Αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας έχουν δηλώσει επανειλημμένως το τελευταίο διάστημα πως οι αποφάσεις τους είναι ανεξάρτητες από τις κινήσεις ή αποφάσεις της Fed. «Εξαρτόμαστε από δεδομένα και όχι από τη Fed», όπως έχει δηλώσει χαρακτηριστικά η Κριστίν Λαγκάρντ. Πράγματι, πολλές φορές η ΕΚΤ έχει ακολουθήσει διαφορετικό δρόμο από τη Fed. Και αναλυτές που μιλούν στην «Κ» συμφωνούν πως στον κύκλο μείωσης των επιτοκίων αυτής της χρονιάς όντως η ΕΚΤ θα κινηθεί πρώτη, τον Ιούνιο. Ωστόσο η ανεξαρτησία της, όπως επισημαίνουν, δεν μπορεί να κρατήσει για πολύ. Οι όποιες αποφάσεις της Fed επηρεάζουν άμεσα την Eυρωζώνη και το ευρώ, οπότε η απόκλιση πολιτικής έχει και σημαντικούς περιορισμούς για τη Φρανκφούρτη.
Σίγουρα και οι δύο κεντρικές τράπεζες είναι ανεξάρτητες, και στην τρέχουσα συγκυρία η απόκλιση μεταξύ του οικονομικού κύκλου και του πληθωρισμού δεν ήταν ίσως ποτέ μεγαλύτερη. «Ενώ η οικονομία των ΗΠΑ αναπτύσσεται και ο πληθωρισμός παραμένει πολύ υψηλός, η οικονομία της Ευρωζώνης έχει “κολλήσει” σε στασιμότητα και ο πληθωρισμός έχει υποχωρήσει. Αυτό σημαίνει πράγματι ότι η ΕΚΤ μπορεί να αρχίσει να μειώνει τα επιτόκια χωρίς να λαμβάνει υπόψη τα σχέδια της Fed», σημειώνει στην «Κ» ο Κάρστεν Μπρζέσκι, επικεφαλής οικονομολόγος της ING.
Ο επικεφαλής οικονομολόγος της HSBC Φάμπιο Μπαλμπόνι συμφωνεί. Οπως εξηγεί στην «Κ», η ΕΚΤ μπορεί να κινηθεί πρώτη, καθώς τα θεμελιώδη οικονομικά μεγέθη το δικαιολογούν. Οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν ένα θετικό σοκ προσφοράς, αλλά υπάρχει πιθανότητα υπερθέρμανσης της ζήτησης, καθώς η δημοσιονομική πολιτική παραμένει επεκτατική (και πιθανώς πιο επεκτατική μετά τις εκλογές). Αυτό θα μπορούσε να ωθήσει τη Fed να περιμένει, και με μικρούς κινδύνους όσον αφορά την ανάπτυξη. Η ΕΚΤ, κατά τον οικονομολόγο, έχει το αντίθετο πρόβλημα. Η ανάπτυξη ανακάμπτει, αλλά παραμένει θεμελιωδώς αδύναμη. Ορισμένες χώρες αντιμετωπίζουν επίσης δημοσιονομικές προκλήσεις, οι οποίες επιδεινώνονται από το υψηλότερο κόστος δανεισμού.
Αξίζει να σημειωθεί πως ιστορικά έχουν υπάρξει πολλές περίοδοι που υπήρχε απόκλιση μεταξύ της πολιτικής που ακολούθησαν οι δύο κεντρικές τράπεζες. Σύμφωνα με τον οικονομολόγο της Oxford Economics Ρικάρντο Αμάρο, στην πραγματικότητα οι αποφάσεις τους σπάνια έχουν συγχρονιστεί πλήρως.
Οπως επισημαίνει στην «Κ», η Fed αύξησε τα επιτόκια σε κάθε συνεδρίαση μεταξύ Ιουνίου 2004 και Ιουνίου 2006, με 17 αυξήσεις, ενώ η πρώτη αύξηση της ΕΚΤ ήταν στα τέλη του 2005 και οι συνολικά εννέα αυξήσεις ολοκληρώθηκαν τον Ιούλιο του 2008.
