν οι εταιρείες ανά τον πλανήτη, επενδύοντας μεταξύ άλλων στη ρομποτική. Στις ΗΠΑ, η αύξηση της παραγωγικότητας χάρη στις μηχανές, αλλά και η ευκαιρία που προσφέρουν για την εξειδίκευση υπαλλήλων, εξηγεί εν μέρει την εντυπωσιακή ανθεκτικότητα της αμερικανικής οικονομίας. Ενδεικτικό είναι το παράδειγμα της Βatesville Tool & Die, μιας παγκόσμιας προμηθεύτριας μεταλλικών εξαρτημάτων, η οποία θέλησε να προσλάβει πέρυσι 70 άτομα για να καλύψει την αυξανόμενη ζήτηση.
Η προσέλκυση εργατών ωστόσο σε μια κοινότητα 7.300 κατοίκων στην ύπαιθρο της Ιντιάνα αποδείχθηκε δύσκολη υπόθεση, ιδίως όταν έπρεπε να ανταγωνιστεί μεγάλους κατασκευαστές σε κοντινή απόσταση, όπως η Honda. Μετά βίας κατάφερε να καλύψει 40 από τις κενές θέσεις της, όμως στη συνέχεια… ήρθαν τα ρομπότ. Η εταιρεία επένδυσε σε μηχανές που μπορούσαν να μιμηθούν τους ανθρώπους και σε συστήματα όρασης, τα οποία βοήθησαν τα ρομπότ να «δουν» τι έκαναν. To παράδειγμά της έχει επαναληφθεί αμέτρητες φορές στις ΗΠΑ την τελευταία διετία.
Οι χρόνιες ελλείψεις εργαζομένων έχουν οδηγήσει πολλές εταιρείες να επενδύσουν σε μηχανές, αλλά και να εκπαιδεύσουν τους εργαζομένους τους στην προηγμένη τεχνολογία, ώστε να μπορούν να παράγουν περισσότερα με λιγότερα. Το αποτέλεσμα ήταν μια απροσδόκητη έκρηξη παραγωγικότητας, η οποία εξηγεί ένα μεγάλο οικονομικό μυστήριο: Πώς κατάφερε η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου να παραμείνει τόσο υγιής, με ταχεία ανάπτυξη και χαμηλή ανεργία, παρά τα υψηλά επιτόκια.
Για τους οικονομολόγους, η ισχυρή αύξηση της παραγωγικότητας παρέχει ένα σχεδόν μαγικό ελιξήριο. Οταν οι εταιρείες διαθέτουν πιο αποδοτικά μηχανήματα ή τεχνολογία, οι εργαζόμενοί τους μπορούν να γίνουν πιο παραγωγικοί. Συνεπώς, μπορούν συχνά να αυξήσουν τα κέρδη τους και τις αμοιβές, χωρίς να χρειάζεται να αυξήσουν τις τιμές. Ο πληθωρισμός μπορεί να παραμείνει υπό έλεγχο. «Η τελευταία φορά που είδαμε κάτι τέτοιο ήταν στο τέλος της δεκαετίας του 1990», λέει ο Τζο Μπρουσουέλας, οικονομολόγος στη συμβουλευτική εταιρεία RSM. Ηταν τότε που η αύξηση της παραγωγικότητας –μια πρώιμη ανταμοιβή από τη χρήση φορητών υπολογιστών, κινητών τηλεφώνων και Διαδικτύου– βοήθησε την Ομοσπονδιακή Τράπεζα να διατηρήσει χαμηλά τα επιτόκια δανεισμού επειδή ο πληθωρισμός παρέμενε υπό έλεγχο. Αυτή τη φορά, το επιθετικό σερί αυξήσεων των επιτοκίων της Fed κατάφερε να μειώσει τον πληθωρισμό από το υψηλό τεσσάρων δεκαετιών του 9,1% στο 3,1%, ενώ προκάλεσε μικρή οικονομική δυσπραγία.
