Ετερόκλητοι παράγοντες, από τη 15ετή κρίση χρέους και τη γήρανση του πληθυσμού μέχρι την ενεργειακή κρίση και την πανδημία, την ανεπάρκεια επενδύσεων, την εκτεταμένη αποταμίευση και τις λιγότερες από τις ΗΠΑ ώρες εργασίας, έχουν υπονομεύσει την ανταγωνιστικότητα, την ανάπτυξη και την καινοτομία στη Γηραιά Ηπειρο τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Η Ευρώπη, που τη δεκαετία του 1990 αναπτυσσόταν δυναμικά, εδώ και χρόνια υπολείπεται σημαντικά έναντι της υπερδύναμης, και το ζήτημα απασχολεί όλο και περισσότερο τις πολιτικές και οικονομικές της ηγεσίες, που επιχειρούν να εντοπίσουν αίτια και προπαντός λύσεις. Οπως προειδοποίησε προσφάτως ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, η Ευρώπη, που τη δεκαετία του 1990 γνώριζε μεγάλη ανάπτυξη και πρόοδο, σήμερα αντιμετωπίζει έναν «θανάσιμο κίνδυνο» από τον συνδυασμό οικονομικής παρακμής, την άνοδο αυταρχικών πολιτικών σχηματισμών και τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Οπως προκύπτει από τα στοιχεία του α΄ τριμήνου του έτους, η αμερικανική οικονομία έχει αναπτυχθεί κατά 8,7% πάνω από τα προ της πανδημίας επίπεδα, δηλαδή κατά ένα ποσοστό υπερδιπλάσιο της ανάπτυξης που έχει γνωρίσει η Ευρωζώνη το ίδιο χρονικό διάστημα και που δεν υπερέβη το 3,4% σε σύγκριση με τα προ της πανδημίας επίπεδα. Αλλά όπως έχει επισημάνει ο επίτροπος της Ε.Ε. για την οικονομία, Πάολο Τζεντιλόνι, το πρόβλημα για τη Ευρώπη δεν είναι τόσο οι χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης όσο η ανεπάρκεια επενδύσεων, όπως και οι δυσκολίες που αντιμετωπίζει στην προσπάθειά της να κρατήσει κάποιες επενδύσεις στο έδαφός της ιδιαιτέρως στους τομείς της πράσινης ανάπτυξης και της άμυνας. Το υψηλό κόστος της ενέργειας σε συνδυασμό με τις γενναιόδωρες επιδοτήσεις που προσφέρει η Ουάσιγκτον σε όσες πράσινες επενδύσεις γίνουν εντός Βόρειας Αμερικής στοιχειοθετούν ένα πανίσχυρο δέλεαρ για πολλές ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Πολλές τείνουν ήδη να εγκαταλείψουν τη Γηραιά Ηπειρο και να επενδύσουν στις ΗΠΑ ή να μεταφερθούν εκεί προκειμένου να επωφεληθούν από τις επιδοτήσεις και τις φοροαπαλλαγές.
Επιχειρείν
Ανάμεσα στους κύριους παράγοντες που ευνοούν τις ΗΠΑ είναι ότι η αμερικανική οικονομία θεωρείται πιο φιλική προς τις επιχειρήσεις, σε αντίθεση με τις ευρωπαϊκές οικονομίες, και επιτυγχάνει να στρέφει τις επενδύσεις στους τομείς που παρουσιάζουν μεγάλη ανάπτυξη, μεταξύ των οποίων η τεχνολογία της πληροφορίας όπως και γενικότερα οι τεχνολογίες. Οπως επισημαίνει η Γερμανίδα Ιζαμπελ Σνάμπελ, μέλος του Δ.Σ. της ΕΚΤ, τα τελευταία 30 χρόνια η Ευρωζώνη έχει χάσει περίπου 20% από την ανταγωνιστικότητά της έναντι των ΗΠΑ και ο λόγος είναι ότι «δεν έχει κατορθώσει να αντλήσει πλήρως τα οφέλη από τις εξελίξεις στην ψηφιακή τεχνολογία». Επιπλέον, οι εταιρείες με περισσότερους από 250 υπαλλήλους αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 60% των θέσεων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα των ΗΠΑ, ενώ στην Ε.Ε. το αντίστοιχο ποσοστό έχει κατρακυλήσει στο 12% στην Ελλάδα και στο 37% στην Γερμανία. Προπαντός, όμως, το χάσμα είναι μεγάλο ανάμεσα στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη σε ό,τι αφορά τις επενδύσεις. Το 2022, οι εισηγμένες ευρωπαϊκές εταιρείες με ετήσια έσοδα άνω του 1 δισ. δολ επένδυσαν ποσά κατά 400 δισ. δολ. λιγότερα από τα αντίστοιχα των αμερικανικών ανταγωνιστριών τους.