Μια μεγάλη διαφορά επιτοκίων ΗΠΑ – Ευρωζώνης θα οδηγούσε σε ασθενέστερο ευρώ και νέες πληθωριστικές πιέσεις.
Επίσης, η Fed μείωσε τα επιτόκια κατά 275 μ.β. μεταξύ Σεπτεμβρίου 2007 και Απριλίου 2008, ενώ η ΕΚΤ διατήρησε τα επιτόκια αμετάβλητα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Η επόμενη κίνηση της ΕΚΤ ήταν μια αύξηση τον Ιούλιο του 2008.
Και το 2011 η ΕΚΤ αύξησε τα επιτόκια δύο φορές και στη συνέχεια αντέστρεψε πορεία, φέρνοντας τελικά τα επιτόκια σε αρνητικό έδαφος στην κορύφωση της κρίσης χρέους. Αντιθέτως, η Fed διατήρησε τα επιτόκια αμετάβλητα στο 0,25% μεταξύ 2008-2016.
Τον Δεκέμβριο του 2015 η Fed εισήλθε σε μια τριετή περίοδο σταδιακής ομαλοποίησης των επιτοκίων, αυξάνοντας συνολικά κατά 200 μ.β., ενώ η ΕΚΤ μείωσε τότε το επιτόκιο καταθέσεων και ξανά τον Μάρτιο του 2016.
Ωστόσο, σε αυτόν τον κύκλο η ΕΚΤ αναγκαστικά θα πρέπει να παρακολουθήσει τις αποφάσεις της Fed. Εάν η Fed παραμείνει σε στάση αναμονής για πολύ περισσότερο, θα περιορίσει επίσης τα περιθώρια ελιγμών της ΕΚΤ, καθώς μια ακόμη μεγαλύτερη διαφορά επιτοκίων μεταξύ των ΗΠΑ και της Ευρωζώνης θα οδηγούσε σε ασθενέστερο ευρώ, το οποίο με τη σειρά του θα επαναφέρει τις πληθωριστικές πιέσεις στην Ευρωζώνη, σημειώνει o Μπρζέσκι της ING. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο αυτή η έναρξη του κύκλου μείωσης των επιτοκίων για την ΕΚΤ μπορεί να αποφασιστεί σχεδόν ανεξάρτητα από το τι συμβαίνει στις ΗΠΑ, αλλά η διάρκεια του κύκλου μείωσης των επιτοκίων δεν μπορεί.
Μια μείωση των επιτοκίων της ΕΚΤ τον Ιούνιο φαίνεται σχεδόν βέβαιη και, αν ο πληθωρισμός συνεχίσει να υποχωρεί, μια περαιτέρω μείωση τον Ιούλιο θα μπορούσε να είναι πιθανή, ενώ υπάρχει ενδεχόμενο η Fed να κινηθεί πιο σταδιακά στην πρώτη φάση των μειώσεων, ιδιαίτερα εάν η ανάπτυξη παραμείνει ισχυρή, υπογραμμίζει ο Μπαλμπόνι της HSBC. «Γενικά, υπάρχουν καλοί λόγοι να πιστεύουμε ότι το ουδέτερο επιτόκιο (r*) είναι σημαντικά υψηλότερο στις ΗΠΑ από ό,τι στην Ευρωζώνη, γεγονός που θα πρέπει να δικαιολογεί επίσης ένα αρκετά μεγάλο χάσμα όσον αφορά το τελικό επιτόκιο», προσθέτει. Πάντως, κατά τον αναλυτή, οι καθυστερήσεις στον κύκλο μείωσης των επιτοκίων στις ΗΠΑ θα μπορούσαν να ωθήσουν την ΕΚΤ να επιβραδύνει τη χαλάρωση, δεδομένων των διασυνδέσεων μεταξύ των δύο οικονομιών και των πιθανών πληθωριστικών πιέσεων που προέρχονται από ένα ασθενέστερο ευρώ.
