Παραδοσιακά οι κεντρικές τράπεζες εμφανίζονται πολιτικά ουδέτερες και παρουσιάζουν τις επιλογές τους ως αμιγώς τεχνοκρατικής φύσης, χωρίς κανέναν πολιτικό χρωματισμό. Επιμένουν στην ανάγκη να είναι απολύτως ανεξάρτητες και ανεπηρέαστες από την εκάστοτε πολιτική συγκυρία, εν ολίγοις να μην υπόκεινται σε πολιτικές παρεμβάσεις από πλευράς των κυβερνήσεων. Γι’ αυτό και αποφεύγουν να τάσσονται υπέρ ή κατά πολιτικών κομμάτων ή σχηματισμών και να εμφανίζονται ως υπεράνω πολιτικών ιδεολογιών.
Τελευταία, όμως, όλο και συχνότερα βλέπουμε στελέχη της Bundesbank να συμμετέχουν σε διαδηλώσεις κατά της ακροδεξιάς Εναλλακτικής για τη Γερμανία (AfD) και να τοποθετούνται ανοικτά με αμιγώς πολιτικούς όρους. Ενδεικτική περίπτωση η Σαμπίνε Μάουντερερ, μέλος του Δ.Σ. της Bundesbank, που προσφάτως όχι μόνον συμμετείχε σε μια τέτοια διαδήλωση, αλλά τοποθετήθηκε ανοικτά κατά της AfD δηλώνοντας στο συγκεντρωμένο πλήθος ότι «ομάδες εχθρικές προς τη δημοκρατία διχάζουν τη γερμανική κοινωνία και πλήττουν την εικόνα της Γερμανίας στον έξω κόσμο».
Και δεν ήταν η μόνη. Από την αρχή του έτους, τόσο ο πρόεδρος της Bundesbank, Γιοακίμ Νάγκελ όσο και η Γερμανίδα Ιζαμπέλ Σνάμπελ, στέλεχος της ΕΚΤ, έχουν πάρει μέρος σε διαδηλώσεις κατά της AfD, ενώ η πρόεδρος της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, έχει τοποθετηθεί με έμφαση σε ένα θέμα που έχουν αποφύγει οι πιο συνετοί συνάδελφοί της: έχει επανειλημμένως προειδοποιήσει πως σε περίπτωση επανεκλογής του Ντόναλντ Τραμπ θα απειληθεί η σταθερότητα στην Ε.Ε. Οπως επισημαίνει με έμφαση σχετικό δημοσίευμα του Bloomberg, οι κεντρικές τράπεζες εμφανίζουν τις επιλογές τους ως αμιγώς τεχνοκρατικής συλλογιστικής, κρύβοντας επιμελώς ότι στην πραγματικότητα είναι πολιτικής φύσης.
Σε ό,τι αφορά το καταστατικό τους, τόσο της Bundesbank όσο και της ΕΚΤ, έχουν στην πραγματικότητα σχεδιαστεί για να προστατεύσουν τους κεντρικούς τραπεζίτες από τις παρεμβάσεις των δημοκρατικά εκλεγμένων πολιτικών και όχι το αντίστροφο. Σε ερώτηση του Bloomberg, εκπρόσωπος της Bundesbank υποστήριξε πως «η τοποθέτηση της Σαμπίνε Μάουντερερ και του Γιοακίμ Νάγκελ κατά της ξενοφοβίας και του αποκλεισμού κοινωνικών ομάδων συνάδει με την ανεξαρτησία της γερμανικής κεντρικής τράπεζας εφόσον τα δύο στελέχη αντιπροσωπεύουν έναν σημαντικό ομοσπονδιακό θεσμό και θεωρούν καθήκον τους να υπερασπιστούν τις θεμελιώδεις δημοκρατικές αξίες της χώρας μας».