Πριν από ένα χρόνο, σχεδόν κάθε οικονομολόγος θεωρούσε την ύφεση αναπόφευκτη. Ο ίδιος ο πρόεδρος της Fed, Τζερόμ Πάουελ, προειδοποίησε το 2022 ότι η μάχη με τον πληθωρισμό θα προκαλούσε «πόνο» με τη μορφή απολύσεων και υψηλότερης ανεργίας. Τον περασμένο μήνα, όμως, μίλησε σε διαφορετικό τόνο. «Είχαμε μια πολύ ισχυρή αγορά εργασίας και είδαμε πτώση του πληθωρισμού», είπε. Η πιο πιθανή εξήγηση είναι ίσως η μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα που κατάφεραν να πετύχουν εταιρείες όπως η Batesville Tool & Die. Πολλοί οικονομολόγοι και επιχειρηματίες δηλώνουν αισιόδοξοι ότι η έκρηξη της παραγωγικότητας μπορεί να συνεχιστεί. Η τεχνητή νοημοσύνη, σημειώνουν, μόλις άρχισε να διεισδύει. Η ιστορία δείχνει ότι, μακροπρόθεσμα, οι τεχνολογικές βελτιώσεις δημιουργούν περισσότερες θέσεις εργασίας, παρά καταστρέφουν. Χρειάζονται άνθρωποι για την κατασκευή, την αναβάθμιση, την επισκευή και τη λειτουργία μηχανών. Ορισμένοι εργαζόμενοι εκπαιδεύονται για να μεταβούν σε τέτοιες θέσεις εργασίας. Και αυτή η μετάβαση είναι πιθανό να διευκολυνθεί με τη συνταξιοδότηση της τεράστιας γενιάς του baby boom, η οποία προκαλεί ελλείψεις εργατικού δυναμικού.
Χιλιάδες κενές θέσεις στη Γερμανία
Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει η γερμανική οικονομία είναι η έλλειψη εργατικού δυναμικού, δήλωσε πρόσφατα ο υπουργός Οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ, αφού το Βερολίνο μείωσε τις προοπτικές του για φέτος. Η κυβέρνηση αναμένει ότι η οικονομία θα αναπτυχθεί κατά 0,2%, πολύ λιγότερο από το 1,3% που προβλεπόταν προηγουμένως, καθώς η αδύναμη παγκόσμια ζήτηση, η γεωπολιτική αβεβαιότητα και ο επίμονα υψηλός πληθωρισμός υποβαθμίζουν τις ελπίδες για ανάκαμψη.
Με περίπου 700.000 κενές θέσεις εργασίας επί του παρόντος, η δυναμική οικονομικής ανάπτυξης της Γερμανίας έχει μειωθεί στο 0,7% από περίπου 2% τη δεκαετία του 1980 και πρόκειται να μειωθεί περαιτέρω στο 0,5% εάν η χώρα δεν καταφέρει να επιλύσει αυτό το πρόβλημα. «Μας λείπουν χέρια και μυαλά», είπε σε συνέντευξη Τύπου, παρουσιάζοντας την οικονομική έκθεση της κυβέρνησης για το 2024, προσθέτοντας ότι οι κενές θέσεις εργασίας θα αυξηθούν λόγω της γήρανσης του πληθυσμού. Οι επίσημες εκτιμήσεις δείχνουν ότι η γερασμένη κοινωνία της Γερμανίας θα έχει έλλειψη σε επτά εκατομμύρια ειδικευμένους εργάτες έως το 2035.
Η προσφορά οικονομικών κινήτρων σε άτομα που θα ήθελαν να εργάζονται περισσότερο και πιο ευέλικτα σε μεγάλη ηλικία είναι μία από τις λύσεις που προτείνει η κυβέρνηση. Το ίδιο και η επανεξέταση των επιδομάτων ανεργίας για ορισμένους αποδέκτες.
Με μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας και μετανάστες, προσπαθεί να λύσει το πρόβλημα το Βερολίνο.
