Το 2023, έτος κατά το οποίο επιχειρήσεις και συνδικάτα έκρουαν τον κώδωνα του κινδύνου επισημαίνοντας ότι υπάρχουν τουλάχιστον 60.000 κενές θέσεις εργασίας σε τουρισμό και επισιτισμό, η απασχόληση αυξήθηκε σε σχέση με το προηγούμενο έτος κατά 1,6%, με το σύνολο των εργαζομένων στους δύο κλάδους να φθάνει τα 382.597 άτομα, έναντι 381.856 το 2019, έτος-ορόσημο για τον εγχώριο τουρισμό, πριν δηλαδή από την… επέλαση του κορωνοϊού που ανέτρεψε τα πάντα.
Τη σημαντική αύξηση των εργαζομένων στους δύο αυτούς κλάδους καταδεικνύουν και τα στοιχεία που προέρχονται από τη Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης (ΔΥΠΑ) και δείχνουν αύξηση του αριθμού των απασχολουμένων που έλαβαν φέτος το τακτικό εποχικό επίδομα ανεργίας. Το οποίο μάλιστα μπορεί να λάβει κάποιος εργαζόμενος για 80 ημέρες, υπό την προϋπόθεση ότι έχει δουλέψει τουλάχιστον 100, με αποτέλεσμα τα έσοδα του ΕΦΚΑ να είναι σημαντικά χαμηλότερα από τη δαπάνη καταβολής του εποχικού επιδόματος από τη ΔΥΠΑ.
Σε αυτό το τοπίο φέτος, κι ενώ εκτιμάται ότι η άμεση συμβολή του τουρισμού θα σπάσει και το περυσινό ρεκόρ με έσοδα 28,5 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 13% του ΑΕΠ της χώρας και είναι το υψηλότερο ιστορικά για τον τομέα μέχρι σήμερα, επίσημες και ανεπίσημες μετρήσεις κάνουν λόγο για 80.000 κενές θέσεις εργασίας. Με την Ελληνική Στατιστική Αρχή (ΕΛΣΤΑΤ) να δείχνει για το δ΄ τρίμηνο του προηγούμενου έτους μόλις 1.860 κενές θέσεις, λίγο πάνω δηλαδή από τις 1.496 του αντίστοιχου τριμήνου του 2022.
Τα παράδοξα στον τουριστικό κλάδο –όπου όσο αυξάνεται η απασχόληση αυξάνονται και τα κενά, το επίδομα ανεργίας κοστίζει περισσότερο στο κράτος από το «όφελος» της ασφάλισης των εργαζομένων, οι εργοδότες διαμαρτύρονται πως δεν βρίσκουν εργαζομένους με κατάλληλα και υψηλής εξειδίκευσης προσόντα, ενώ αναζητούν «φθηνές» λύσεις σε τρίτες χώρες και οι εργαζόμενοι ζητούν επιμήκυνση του επιδόματος προκειμένου να παραμείνουν στον κλάδο οι απασχολούμενοι– καταδεικνύουν ότι οι χιλιάδες κενές θέσεις σε τουρισμό και επισιτισμό είναι ένα πολυδιάστατο πρόβλημα. Δεν έγκειται μόνο στο ότι υπάρχει αναντιστοιχία στη σύζευξη της ζήτησης με την προσφορά, ούτε κατά κύριο λόγο στην έλλειψη ταλέντων.
Εχει βαθύτερες ρίζες, που αφορούν το μοντέλο ανάπτυξης του τουρισμού στη χώρα μας και αντιστοίχως το μοντέλο στήριξης της απασχόλησης στον κλάδο. Είναι ενδεικτικό ότι παρά τις 60.000-80.000 κενές θέσεις εργασίας, η απασχόληση αυξήθηκε τα τελευταία χρόνια από 295.676 θέσεις εργασίας το 2011 σε 382.597 το 2023, ήτοι κατά 29%, φθάνοντας το ανώτατο επίπεδο που έχει καταγραφεί στον κλάδο από την περίοδο των μνημονίων.
Οι προσλήψεις αυξήθηκαν επίσης. Ετσι, το 2023 πραγματοποιήθηκαν 1.228.053 προσλήψεις, περισσότερες και από αυτές του 2019 που ήταν 1.192.870. Αντιστοίχως αυξημένες βέβαια ήταν και οι απολύσεις, λόγω της έντονης εποχικότητας που χαρακτηρίζει τις ειδικότητες που σχετίζονται με τον τουρισμό και τον επισιτισμό. Ετσι, υπήρξαν 1.224.667 απολύσεις, έναντι 1.164.183 απολύσεων το 2019. Το ισοζύγιο ήταν θετικό, με 3.386 νέες θέσεις εργασίας.
