«Το να κρατάς τα φώτα αναμμένα δεν μπορεί να θεωρείται πλέον δεδομένο». Το ανησυχητικό αυτό μήνυμα αναμένεται να στείλει αύριο από την Αθήνα στους νέους ηγέτες της Ε.Ε., που θα αναδείξουν οι ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου, η ευρωπαϊκή βιομηχανία ηλεκτρισμού.Οι ανησυχίες των εταιρειών ηλεκτρισμού συνδέονται με τη σημαντική υστέρηση ανάπτυξης των δικτύων ηλεκτρισμού και την εν δυνάμει εξέλιξή τους σε απειλή όχι μόνο για την επίτευξη των ευρωπαϊκών στόχων για το κλίμα, αλλά και την ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης. Είναι ενδεικτικός αυτής της ανησυχίας ο τίτλος του ετήσιου συνεδρίου της Eurelectric, Power Summit 2024, που θα διεξαχθεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα με οικοδεσπότη τη ΔΕΗ και τη συμμετοχή περίπου 500 ειδικών από τον κλάδο. «Lights ON» είναι ο τίτλος του συνεδρίου και για να… κρατηθούν τα φώτα αναμμένα στην Ευρώπη, σύμφωνα με τη μελέτη «Grids for Speed» που θα παρουσιάσει η Eurelectric, θα πρέπει να προχωρήσουν με μεγάλη ταχύτητα επενδύσεις 67 δισ. ετησίως για τα επόμενα χρόνια έως το 2030. Παράλληλα, και προκειμένου να μεγιστοποιηθεί η παραγωγή ΑΠΕ, η χωρητικότητα αποθήκευσης θα πρέπει να αυξηθεί από τα 4 GW σήμερα σε 191 GW έως το 2030. Με τα σημερινά δεδομένα δυναμικότητας των δικτύων και αποθήκευσης, οι περικοπές ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές αναμένεται να φτάσουν το 30%-35% σε αρκετές περιοχές της Ευρώπης μέχρι το τέλος της δεκαετίας.
Κακός σχεδιασμός
Η ζοφερή αυτή πραγματικότητα των ηλεκτρικών συστημάτων της Ευρώπης που καταγράφεται στην έκθεση της Eurelectric είναι αποτέλεσμα ενός σχεδιασμού που έδωσε έμφαση στην ανάπτυξη των ΑΠΕ χωρίς να λάβει υπόψη του τη δυναμικότητα των δικτύων και της αποθήκευσης για την απορρόφηση και διαχείριση της συνεχώς αυξανόμενης και ευμετάβλητης παραγωγής τους. Η διαχείριση της νέας αυτής πραγματικότητας σε συνδυασμό με την καθήλωση της ζήτησης αποτελεί καθημερινή άσκηση για τους διαχειριστές των ευρωπαϊκών συστημάτων ηλεκτρισμού, η οποία γίνεται όλο και πιο δύσκολη όσο αυξάνεται η διείσδυση των ΑΠΕ. Το βασικό εργαλείο των διαχειριστών σε όλη την Ευρώπη για τη διατήρηση της ευστάθειας των ηλεκτρικών συστημάτων είναι οι περικοπές πράσινης ενέργειας, κάτι που, σε συνδυασμό και με τις μηδενικές και αρνητικές τιμές που κάνουν όλο και πιο συχνά την εμφάνισή τους, περιορίζει τις αποδόσεις των επενδύσεων.
Μεγάλες εταιρείες ηλεκτρισμού, όπως αναφέρουν σε άρθρο τους οι Financial Times, κάνουν πίσω στα πράσινα σχέδιά τους ως αποτέλεσμα του υψηλού κόστους και των χαμηλών τιμών ρεύματος. Ενα παράδειγμα είναι η Statkraft, που αυτόν τον μήνα ανακοίνωσε ότι αναθεωρεί τους ετήσιους στόχους της για τη διείσδυση ΑΠΕ, ενώ αντιστοίχως η πορτογαλική EDP περικόπτει τις φιλοδοξίες της λόγω των υψηλών επιτοκίων και των χαμηλότερων τιμών. Η δανική Orsted, η μεγαλύτερη εταιρεία στα υπεράκτια αιολικά παγκοσμίως, περιόρισε κατά 10 GW τον στόχο εγκαταστάσεων για το 2030 και εγκατέλειψε δύο έργα στις ΗΠΑ, ενώ η ισπανική Iberdrola ανακοίνωσε τον Απρίλιο ότι θα ακολουθήσει μια πιο επιλεκτική προσέγγιση για τις ΑΠΕ και θα εστιάσει στα δίκτυα. Στην Ιταλία, η Enel δήλωσε ότι μειώνει τις επενδύσεις στις ΑΠΕ στα αμέσως επόμενα χρόνια από τα 17 δισ. σε 12,1 δισ. ευρώ.
Οι περικοπές ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές αναμένεται να φτάσουν το 30%-35% σε αρκετές περιοχές της Ευρώπης μέχρι το τέλος της δεκαετίας.
Το ελληνικό σύστημα ηλεκτρισμού αποτελεί μια μικρογραφία της μεγάλης αυτής εικόνας των ευρωπαϊκών συστημάτων με ιδιαιτερότητες, όπως για παράδειγμα οι περιορισμένες διεθνείς διασυνδέσεις, που καθιστούν τα πράγματα ακόμη πιο δύσκολα. Το πρόβλημα δεν είναι όμως μόνο τα δίκτυα στην Ελλάδα. Το μεγαλύτερο πρόβλημα του ελληνικού συστήματος είναι η διατήρηση της ευστάθειας του συστήματος τις μεσημεριανές ώρες λόγω της υπερπαραγωγής των φωτοβολταϊκών.
