Η δημοσιονομική επιδείνωση σε πολλές χώρες της Ευρωζώνης μετά την πανδημία και η επιστροφή των δημοσιονομικών κανόνων της Ευρωπαϊκής Ενωσης σημαίνουν ότι ορισμένες χώρες θα βρεθούν αντιμέτωπες με δύσκολες προκλήσεις εξυγίανσης από το επόμενο έτος. Σε μια στιγμή που η ανάπτυξη στην περιοχή είναι ήδη πολύ αδύναμη, οι νέοι κανόνες κινδυνεύουν να την «πνίξουν», ενώ η στήριξη από το Ταμείο Ανάκαμψης τελειώνει το 2026 και αυτό αυξάνει τον κίνδυνο η Ευρωζώνη να βρεθεί αντιμέτωπη με έναν «δημοσιονομικό γκρεμό», όπως επισημαίνουν οι αναλυτές.
Την περασμένη εβδομάδα, η Κομισιόν δημοσίευσε τις εαρινές προβλέψεις, οι οποίες θα αποτελέσουν τη βάση για την αξιολόγησή της σε ό,τι αφορά τη συμμόρφωση των χωρών με τους δημοσιονομικούς κανόνες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, οι οποίοι «ξεπάγωσαν» φέτος, αφού είχαν ανασταλεί από το ξέσπασμα της πανδημίας, και θα εφαρμοστούν, στην ουσία, από το 2025.
Η Κομισιόν επιβεβαίωσε την πρόβλεψή της για την ανάπτυξη του ΑΕΠ στην Ευρωζώνη φέτος στο 0,8%, λόγω της ανόδου στους πραγματικούς μισθούς, ωστόσο, ήταν λιγότερο θετική για τις δημοσιονομικές εξελίξεις. Το έλλειμμα της Ευρωζώνης πέρυσι έφτασε στο 3,6% από περίπου 3,2% που είχε προβλέψει το φθινόπωρο, κάτι που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην υπέρβαση των στόχων για το έλλειμμα της Γαλλίας και της Ιταλίας (από 4,8% σε 5,5% του ΑΕΠ και από 5,3% σε 7,4%, αντίστοιχα). Εκτιμά πως το έλλειμμα θα μειωθεί σε 3,0% φέτος (από 2,8% που προέβλεπε πριν) και 2,8% το 2025 (από 2,7%). Εντεκα χώρες προβλέπεται να έχουν έλλειμμα που υπερβαίνει το 3% του ΑΕΠ το 2024 – με επικεφαλής τη Σλοβακία (5,9%), τη Γαλλία (5,1%) και την Ιταλία (4,4%), ενώ ο αριθμός θα μειωθεί σε εννέα το 2025.
Με βάση αυτές τις προβλέψεις λοιπόν, έως τις 19 Ιουνίου, η Κομισιόν θα στείλει στις χώρες τις συστάσεις της για την πορεία δημοσιονομικής προσαρμογής με βάση τους νέους κανόνες και θα ενημερώσει όποιες χρειαστεί για την πρόθεσή της να ενεργοποιήσει τη Διαδικασία Υπερβολικού Ελλείμματος (ΔΥΕ). Αυτό θα ισχύσει για τις περισσότερες από τις χώρες που αναμένεται να έχουν έλλειμμα μεγαλύτερο από 3% του ΑΕΠ φέτος.
Αναλυτές υπογραμμίζουν τον κίνδυνο «δημοσιονομικού γκρεμού» μετά τη λήξη του Ταμείου Ανάκαμψης το 2026.
Η Ισπανία, πάντως, είναι πιθανό να τη «γλιτώσει» αφού μπορεί να θεωρηθεί προσωρινό, καθώς πρόκειται να πέσει κάτω από το 3% το επόμενο έτος, ενώ το ίδιο ισχύει και για την Πολωνία (η οποία μπορεί να είναι σε θέση να αφαιρέσει τουλάχιστον μέρος των εξαιρετικά υψηλών αμυντικών δαπανών). Αρα εννέα χώρες πιθανότατα θα μπουν σε ΔΥΕ αυτό το καλοκαίρι. Οι διαδρομές προσαρμογής θα γίνουν γνωστές όταν οι χώρες επικαιροποιήσουν τα πολυετή σχέδιά τους το φθινόπωρο (έως τις 20 Σεπτεμβρίου), ενόψει της υποβολής των σχεδίων προϋπολογισμών τους για το 2025 (έως τις 15 Οκτωβρίου).
Τα παραπάνω συνθέτουν ένα πολύ δύσκολο και ζοφερό δημοσιονομικό σκηνικό στην Ευρώπη, ενώ θέτουν ερωτήματα για το κατά πόσον τελικά το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης είναι όντως… αναπτυξιακό, δεδομένου ότι η δημοσιονομική προσαρμογή που απαιτείται να κάνουν πολλές χώρες έχει τεράστιες προκλήσεις.
Υπό τους νέους κανόνες, η δημοσιονομική προσαρμογή που πρέπει να γίνει υπό τη ΔΥΕ είναι της τάξης του 0,5% του ΑΕΠ τουλάχιστον ετησίως. Αυτό δεν θα είναι εύκολο για πολλές χώρες, δεδομένων του περιορισμού εσόδων –καθώς πλέον η ώθηση που έδωσε ο πληθωρισμός στα φορολογικά έσοδα έχει ουσιαστικά τελειώσει– και του πολιτικού σκηνικού, που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε δύσκολες διαπραγματεύσεις για τον προϋπολογισμό το φθινόπωρο.
