Η φιλοσοφία του ιδιωτικού χρέους άλλαξε ριζικά με τον Ν. 4738/2020 (Ρύθμιση Οφειλών και Παροχή Δεύτερης Ευκαιρίας), ο οποίος απέδωσε μεταξύ άλλων πτωχευτική ικανότητα σε όλα ανεξαιρέτως τα φυσικά πρόσωπα. Συνέπεια της πτώχευσης αυτής είναι, μεταξύ άλλων, η απαλλαγή του πτωχού από τις οφειλές του και η δυνατότητα οικονομικής επανεκκίνησης και επανένταξής του στην οικονομική πραγματικότητα, ήτοι η παροχή δεύτερης ευκαιρίας.
Με στόχο την απαλλαγή, λοιπόν, ολοένα και περισσότερα φυσικά πρόσωπα, τα οποία αδυνατούν να εξυπηρετήσουν τις οφειλές τους κατά τρόπο γενικό και μόνιμο, καταφεύγουν στην πτώχευση, αποδεχόμενα παράλληλα ότι θα απολέσουν το σύνολο της περιουσίας τους, κινητής και ακίνητης. Σημειώνεται ότι –κατά κανόνα– η απαλλαγή από τις οφειλές επέρχεται τρία (3) έτη μετά την κήρυξη της πτώχευσης ή, σε περίπτωση μη επάρκειας περιουσίας, από την καταχώριση στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Φερεγγυότητας. Πλην όμως ο νόμος προβλέπει τη δυνατότητα απαλλαγής του οφειλέτη ακόμη και σε μόλις ένα (1) έτος, εάν η πτωχευτική περιουσία υπερβαίνει σε αξία το 10% του συνόλου των υποχρεώσεων και δεν υπολείπεται των 100.000 ευρώ, σύμφωνα με τα διαλαμβανόμενα στα άρθρα 92 παρ. 3 και 192 παρ. 2 Ν. 4738/2020.
Από την πρακτική εφαρμογή του νόμου αναδείχθηκαν διάφορα ζητήματα ως προς την απαλλαγή, τα οποία δημιουργούσαν αβεβαιότητα και έντονες επιφυλάξεις τόσο στον οφειλέτη όσο και στους πιστωτές, με βασικότερο το ποιο θα είναι το αρμόδιο πτωχευτικό όργανο που θα διαπιστώνει την επέλευση της απαλλαγής σε ένα ή τρία έτη, αλλά και με ποια διαδικασία θα γίνεται αυτό, ώστε να μην αφήνεται περιθώριο στους πιστωτές να ερμηνεύουν τις διατάξεις περί απαλλαγής κατά το δοκούν.
Το πρόβλημα αυτό λύθηκε με την πολύ πρόσφατη τροποποίηση του άρθρου 192 του Ν. 4738/2020 μετά την προσθήκη της παραγράφου 4, με το άρθρο 86 Ν. 5072/2023, με το οποίο ορίζεται ότι ο εισηγητής δικαστής, κατόπιν αιτήσεως του οφειλέτη και αφού λάβει έκθεση του συνδίκου, εκδίδει Πράξη με την οποία διαπιστώνει την επέλευση της απαλλαγής από τις οφειλές.
Η εφαρμογή του νόμου που δίνει πτωχευτική ικανότητα σε όλα ανεξαιρέτως τα φυσικά πρόσωπα.
Με τον τρόπο αυτό αίρεται η οποιαδήποτε ανασφάλεια για το κατά πόσον ο πτωχός πληροί τις προϋποθέσεις της απαλλαγής και με μόνη τη σχετική διαπιστωτική Πράξη του εισηγητή δικαστή, αποδεικνύει στον εκάστοτε πιστωτή ότι ουδέν οφείλει πλέον, αποκαθιστώντας την οικονομική του φερεγγυότητα.
Η πρώτη Πράξη πανελλαδικώς η οποία διαπιστώνει την επέλευση της απαλλαγής εξεδόθη μόλις στις 29.2.2024 από εισηγήτρια της Πτώχευσης Ειρηνοδικείου της χώρας. Μάλιστα, εν προκειμένω το φυσικό πρόσωπο απηλλάγη σε μόλις ένα (1) έτος από την πτώχευσή του, δεδομένου ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις του άρθρου 92 παρ. 3 του Ν. 4738/2020.
Ομοιες πράξεις λογικά θα εκδίδονται κυρίως και μαζικά από τις αρχές του έτους 2025 και έπειτα, αν αναλογιστούμε ότι οι πρώτες πτωχευτικές αποφάσεις εξεδόθησαν το έτος 2022 και η πλειοψηφία των πτωχών απαλλάσσεται κατά κανόνα τρία έτη μετά την κήρυξη της πτώχευσης.
Συνεπώς, μόνον εύστοχη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί η τροποποίηση των σχετικών με την απαλλαγή άρθρων με τον Ν. 5072/2023. Βέβαια, παραμένει το ζήτημα της διαπίστωσης της απαλλαγής στις περιπτώσεις που δεν ορίζεται εισηγητής δικαστής και σύνδικος, ήτοι όταν διατάσσεται η καταχώριση του ονόματος του οφειλέτη στο Ηλεκτρονικό Μητρώο Φερεγγυότητας λόγω ανεπάρκειας περιουσίας.
Η έκδοση της παραπάνω Πράξης, που διαπιστώνει την ολική απαλλαγή του πτωχού οφειλέτη, μας φέρνει ένα βήμα πιο κοντά στο να δούμε τη δεύτερη ευκαιρία όντως να παρέχεται. Προκειμένου βεβαίως να αξιολογηθεί η παροχή δεύτερης ευκαιρίας ως σωτήρια καινοτομία του πτωχευτικού νόμου, εκκρεμεί να εξασφαλιστεί ότι, μετά τη διαπίστωση της απαλλαγής του από τα αρμόδια πτωχευτικά όργανα, ο πτωχός θα έχει τη δυνατότητα να ενταχθεί εν νέου στην οικονομική ζωή της χώρας και να αντιμετωπιστεί όχι ως υπερχρεωμένος, αλλά ως οικονομικά υγιής και φερέγγυος φορέας.
* Ο κ. Σεραφείμ Ν. Σωτηριάδης είναι διαχειριστής και εταίρος της δικηγορικής εταιρείας «Σ. Σωτηριάδης – Κ. Λιδωρίκης & Συνεργάτες». Η κ. Διοχάντη Ζ. Χατζηνικολή είναι εταίρος της άνω δικηγορικής εταιρείας.