Το ζήτημα απασχόλησε άλλη μια σύσκεψη χθες στο ΥΠΕΝ με τη συμμετοχή του ΑΔΜΗΕ, του ΔΕΔΔΗΕ, της ΡΑΑΕΥ και του Χρηματιστηρίου Ενέργειας, καθώς κάθε χρόνο γίνεται όλο και δριμύτερο. Το πρώτο τετράμηνο του έτους, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο ΑΔΜΗΕ στη χθεσινή σύσκεψη, οι περικοπές πράσινης ενέργειας ήταν 2,5 φορές πάνω σε σχέση με πέρυσι. Ο Απρίλιος ήταν ο πιο δύσκολος μήνας για τον ΑΔΜΗΕ, όπως και ο Mάιος, αν και η υποχώρηση της παραγωγής των φωτοβολταϊκών λόγω αφρικανικής σκόνης κατά 70%-80% έχει εξομαλύνει κάπως την κατάσταση. Βελτίωση αναμένεται από τις 15 Ιουνίου που θα ανέβει η θερμοκρασία και μαζί η ζήτηση λόγω της χρήσης των κλιματιστικών. Ομως το πρόβλημα θα επανέλθει το φθινόπωρο και στο ΥΠΕΝ αναζητούν μέτρα, μεταξύ των οποίων και τη μετατόπιση του νυχτερινού τιμολογίου τις μεσημεριανές ώρες που κορυφώνεται η παραγωγή των φωτοβολταϊκών. Ως «ένα σύστημα με δύσκολες λύσεις» περιέγραψε το πρόβλημα μιλώντας χθες στο ραδιόφωνο του ΣΚΑΪ o υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Θεόδωρος Σκυλακάκης.
Αβεβαιότητα
Εντονος είναι και ο προβληματισμός από πλευράς των επενδυτών ΑΠΕ αλλά και των τραπεζών, που ζητούν περισσότερες διασφαλίσεις για τη χρηματοδότηση έργων λόγω της αβεβαιότητας της αγοράς. «Σε θέματα ΑΠΕ είμαστε πιο προσεκτικοί, καθώς τα προβλήματα διαθεσιμότητας ηλεκτρικού χώρου στα δίκτυα, αλλά και στις τεχνολογίες αποθήκευσης, εξακολουθούν να παραμένουν άλυτα», δήλωσε προσφάτως στους αναλυτές ο διευθύνων σύμβουλος της ΗELLENiQ ENERGY Ανδρέας Σιάμισιης. «Η αγορά οδηγείται στα βράχια και θα πρέπει να υπάρξει πραγματικός σχεδιασμός των αναγκών και της προσφοράς ενέργειας για να αποτραπεί η καταστροφή της βιομηχανίας ενέργειας αλλά και των επενδύσεων στην πράσινη ενέργεια», τόνιζε λίγες εβδομάδες νωρίτερα στέλεχος της Elpedison. Με έναν πιο γλαφυρό τρόπο περιγράφει την κατάσταση του ελληνικού δικτύου ο κ. Παναγιώτης Λαδακάκος, διευθύνων σύμβουλος της ΕΝΤΕΚΑ και πρόεδρος της ΕΛΕΤΑΕΝ (Ελληνική Επιστημονική Ενωση Αιολικής Ενέργειας). «Το ηλεκτρικό δίκτυο είναι σαν ένα καράβι που στριμώχνει όλο και πιο πολλούς επιβάτες, ενώ υπάρχει ένα μέγιστο όριο υποδοχής. Ο πόρτες είναι συνεχώς ανοιχτές για να μπουν κι άλλοι», αναφέρει.
Διπλασιάστηκε η παραγωγή σε μία 10ετία
Μέσα σε μία δεκαετία η παραγωγή των ΑΠΕ στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΑΔΜΗΕ, αυξήθηκε κατά 147% και διαμορφώθηκε το 2023 στις 21,35 TWh από τις 8,64 TWh το 2014. Τα έργα ΑΠΕ που βρίσκονται σε λειτουργία και αυτά που έχουν δεσμεύσει ηλεκτρικό χώρο στο δίκτυο υπερκαλύπτουν τον στόχο του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ) για συνολική εγκατεστημένη ισχύ ΑΠΕ 23,5 GW στο τέλος της δεκαετίας. Τα έργα θα καλύψουν πλήρως τον διαθέσιμο ηλεκτρικό χώρο των 29 GW στο τέλος της δεκαετίας, σύμφωνα με τις διασυνδέσεις που προγραμματίζει ο ΑΔΜΗΕ. Δηλαδή, έχει καλυφθεί ήδη ο ηλεκτρικός χώρος το συγκεκριμένο διάστημα, ενώ το ήδη καταγεγραμμένο επενδυτικό ενδιαφέρον για νέα έργα σε όλες τις τεχνολογίες ΑΠΕ (αιολικά, φωτοβολταϊκά, υβριδικά, υδροηλεκτρικά, αποθήκευση – αντλισιοταμίευση, κ.λπ.) ξεπερνάει τα 130 GW, χωρίς να συμπεριλαμβάνεται σε αυτό ισχύς 1,9 GW από υπεράκτια αιολικά που προβλέπεται να εγκατασταθούν στο ηλεκτρικό σύστημα της χώρας έως το 2030.