Πολλοί αναλυτές έχουν εντελώς διαφορετική θεώρηση αυτών των τοποθετήσεων. «Είναι πολιτική αυτοπροστασίας», δηλώνει ο Λι Ντάουνι, ακαδημαϊκός και συνεργάτης του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, που σχολιάζει τις επιλογές νομισματικής πολιτικής, τονίζοντας ότι «οι κεντρικές τράπεζες λαμβάνουν αποφάσεις πολιτικής φύσης αλλά τις καμουφλάρουν ως τεχνοκρατική σκέψη». Ο ίδιος διευκρινίζει πως οι λαϊκιστές και οι πολιτικοί σχηματισμοί τους «απειλούν τώρα αυτό το τεχνοκρατικό προνόμιο και τα στελέχη των κεντρικών τραπεζών αναγκάζονται να τοποθετούνται πολιτικά». Η κ. Λαγκάρντ υπήρξε προσφάτως ειλικρινής αναλύοντας το τι διακυβεύεται σε περίπτωση επανεκλογής του Ντόναλντ Τραμπ. Μιλώντας στο CNN υπογράμμισε πως αν τηρήσει κανείς μια ουδέτερη στάση σε ό,τι αφορά τον Τραμπ, τότε «κινδυνεύει να μη βλέπει την πραγματικότητα και να μην προετοιμάζεται γι’ αυτήν». Η πρόεδρος της ΕΚΤ εξέφρασε φόβους πως σε περίπτωση επανεκλογής του Τραμπ η Ουάσιγκτον θα επιβάλει στην Ε.Ε. τιμωρητικούς δασμούς. Οι φόβοι της είναι δικαιολογημένοι, καθώς ο Τραμπ έχει εκφράσει την πρόθεση να προχωρήσει σε σκληρά μέτρα στο εμπόριο.
Ο πρόεδρος της Bundesbank Γιοακίμ Νάγκελ και η Γερμανίδα Ιζαμπέλ Σνάμπελ, στέλεχος της ΕΚΤ, έχουν λάβει μέρος σε διαδηλώσεις κατά της ακροδεξιάς Εναλλακτικής για τη Γερμανία.
Στο εσωτερικό της Ευρωζώνης οι επικρίσεις κατά της ΕΚΤ ήταν συνήθως ανώδυνες, αλλά τα στελέχη των κεντρικών τραπεζών βγαίνουν στην αντεπίθεση ως καλύτερο μέσο άμυνας. Ετσι, από την Ταϊλάνδη έως την Τουρκία τα στελέχη των κεντρικών τραπεζών διαμαρτύρονται ανοικτά και σε υψηλούς τόνους για πολιτικές παρεμβάσεις και πιέσεις σχετικά με τη νομισματική τους πολιτική. Στην Ευρώπη ειδικότερα, οι κεντρικοί τραπεζίτες κινδυνεύουν να γίνουν στόχος αυτών των ακραίων πολιτικών σχηματισμών τους οποίους προσπαθούν να αναχαιτίσουν.
Την Τρίτη, η AfD κατηγόρησε την Bundesbank ότι με το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων έχει ζημιώσει τους Γερμανούς φορολογουμένους κατά πολλά δισεκατομμύρια ευρώ. Και βέβαια το επιχείρημα μπορεί να προσελκύσει το ενδιαφέρον των ψηφοφόρων. Αν, όμως, μειωθεί έως έναν βαθμό η ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών, θα είναι κάτι σαν επιστροφή στην ιστορική κανονικότητα. Ο Μίλτον Φρίντμαν και κάποιοι άλλοι οικονομολόγοι τάχθηκαν υπέρ της ανεξάρτητης νομισματικής πολιτικής τη δεκαετία του 1960, αλλά η ανεξαρτησία των κεντρικών τραπεζών έγινε πραγματικότητα και καθιερώθηκε 30 χρόνια αργότερα.
Η τοποθέτηση της κ. Λαγκάρντ κατά του Τραμπ έχει προηγούμενο, καθώς το 2019 ο τότε πρόεδρος της Fed Νέας Υόρκης, Γουίλιαμ Ντάντλεϊ, προκάλεσε σάλο όταν έγραψε σε σχόλιό του στο Bloomberg ότι τα στελέχη της ομοσπονδιακής τράπεζας «πρέπει να εξετάσουν πώς θα επηρεάσουν οι επιλογές τους τις πολιτικές εξελίξεις το 2020». Ο τότε υπουργός Οικονομικών, Λόρενς Σάμερς, χαρακτήρισε την παρέμβαση «την πλέον ανεύθυνη από υπουργό Οικονομικών» . Ωστόσο, η τοποθέτηση της κ. Λαγκάρντ δεν προκάλεσε ανάλογο σάλο. Ισως επειδή οι Αμερικανοί δεν ενδιαφέρονται «για μια χούφτα ανθρώπους» στην Ευρώπη, ίσως επειδή ο κόσμος ξέρει πως η κ. Λαγκάρντ «δεν μασάει τα λόγια της» ή ίσως και επειδή όλο και λιγότεροι πιστεύουν πως οι κεντρικές τράπεζες δεν έχουν σχέση με την πολιτική.
