Σήμερα οι επικεφαλής των κεντρικών τραπεζών βρίσκονται ενώπιον πολλών προκλήσεων ως προς την ανεξαρτησία τους. Οι εκκλήσεις για μειώσεις των επιτοκίων πληθαίνουν, έστω και αν δείχνουν πρόωρες, και είναι πιθανό να ενταθούν, δεδομένου ότι ο μισός πληθυσμός του πλανήτη ψηφίζει φέτος. Αυξάνονται οι κίνδυνοι πολιτικών παρεμβάσεων στη λήψη αποφάσεων των κεντρικών τραπεζών και στους διορισμούς προσωπικού. Είναι σημαντικό να αντισταθούν σε αυτές τις πιέσεις οι κυβερνήσεις και οι διοικητές τους. Απλώς ας σκεφτούμε τι πέτυχαν οι ανεξάρτητες κεντρικές τράπεζες τα τελευταία χρόνια: διαχειρίστηκαν αποτελεσματικά την πανδημία, εφαρμόζοντας μια επιθετική νομισματική χαλάρωση που απέτρεψε την παγκόσμια οικονομική κατάρρευση και επιτάχυνε την ανάκαμψη.
Οταν το επίκεντρο μετατοπίστηκε στην αποκατάσταση της σταθερότητας των τιμών, οι διοικητές των κεντρικών τραπεζών συνέσφιγξαν κατάλληλα τη νομισματική πολιτική, αν και σε διαφορετικά χρονοδιαγράμματα. Η κινητοποίησή τους συνέβαλε στο να διατηρηθούν σταθερές οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό στις περισσότερες χώρες, ακόμη κι όταν οι αυξήσεις τιμών ανήλθαν σε υψηλά επίπεδα δεκαετιών. Ως αποτέλεσμα, ο πληθωρισμός αποκλιμακώθηκε σε πολύ πιο διαχειρίσιμα επίπεδα και περιορίστηκαν οι κίνδυνοι μιας ανώμαλης προσγείωσης των οικονομιών.
Ο πόλεμος δεν τελείωσε, αλλά η επιτυχία τους μέχρι στιγμής οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην ανεξαρτησία και στην αξιοπιστία τους. Κι αυτό έρχεται σε αντίφαση με την οικονομική αστάθεια την περίοδο του υψηλού πληθωρισμού της δεκαετίας του 1970. Τότε οι κεντρικές τράπεζες δεν είχαν σαφείς εντολές να δώσουν προτεραιότητα στη σταθερότητα των τιμών ή σαφείς νόμους υπέρ της αυτονομίας τους.
Μελέτη του ΔΝΤ, που εξετάζει δεκάδες κεντρικές τράπεζες από το 2007 έως το 2021, δείχνει ότι οι ούσες ανεπηρέαστες από την πολιτική παρέμβαση σε μεγάλο βαθμό πέτυχαν περισσότερο να ελέγξουν τις προσδοκίες των ανθρώπων για τον πληθωρισμό, κάτι που βοηθά στη διατήρησή του σε χαμηλά επίπεδα. Μια άλλη μελέτη του ΔΝΤ για 17 κεντρικές τράπεζες της Λατινικής Αμερικής τα τελευταία 100 χρόνια εξετάζει την ανεξαρτησία στη λήψη αποφάσεων, τη σαφήνεια της εντολής και το αν θα υποχρεώνονταν να δανείσουν την κυβέρνηση.
Πάντως, στα δημοκρατικά καθεστώτα η εμπιστοσύνη είναι το «κλειδί». Οι κεντρικές τράπεζες πρέπει να κερδίζουν αυτήν την εμπιστοσύνη κάθε μέρα μέσω της ισχυρής διακυβέρνησης, της διαφάνειας, της λογοδοσίας και της εκτέλεσης βασικών αρμοδιοτήτων. Οι κυβερνήσεις έχουν ευθύνη να βοηθήσουν τις κεντρικές τράπεζες να εκπληρώσουν τους στόχους τους και να αντιμετωπίσουν τους μελλοντικούς κινδύνους.
* Η κ. Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα είναι γενική διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Το άρθρο δημοσιεύεται στο ιστολόγιο του ΔΝΤ.