Σύμφωνα πάντως με αναλυτές, αυτό το ποσοστό θα είναι ακόμη μεγαλύτερο αφού πολλές από τις χώρες (έξι) που «πέφτουν» σε αυτή την κατηγορία, έχουν και δείκτες χρέους άνω του 60%, που σημαίνει ότι θα πρέπει να υιοθετήσουν διαδικασία προσαρμογής και σε αυτό το μέτωπο. Σημειώνεται πως, σύμφωνα με τους νέους κανόνες, οι χώρες με χρέος άνω του 60% του ΑΕΠ καλούνται να μειώσουν τους δείκτες τους κατά 0,5%-1% ετησίως. Σύμφωνα με την Allianz, η δημοσιονομική εξυγίανση στην Ευρώπη θα αφαιρέσει έως και 1% από την αύξηση του ΑΕΠ της Ευρωζώνης σωρευτικά το 2024-2025.
Η Bank of America «έτρεξε» διάφορα σενάρια για τη δημοσιονομική προσαρμογή που θα χρειαστεί υπό τους νέους κανόνες, εστιάζοντας σε Γαλλία, Ιταλία και Ισπανία – τις μεγαλύτερες χώρες της Ευρωζώνης με τις πιο έντονες δημοσιονομικές ανησυχίες. Εκτός από υψηλά ελλείμματα και οι τρεις έχουν δείκτες χρέους πάνω από 60%, και έτσι θα πρέπει να υιοθετηθούν και μέτρα προληπτικής προσαρμογής. Οπως σημειώνει ο οικονομολόγος της BofA, Ρούμπεν Σεγκούρα-Καγιουέλα, «για να συμμορφωθούν με τις διασφαλίσεις είτε ανθεκτικότητας του χρέους είτε του ελλείμματος, οι χώρες καλούνται σε μια ταυτόχρονη προσπάθεια δημοσιονομικής εξυγίανσης περίπου 1% ετησίως ή και υψηλότερα τα επόμενα 4 χρόνια».
Οπως τονίζει ο οικονομολόγος, το νέο δημοσιονομικό πλαίσιο της Ε.Ε. ουσιαστικά «πνίγει» την ανάπτυξη, η οποία είναι ήδη αδύναμη. «Η αυστηρή συμμόρφωση με όλες τις διασφαλίσεις για το έλλειμμα και το χρέος συνεπάγεται ανάγκες προσαρμογής που θα μπορούσαν να καταλήξουν 3-4 φορές μεγαλύτερες από εκείνες σύμφωνα με τους παλιούς κανόνες. Στην πράξη, ενδέχεται να ζητηθεί από ορισμένες χώρες να ξεκινήσουν μια ταυτόχρονη προσπάθεια εξυγίανσης περίπου 1% του ΑΕΠ ετησίως για τέσσερα χρόνια. Για μεμονωμένες οικονομίες, αυτή είναι ήδη μια δύσκολη τροχιά. Εάν πολλές χώρες εκπληρώσουν αυτήν την απαίτηση ταυτόχρονα, η συντονισμένη αυτή δημοσιονομική σύσφιγξη θα μπορούσε να οδηγήσει σε πολύ μεγαλύτερη ζημία στην ανάπτυξη από την προβλεπόμενη – κάτι που οι νέοι κανόνες δεν λαμβάνουν υπόψη», σημειώνει.
Πέραν των παραπάνω, οι αναλυτές υπογραμμίζουν και τον κίνδυνο «δημοσιονομικού γκρεμού» μετά το 2026. «Το Ταμείο Ανάκαμψης θα πρέπει να προσφέρει στήριξη στην ανάπτυξη της Ευρωζώνης φέτος και τα επόμενα χρόνια, συμβάλλοντας στην αντιστάθμιση μέρους των επιπτώσεων της νομισματικής σύσφιγξης από την ΕΚΤ και της εγχώριας δημοσιονομικής σύσφιγξης που φέρνουν οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες», αναφέρει ο οικονομολόγος της HSBC, Φάμπιο Μπαλμπόνι. «Ωστόσο, είναι κρίσιμο οι χώρες να αναλάβουν αρκετή εγχώρια δημοσιονομική εξυγίανση τα επόμενα χρόνια για να δημιουργήσουν χώρο ώστε να χρηματοδοτήσουν περισσότερες επενδύσεις μέσω των δικών τους προϋπολογισμών και να αποφύγουν ένα σημαντικό γκρεμό μόλις λήξει το Ταμείο στο τέλος του 2026», όπως υπογραμμίζει.
Σε άνοδο το κόστος δανεισμού
Το υψηλότερο κόστος δανεισμού προστίθεται επίσης στις προκλήσεις των χωρών που πρέπει να μειώσουν τα ελλείμματά τους στο μέλλον, καθώς μειώνει τον διαθέσιμο δημοσιονομικό χώρο για να ξοδέψουν χρήματα σε άλλους τομείς, όπως οι συντάξεις, η υγεία και η εκπαίδευση. Σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις της Κομισιόν, το κόστος δανεισμού αναμένεται να αυξηθεί από 1,7% του ΑΕΠ το 2023 σε 2% το 2025 για την Ευρωζώνη και σε μια χώρα υψηλού χρέους, όπως η Γαλλία, αναμένεται να αυξηθεί από 1,7% του ΑΕΠ σε 2,3%. Στην Ιταλία εκτιμάται πως θα αυξηθεί από 3,8% το 2023 σε 4,1% το επόμενο έτος, με την ιταλική κυβέρνηση να έχει δηλώσει πως αναμένει ότι θα αυξηθεί περαιτέρω στο 4,4% του ΑΕΠ έως το 2027.