Περισσότεροι από τους μισούς Γερμανούς πιστεύουν ότι η εργασία δεν αξίζει τον κόπο μετά την προγραμματισμένη αύξηση των προνοιακών πληρωμών και των επιδομάτων παιδιών από την κυβέρνηση, έδειξε έρευνα τον Σεπτέμβριο. Περίπου 2,6 εκατομμύρια άνθρωποι, ηλικίας μεταξύ 20 και 30 ετών, στη Γερμανία δεν έχουν επαγγελματικά προσόντα, είπε ο Χάμπεκ. Οι επιθετικές μεταρρυθμίσεις της αγοράς εργασίας, που εισήχθησαν πριν από περίπου 20 χρόνια, μπορεί να ώθησαν τη Γερμανία σε ένα διεθνώς αξιοζήλευτο επίπεδο ανταγωνιστικότητας μετά την ύφεση του 2003 και του 2004.
Η χώρα πάντως δεν θα μπορέσει να γεφυρώσει το χάσμα του εργατικού δυναμικού χωρίς να δεχθεί μετανάστες, τόνισε ο Χάμπεκ, προσθέτοντας ότι πρέπει να γίνει φιλική προς τη μετανάστευση με γρήγορες διαδικασίες έκδοσης βίζας, περισσότερα μαθήματα γλώσσας και ψηφιακή πρόσβαση σε γερμανικές εταιρείες από το εξωτερικό.
Το Βερολίνο έχει θεσπίσει αρκετούς νόμους για να κάνει τη χώρα πιο ελκυστική για τους μετανάστες εργαζομένους, όπως η συντόμευση της διαδρομής των αλλοδαπών προς την υπηκοότητα, η επιτάχυνση της έκδοσης βίζας και η αναγνώριση των ξένων προσόντων στην αγορά εργασίας. Ωστόσο, δεν είναι όλοι ευχαριστημένοι με την προοπτική μεγαλύτερης μετανάστευσης. Η υποστήριξη για το ξενοφοβικό, εθνικιστικό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) έχει φτάσει σε επίπεδα ρεκόρ και, πλέον, ψηφίζεται ως το δεύτερο δημοφιλέστερο κόμμα σε εθνικό επίπεδο.
Η Ε.Ε. ανοίγει την πόρτα σε αλλοδαπούς εργάτες
Οι Βρυξέλλες ευελπιστούν να καλύψουν τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού διευκολύνοντας τη νόμιμη μετανάστευση από χώρες εκτός μπλοκ. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ανακοινώνουν πιο δραστικά μέτρα για τον περιορισμό της μετανάστευσης, καθώς ο αριθμός των αφίξεων έχει αυξηθεί. Ταυτόχρονα, όμως, η Ε.Ε. στερείται εργαζομένων, με ελλείψεις σε τομείς όπως οι κατασκευές, η υγειονομική περίθαλψη, η τεχνολογία και η μηχανική. Η Κομισιόν λοιπόν ελπίζει να καλύψει ορισμένα από αυτά τα κενά διευκολύνοντας τους ανθρώπους από τρίτες χώρες να υποβάλουν αίτηση για θέσεις εργασίας. Οχημα το «EU Talent Pool», το μεγάλο πακέτο για τη νόμιμη μετανάστευση που παρουσιάστηκε στα μέσα Νοεμβρίου και σύμφωνα με τους εμπνευστές του θα βοηθήσει και την κοινωνία και την ευρωπαϊκή οικονομία, υπό μία ωστόσο προϋπόθεση: ότι όποιοι έρθουν στην Ευρώπη μέσα απ’ αυτό το σχήμα, πρέπει να δεχθούν χωρίς καμία επιφύλαξη τις αξίες και τις αρχές που διέπουν την κοινωνία και τον τρόπο ζωής στην Ευρώπη. Βασικό στοιχείο του η δημιουργία μιας «δεξαμενής ταλέντων», που θα βοηθήσει στη σύνδεση εργαζομένων εκτός Ε.Ε. με εργοδότες εντός, εστιάζοντας σε τομείς στους οποίους οι εργαζόμενοι χρειάζονται περισσότερο, όπως οι βιομηχανίες που επηρεάζονται από την πράσινη και την ψηφιακή μετάβαση.
Η συμμετοχή των κρατών-μελών είναι εθελοντική, καθώς έχουν τον τελευταίο λόγο για τη μετανάστευση στην επικράτειά τους. Ορισμένες χώρες της Ε.Ε. ωστόσο, όπως η Ελλάδα, η Γερμανία και η Ιταλία, έχουν ήδη δηλώσει ότι θέλουν να διευκολύνουν τους αλλοδαπούς εργάτες να έρχονται να εργαστούν στην επικράτειά τους.
