Τα φάρμακα για τον διαβήτη και την παχυσαρκία είναι πλέον παγκόσμιο φαινόμενο. Κέρδισαν τους πλούσιους και διάσημους, δημιούργησαν δισεκατομμύρια σε πωλήσεις και εγκαινίασαν μια νέα αγορά για φάρμακα απώλειας βάρους, η οποία σύμφωνα με την Goldman Sachs θα αγγίξει τα 100 δισ. δολάρια ετησίως έως το 2030. Η «έκρηξη» της σεμαγλουτίδης, βασικού συστατικού των φαρμάκων Ozempic και Wegovy, έχει επίσης μετατρέψει την κατασκευάστριά τους, Novo Nordisk, στην πολυτιμότερη εταιρεία της Ευρώπης, κάτι που έχει βαθιές επιπτώσεις για τη χώρα καταγωγής της, Δανία.
Η κεφαλαιοποίηση της Novo, άνω των 570 δισ. δολαρίων, είναι μεγαλύτερη από την οικονομία της Δανίας. Το φιλανθρωπικό της ίδρυμα είναι πλέον το μεγαλύτερο στον κόσμο, με περιουσιακά στοιχεία διπλάσια από εκείνα του Ιδρύματος Γκέιτς. Ο φόρος εισοδήματος της φαρμακοβιομηχανίας στη Δανία πέρυσι ήταν 2,3 δισ. δολάρια και οι τεράστιες επενδύσεις και η αυξημένη παραγωγή βοήθησαν την εγχώρια οικονομία να αναπτυχθεί σχεδόν κατά 2%, ποσοστό σχεδόν τετραπλάσιο σε σχέση με τον μέσο όρο της Ε.Ε. Αυτό οδήγησε σε ρεκόρ κρατικών δαπανών για την άμυνα, την πράσινη μετάβαση και την υποστήριξη της Ουκρανίας.
Χωρίς τη συμβολή της Novo, η οικονομία της Δανίας θα είχε μείνει στάσιμη. Η ατζέντα της Novo επηρεάζει τις εκπαιδευτικές και ερευνητικές προτεραιότητες, και οι πολιτικοί εξετάζουν την προοπτική της εταιρείας πριν λάβουν αποφάσεις. Η φαρμακοβιομηχανία έχει δημιουργήσει χιλιάδες θέσεις εργασίας στη χώρα των έξι εκατομμυρίων, ενώ παράλληλα τα συνταξιοδοτικά ταμεία της Δανίας σφύζουν από τις αποδόσεις-ρεκόρ των μετοχών της και τα στεγαστικά δάνεια είναι φθηνότερα, καθώς οι ραγδαίες εξαγωγές φαρμάκων ανάγκασαν την κεντρική τράπεζα της Δανίας να διατηρήσει χαμηλά τα επιτόκια.
Η τεράστια κλίμακα της Novo στη Δανία, ωστόσο, ενέχει επίσης κινδύνους, τόσο για την εταιρεία όσο και για την εγχώρια αγορά της. Κάθε κίνησή της ελέγχεται από τα μέσα ενημέρωσης, καθιστώντας την ιδιαίτερα ευάλωτη στις αντιδράσεις του κοινού και στις ρυθμιστικές αλλαγές. Και ένα στρατηγικό λάθος της εταιρείας θα είχε αρνητικό αντίκτυπο στα δημόσια ταμεία, στην επιστημονική έρευνα, ακόμη και στις θέσεις εργασίας. «Οταν έχεις υπερδυνάμεις έχεις και σούπερ ευθύνες», απαντάει ο διευθύνων σύμβουλος της Novo, Λαρς Φρούεργκαρντ Γιόργκενσεν.
Προς το παρόν, η Novo έχει μια σχεδόν εμβληματική θέση μεταξύ των Δανών. Εάν συνεχίσει να επεκτείνεται, ωστόσο, το ίδιο θα κάνει και η δύναμη και η επιρροή που ασκεί στη Δανία. Και αν «σκοντάψει ή πέσει», η οικονομία και η κοινωνία θα νιώσουν τις επιπτώσεις. Οι οικονομολόγοι αποκαλούν τον εν λόγω κίνδυνο «φαινόμενο Nokia», αναφερόμενοι στον φινλανδικό γίγαντα τηλεπικοινωνιών που άρχισε να καταρρέει στις αρχές της δεκαετίας του 2000, συμπαρασύροντας ολόκληρη την οικονομία αυτής της χώρας. «Αν η Novo συνεχίσει να τροφοδοτεί την οικονομία της Δανίας, τότε θα υπάρχει πρόβλημα όταν συρρικνωθεί η ροή κερδών της. Και θα συρρικνωθεί», προεξοφλεί ο Χέρμαν Μαρκ Σβαρτς, καθηγητής Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια.
Παράλληλα με το αποτύπωμα χρηματοδότησης της Novo βέβαια αυξάνονται οι ανησυχίες για την ακαδημαϊκή ελευθερία και τις ερευνητικές προτεραιότητες, ενώ η άνοδος της εξασφάλισε επίσης πρόσβαση σε υψηλόβαθμους πολιτικούς και επιρροή στην εθνική πολιτική.
Οσο μεγαλώνει, τέλος, η Novo και η σκανδιναβική χώρα γίνεται πολύ μικρή για εκείνη, τόσο αυξάνονται και οι εξωτερικές απειλές. Η ανταγωνιστική Eli Lilly & Co. παρουσίασε φέτος ένα πιο αποτελεσματικό και ελαφρώς φθηνότερο φάρμακο για την παχυσαρκία, που οι αναλυτές αναμένουν ότι θα γίνει το φάρμακο με τις μεγαλύτερες πωλήσεις στον κόσμο. Οι πατέντες της Novo για το Ozempic και το Wegovy λήγουν στις ΗΠΑ το 2032 και στην Ευρώπη ένα χρόνο νωρίτερα. Παρόλο που οι επενδυτές αναμένουν ότι οι πωλήσεις της Ozempic θα καταγράψουν αργή πτώση νωρίτερα, η Novo και η Δανία έχουν προς το παρόν χρόνο ώστε να διαφοροποιηθούν πέρα από τα φάρμακα για τον διαβήτη και την απώλεια βάρους.
