Σε ένα ιδιαίτερα δύσκολο δημοσιονομικό σταυροδρόμι βρίσκεται η Ευρωπαϊκή Ενωση. Ορισμένες από τις πιο υπερχρεωμένες κυβερνήσεις οδεύουν προς έναν επώδυνο απολογισμό φέτος, καθώς οι φιλοδοξίες τους για μείωση του χρέους συγκρούονται με την πολιτική πραγματικότητα. Την ίδια στιγμή, συνολικά έντεκα χώρες της Ε.Ε. βρίσκονται αντιμέτωπες με τις «ποινές» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για υπερβολικές κρατικές δαπάνες μόλις τεθούν σε ισχύ οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες φέτος.
Μετά τα χρόνια χρήσης της ρήτρας διαφυγής, η οποία έδινε τη δυνατότητα να μην υπάρχουν όρια στις δαπάνες, όταν η Ευρώπη αντιμετώπιζε τα lockdowns λόγω πανδημίας και την εκτίναξη των τιμών της ενέργειας, το 2024 θα σηματοδοτούσε ένα ορόσημο για την αποκατάσταση των δημόσιων οικονομικών, όπως επισημαίνει το Bloomberg. Ομως, οι πιέσεις από τις νέες όσο και από τις υφιστάμενες δεσμεύσεις των κυβερνήσεων, καθώς και ο αντίκτυπος της αύξησης των επιτοκίων, θα διατηρήσουν το δημόσιο χρέος σε υψηλά επίπεδα ή και θα το αυξήσουν σε μεγάλο μέρος της Ευρώπης. Το δημόσιο χρέος της Ιταλίας, για παράδειγμα, θα μπορούσε σύντομα να ξεπεράσει και πάλι το 140% του ΑΕΠ. Αυτό θα οδηγήσει ορισμένες κυβερνήσεις είτε να «εκνευρίσουν» τους ψηφοφόρους με περικοπές δαπανών ή αυξήσεις φόρων, είτε να ρισκάρουν ότι οι επενδυτές θα αντιληφθούν την ολιγωρία τους.
Σε ό,τι αφορά το μέτωπο των ελλειμμάτων, έντεκα χώρες είχαν πέρυσι δημοσιονομικά ελλείμματα μεγαλύτερα από το όριο του 3% του ΑΕΠ που επιτρέπεται σύμφωνα με τους κανόνες της Ε.Ε. Η Κομισιόν θα αποφασίσει τον Ιούνιο εάν θα κινήσει τις λεγόμενες διαδικασίες υπερβολικού ελλείμματος (ΔΥΕ), ενώ θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν πρόστιμα εάν δεν διορθώσουν την πορεία τους.
Η Γαλλία, η Ιταλία και το Βέλγιο, των οποίων τα ελλείμματα υπερβαίνουν το 3% και δεν σχεδιάζουν να επιστρέψουν στη συμμόρφωση τα επόμενα χρόνια, είναι σχεδόν εγγυημένο ότι θα υποστούν κυρώσεις, όπως επισημαίνουν οι Financial Times. Αν και η Γαλλία γλίτωσε την υποβάθμιση από τις Fitch και Moody’s την περασμένη Παρασκευή, την οποία η αγορά δεν θεωρούσε απίθανη, η Fitch προειδοποίησε ότι ο στόχος της Γαλλίας να μειώσει το έλλειμμά της στο 3% του ΑΕΠ έως το 2027 «θα είναι δύσκολο να επιτευχθεί». Στο τέλος της τρέχουσας εβδομάδας αναμένεται η «ετυμηγορία» του οίκου και για την Ιταλία.
Γαλλία, Ιταλία και Βέλγιο, των οποίων τα ελλείμματα υπερβαίνουν το 3% και δεν σχεδιάζουν να επιστρέψουν στη συμμόρφωση τα επόμενα χρόνια, αναμένεται να τιμωρηθούν για παραβίαση.
Ορισμένες χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ισπανίας και της Τσεχικής Δημοκρατίας, υποστηρίζουν ότι το έλλειμμά τους θα επανέλθει στο 3% ή κάτω του τρέχοντος έτους και δεν θα πρέπει να τιμωρηθούν για την προσωρινή παραβίαση. «Μπορεί να υπάρχουν οριακές περιπτώσεις», δήλωσε στους FT ο Βάλντις Ντομπρόβσκις, εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Κομισιόν για οικονομικές υποθέσεις. «Εάν υπάρχει χώρα της οποίας το υπερβολικό έλλειμμα είναι κοντά στο 3% αλλά είναι προσωρινό, μπορεί να αποφασίσουμε να μη χρησιμοποιήσουμε τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος. Ο προϋπολογισμός του 2024 μπορεί να παίξει τον ρόλο του».
Το σκηνικό μιας πολιτικά «ευαίσθητης» χρονιάς, με τη διεξαγωγή εκλογών για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, επιτείνει τη δημοσιονομική πρόκληση με την οποία βρίσκεται αντιμέτωπη η περιοχή. «Η οικονομική κατάσταση στην Ευρώπη αυτή τη στιγμή είναι ήδη πολύ επιρρεπής στην τροφοδότηση της λαϊκιστικής ρητορικής», δήλωσε η Φάμκε Κρουμπμιούλερ, επικεφαλής γεωστρατηγικής στην EY. «Οταν κάποιες χώρες εισέλθουν σε έναν επιπλέον γύρο δημοσιονομικής εξυγίανσης, αυτό απλώς θα αυξήσει περαιτέρω τη δυναμική».
Το υψηλότερο κόστος επιτοκίου και η αναιμική ανάπτυξη είναι μεταξύ των λόγων για τις επιδεινωμένες προοπτικές των δημόσιων οικονομικών, αλλά οι πολιτικές επιλογές έχουν επίσης σημασία, επισημαίνει το Bloomberg. Η Ιταλία, για παράδειγμα, έχει «φορτωθεί» την κληρονομιά μιας φοροαπαλλαγής της εποχής της πανδημίας για την ανακαίνιση κατοικιών (φόρος superbonus), που θα διογκώσει τα δημόσια οικονομικά της για χρόνια. Οι πολιτικές διαμάχες του συνασπισμού είχαν ως αποτέλεσμα τη χαλάρωση της δημοσιονομικής της στάσης το 2023.
Στη Γαλλία, ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν απέφυγε να προωθήσει νέα νομοθεσία με στόχο μεγαλύτερες περικοπές δαπανών που ζητούν ορισμένοι βουλευτές της αντιπολίτευσης. Η παρουσίαση ενός αναθεωρημένου νομοσχεδίου για τον προϋπολογισμό στο κοινοβούλιο θα προκαλούσε πιθανότατα ψήφο δυσπιστίας που θα μπορούσε να ρίξει την κυβέρνησή του. Σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ενωση, η προοπτική σημαντικής επιτυχίας για τα ακροδεξιά κόμματα στις ευρωεκλογές του Ιουνίου σε επίπεδο περιφέρειας, αυξάνει την πίεση για καθυστέρηση ή ωραιοποίηση των περικοπών δαπανών.
Ενώ οι Βρυξέλλες είναι υπεύθυνες για την «τιμωρία» της δημοσιονομικής απείθειας, η λιτότητα θα μπορούσε επίσης να φρενάρει την ελάχιστη ανάπτυξη που μπορεί να επιτύχει η Ευρώπη. Οι οικονομολόγοι της Allianz αναμένουν ήδη ότι η δημοσιονομική εξυγίανση θα μειώσει κατά μισή ποσοστιαία μονάδα την ανάπτυξη στην Ευρώπη τόσο το 2024 όσο και το 2025.