Πρόσφατη έκθεση αποκαλύπτει ότι παρά τον αντίκτυπο της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, που είχε ως αποτέλεσμα οικονομική επιβράδυνση το δεύτερο εξάμηνο του 2022, οι αγορές εργασίας της Ε.Ε. επέδειξαν έκτοτε αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα. Το ποσοστό απασχόλησης της Ε.Ε. ήταν σε υψηλό ρεκόρ πέρυσι, αγγίζοντας σχεδόν το 75%, και το ποσοστό ανεργίας ιστορικά χαμηλό, γύρω στο 6%. Σχεδόν 3% των θέσεων εργασίας παρέμειναν κενές, ποσοστό που ήταν υψηλότερο σε χώρες όπως η Ολλανδία, το Βέλγιο, η Αυστρία και η Τσεχία. Πάντως, εξακολουθούν να υπάρχουν προκλήσεις με τη χαμηλή εκπροσώπηση ορισμένων ομάδων στην αγορά εργασίας, όπως οι γυναίκες ή τα άτομα με αναπηρία. Η ανεργία των νέων μειώθηκε από 16,7% το 2021 σε 14,5% το 2022, αλλά παραμένει μια σημαντική πρόκληση.
Επιπλέον, οι εταιρείες αντιμετωπίζουν ελλείψεις εργατικού δυναμικού και υπάρχει διαρκώς η ανάγκη προσαρμογής τόσο των εργοδοτών όσο και των εργαζομένων στις εξελισσόμενες ανάγκες δεξιοτήτων, στο πλαίσιο της πράσινης και ψηφιακής μετάβασης, αλλά και της τεχνητής νοημοσύνης και των αλλαγών που αυτή φέρνει.
Οι ανάγκες
«Ουσιαστικά, θα προσπαθήσουμε να ιχνηλατήσουμε με τη βοήθεια των ευρωπαϊκών εργοδοτικών οργανώσεων τις ανάγκες μας σε ορισμένους τομείς, εκεί δηλαδή όπου μας πονάει περισσότερο η έλλειψη προσωπικού, και θα αντιστοιχίσουμε αυτή την προσφορά με τις υφιστάμενες δεξιότητες σε αυτές τις χώρες προέλευσης και διέλευσης που θέλουμε να σταθεροποιήσουμε», επισημαίνει ο αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Μαργαρίτης Σχοινάς.
3,5
εκατομμύρια άτομα εισήλθαν νόμιμα στην Ευρώπη το 2023 και από αυτά μόνο 1,2 εκατ. είχε βίζα εργασίας.
Η τεχνολογία
«Αυτή τη στιγμή, η τεχνητή νοημοσύνη δεν είναι κρίσιμος παράγοντας για εμάς. Είναι βοηθός και επιταχυντής σε ορισμένους ρόλους. Ο κόσμος εξακολουθεί να προσπαθεί να καταλάβει τι μπορεί να κάνει η ΑΙ και πόσο γρήγορα θα προχωρήσει», λέει ο Πίτερ Ντόιλ, διευθύνων σύμβουλος της Hirsh Precision, η οποία κατασκευάζει εξαρτήματα για τη βιομηχανία αεροδιαστημικής και ιατρικών συσκευών.
26%
των εταιρειών της Ε.Ε. θεωρούν παράγοντα περιορισμού της παραγωγής την έλλειψη προσωπικού, το β΄ εξάμηνο του 2023.
Τα ρομπότ
«Το όλο θέμα δεν είναι να απολύουμε ανθρώπους. Το θέμα είναι να ωθούμε τους ανθρώπους να κάνουν δουλειές που είναι πιο ενδιαφέρουσες και να πληρώνουν επίσης καλύτερα», σημειώνει ο Γκράντι Κόουπ, διευθύνων σύμβουλος της Reata Engineering & Machine Works, η οποία εγκατέστησε ρομπότ και άλλη τεχνολογία για να παράγει περισσότερα με λιγότερα.