Τα τελευταία 30 χρόνια, η Ευρωζώνη έχει χάσει περίπου 20% από την ανταγωνιστικότητά της έναντι των ΗΠΑ.
Εισοδήματα
Σύμφωνα με το ΔΝΤ, το κατά κεφαλήν εισόδημα στην Ευρώπη έχει υποχωρήσει κατά μέσον όρο περίπου στο 60% εκείνου των ΗΠΑ, που υπερβαίνει, άλλωστε, το κατά κεφαλήν εισόδημα όλων των μεγάλων ευρωπαϊκών οικονομιών. Και το χειρότερο, σύμφωνα με το ΔΝΤ, είναι πως όλα δείχνουν ότι το χάσμα θα διευρυνθεί περαιτέρω. Μέρος του προβλήματος είναι η στασιμότητα στη ζήτηση, οι αναιμικές επενδύσεις και η τάση των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων να διατηρούν περισσότερους υπαλλήλους από όσους χρειάζονται υπό τον φόβο πως αν τους απολύσουν δεν θα μπορούν να τους προσλάβουν ξανά όταν θα τους χρειαστούν. Οπως σχολιάζει σχετικό δημοσίευμα των Financial Times, όλα αυτά απορρέουν έως ένα βαθμό από την έλλειψη καταναλωτικής εμπιστοσύνης στην Ευρώπη. Οι τιμές των ακινήτων έχουν υποχωρήσει σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, ενώ οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις μειώνουν τις δαπάνες.
Στις ΗΠΑ, αυξάνονται οι μισθοί και οι εργαζόμενοι ανακτούν πολύ πιο γρήγορα την αγοραστική δύναμη που είχαν χάσει εξαιτίας του υψηλού πληθωρισμού. Παράλληλα, τα αμερικανικά νοικοκυριά έχουν συγκεντρώσει κέρδη από την άνοδο που έχουν σημειώσει οι τιμές των μετοχών τα τελευταία χρόνια. Στην Ευρώπη, ο κόσμος δεν περιμένει να αυξηθούν τα έσοδά του από τις συντάξεις, γι’ αυτό και αποταμιεύει περισσότερο. Οι δύο πόλεμοι, όμως, ενέπνευσαν μεγάλη ανασφάλεια και οι Ευρωπαίοι μείωσαν περαιτέρω τις δαπάνες προσπαθώντας να αποταμιεύσουν περισσότερο. Σε αντίθεση, άλλωστε, με τα ευρωπαϊκά νοικοκυριά που συνήθως έχουν στεγαστικά δάνεια με κυμαινόμενα επιτόκια, τα νοικοκυριά των εύπορων Αμερικανών μεγαλύτερης ηλικίας δεν έχουν πληγεί από την αύξηση των επιτοκίων λόγω της προτίμησής τους στα μακροχρόνια στεγαστικά δάνεια 30ετίας που έχουν σταθερά επιτόκια.
Ωρες εργασίας
Σύμφωνα, εξάλλου, με τους FT, οι Ευρωπαίοι εργάζονται λιγότερες ώρες από τους Αμερικανούς και η διαφορά ανάμεσά τους έχει διευρυνθεί περαιτέρω, όπως καταδεικνύουν όσα συνέβησαν με τους εργαζομένους στους γερμανικούς σιδηροδρόμους που πέτυχαν περαιτέρω μείωση της εβδομάδας εργασίας από τις 38 στις 35 ώρες έως το 2029, όπως και με τους εργαζομένους στον τομέα του χάλυβα, που απαιτούν μεγαλύτερες πληρωμές για εργασία μόνο 32 ωρών την εβδομάδα. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ΕΚΤ, στα τέλη του περασμένου έτους ο μέσος εργαζόμενος στην Ευρωζώνη εργάστηκε πέντε ώρες λιγότερες από όσες εργαζόταν πριν από την πανδημία. Η τράπεζα υπολογίζει πως αυτό ισοδυναμεί συνολικά με την απώλεια 2 εκατ. εργαζομένων πλήρους απασχόλησης ετησίως. Το ίδιο χρονικό διάστημα στις ΗΠΑ εξακολούθησαν να εργάζονται τις ίδιες ώρες.