Οι εργαζόμενοι αναζητούν τις περισσότερες φορές «μαύρα», προσφέροντας ανασφάλιστη εργασία, σε συνεννόηση με τους εργοδότες.
Η εποχικότητα, το κύριο χαρακτηριστικό της αγοράς εργασίας σε μια χώρα που ο τουρισμός είναι το βασικό προϊόν της, με πρωταγωνιστικό ρόλο στην οικονομική δραστηριότητα, φαίνεται και από το ποιοι και πόσοι λαμβάνουν το τακτικό εποχικό επίδομα ανεργίας από τη ΔΥΠΑ μετά τη λήξη της τουριστικής σεζόν. Σύμφωνα με τα στοιχεία, ενώ το 2009 οι δικαιούχοι ανέρχονταν σε 85.888 άτομα, το 2023 ο αριθμός των δικαιούχων διπλασιάστηκε (+100%) φθάνοντας τα 172.485 άτομα.
Πρόκειται για ένα ακόμη ρεκόρ, αφού ακόμη και το 2019 ο αριθμός όσων έλαβαν εποχικό επίδομα ήταν 152.787 άτομα. Μάλιστα, από αυτούς που έλαβαν το εποχικό επίδομα την τελευταία 5ετία, σχεδόν οι μισοί και συγκεκριμένα το 43% το έλαβε μόνο μία φορά. Γεγονός που δείχνει ότι υπάρχει σημαντική ανανέωση του προσωπικού, που δεν επενδύει στην εξειδίκευση και στη συνεχή αναβάθμιση των προσόντων του, αλλά αναζητεί ευκαιριακά χρήματα, τις περισσότερες φορές «μαύρα», προσφέροντας ανασφάλιστη εργασία, σε συνεννόηση με τους εργοδότες του κλάδου.
Κάτι που ευνοεί και το γεγονός ότι για τη λήψη του επιδόματος για 80 ημέρες απαιτούνται μόλις 100 ημέρες ασφάλισης. Ετσι, για παράδειγμα ένας εποχικός ξενοδοχοϋπάλληλος χωρίς προϋπηρεσία που αμείβεται με μισθό από 965 έως 1.052 ευρώ μεικτά (χωρίς επιδόματα στολής, διατροφής, διαμονής, γάμου κ.λπ.) αρκεί να δουλέψει 100 ημέρες για να λάβει συνολικά ως επίδομα ανεργίας 1.631,2 ευρώ, έχοντας καταβάλει ως ασφαλιστικές εισφορές από 560 έως 584 ευρώ ο ίδιος και από 900 έως 937 ευρώ ο εργοδότης του. Συνολικά οι ασφαλιστικές εισφορές ανέρχονται σε 1.460 ευρώ και το επίδομα σε 1.631,2 ευρώ.
Ολα δείχνουν πάντως πως φέτος η τουριστική περίοδος, που ξεκίνησε με τους καλύτερους οιωνούς, μπορεί και να ξεπεράσει τα προηγούμενα ρεκόρ. Δεν είναι τυχαίο πως η νέα πλατφόρμα της ΔΥΠΑ, που επιδιώκει τη σύζευξη της προσφοράς και της ζήτησης στους κλάδους του τουρισμού – επισιτισμού, κατά τις πρώτες μόνο ημέρες λειτουργίας της προκάλεσε το ενδιαφέρον 4.745 υποψηφίων (εκ των οποίων οι 2.184 άνεργοι) και 969 εργοδοτών και ήδη υπήρξαν και 2.615 περιπτώσεις όπου προσφορά και ζήτηση συνέπεσαν, δείχνοντας, όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει ο διοικητής της ΔΥΠΑ Σπύρος Πρωτοψάλτης, την ανάγκη για σύγχρονα εργαλεία σύζευξης των αναγκών της αγοράς με την προσφορά εργασίας. Βέβαια, η πλατφόρμα JOBmatch προκάλεσε και αντιδράσεις, καθώς οι εργαζόμενοι στον κλάδο θεωρούν ότι παρακάμπτει τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας.
