Νεοφυείς εκκλησιαστικές εταιρείες ξεφυτρώνουν… σαν μανιτάρια στις ΗΠΑ, με βάση το μοντέλο franchise, σε μια εποχή που οι παραδοσιακές εκκλησίες και τα ποίμνια συρρικνώνονται διαρκώς. Επιχειρηματικά δίκτυα προσφέρουν χρήματα και τεχνογνωσία σε επίδοξους «πάστορες businessmen», με αποτέλεσμα να δημιουργούνται νέοι τόποι λατρείας.
Πριν από μία δεκαετία ο Ααρον Μπερκ ίδρυσε τη Radiant Church σε έναν παλιό κινηματογράφο στην Τάμπα της Φλόριντα, «πατώντας» σε ένα πρότυπο χριστιανισμού όλο και πιο δημοφιλές. Η εκκλησία είναι συντηρητική σε θέματα φύλου και σεξουαλικότητας, οι υπηρεσίες της όμως βασίζονται σε μουσικά συγκροτήματα και διασκεδαστικά κηρύγματα. Τις πρώτες μέρες προσείλκυσε λιγότερους από 200 πιστούς, πλέον όμως συγκεντρώνει κατά μέσον όρο 8.000 στις εννέα τοποθεσίες λειτουργίας της.
Ο Μπερκ, πάστορας που χειροτονήθηκε στις «Πεντηκοστιανές συνελεύσεις του Θεού», ξεκίνησε πουλώντας ένα μαγαζί στη Φλόριντα, ενώ συγκέντρωσε κι άλλα κεφάλαια, συμπεριλαμβανομένων 30.000 δολαρίων από το Association of Related Churches, ένα εκκλησιαστικό δίκτυο τύπου franchise (ARC). Παρόμοια επιχειρηματικά δίκτυα ιδρύουν νέους χώρους λατρείας σε μια εποχή που παραδοσιακές εκκλησίες συρρικνώνονται και εκκλησίες «νέου τύπου» εγκαινιάζονται σε αστικά κέντρα και προάστια, Δημοκρατικές και Ρεπουμπλικανικές πολιτείες, καθώς και στο εξωτερικό. Τα δίκτυα «ίδρυσης εκκλησιών», που ξεκίνησαν ως MKO, αναπτύσσουν στρατηγικές μάρκετινγκ παρόμοιες με τις κλασικές επιχειρήσεις franchise.
Από το 2001 το ARC έχει ιδρύσει 1.114 εκκλησίες στις Ηνωμένες Πολιτείες και στο εξωτερικό και το Acts 29 διατηρεί 644 εκκλησίες.
«Χρειαζόμαστε πάστορες που να ξέρουν να διοικούν μια εκκλησία με βάση αρχές της αγοράς», λέει ο 40χρονος Μπερκ, ο οποίος έχει MBA και διδακτορικό στη θεολογία. Από το 2001 το ARC έχει ιδρύσει 1.114 εκκλησίες στις ΗΠΑ και το εξωτερικό, 40 εκ των οποίων πέρυσι. Την ίδια στιγμή, ένα άλλο δίκτυο εκκλησιών, το Acts 29, διατηρεί επί του παρόντος 644 εκκλησίες, κατά κύριο λόγο στις ΗΠΑ, αλλά και σε χώρες όπως η Ιταλία, το Μεξικό και η Ταϊλάνδη. Την ίδια στιγμή οι καθολικές, ευαγγελικές και οι κύριες προτεσταντικές εκκλησίες στις ΗΠΑ χάνουν διαρκώς πιστούς, εν μέρει επειδή περισσότεροι νέοι απομακρύνονται από τη θρησκευτική πίστη, σύμφωνα με μελέτες. Πριν από δύο δεκαετίες το 42% των Αμερικανών ενηλίκων παρακολουθούσε θρησκευτικές λειτουργίες κάθε εβδομάδα ή σχεδόν κάθε εβδομάδα, σύμφωνα με δημοσκόπηση της Gallup. Σήμερα το ποσοστό έχει πέσει στο 30%. Ως αποτέλεσμα, χιλιάδες εκκλησίες κλείνουν κάθε χρόνο.
Τα δίκτυα ακολουθούν μια νέα προσέγγιση. «Είναι σχεδόν σαν ένα επιχειρηματικό καπιταλιστικό μοντέλο εκκλησιαστικής ανάπτυξης της Σίλικον Βάλεϊ», εξηγεί ο Ράιαν Μπερτζ, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Eastern Illinois, που ειδικεύεται στη θρησκεία και την πολιτική. Ο αντιθεσμικός χαρακτήρας αυτών των νέων εκκλησιών ταιριάζει με το κλίμα σε μεγάλο μέρος των ΗΠΑ. «Από κάθε άποψη το εγχείρημα ήταν απίστευτα επιτυχημένο», λέει.
Η Radiant κέρδισε σχεδόν 18 εκατ. δολάρια πέρυσι. Πλήρωσε 248.000 δολάρια στην ARC και σε μεμονωμένες εκκλησιαστικές επιχειρήσεις, ενώ ξόδεψε 3,4 εκατ. δολάρια για την επέκτασή της, 6,2 εκατ. για λειτουργίες και 5,7 εκατ. για το προσωπικό. Κερδοφόρες εκκλησίες όπως αυτή είχαν στο μυαλό τους οι ιδρυτές του ARC όταν «έστησαν» την οργάνωση πριν από 23 χρόνια. Το δίκτυο, που εδρεύει στο Μπέρμιγχαμ της Aλαμπάμα, επένδυσε περισσότερα από 7 εκατ. δολάρια για το άνοιγμα νέων εκκλησιών πέρυσι. Ως θρησκευτικοί μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί, τα δίκτυα εξαιρούνται από τις απαιτήσεις ετήσιας υποβολής δηλώσεων στην Υπηρεσία Εσωτερικών Εσόδων. Η ARC είπε ότι είχε έσοδα 16,8 εκατ. δολαρίων το 2022, το πιο πρόσφατο έτος που δημοσίευσε στοιχεία.
Το ARC παρέχει στους ιδρυτές εκκλησιών έως και 100.000 δολάρια άτοκο δάνειο, ενώ απαιτεί από τη νέα εκκλησία, εάν τα καταφέρει, να πληρώσει μέρος των ετήσιων εσόδων της στο ARC. Περίπου το 90% των νέων εκκλησιών του δικτύου εξακολουθεί να λειτουργεί έπειτα από πέντε χρόνια. Στις στρατηγικές είναι και η βελτιστοποίηση της αναζήτησης και η πληρωμή διαφημίσεων στην Google. Το Acts 29 είχε έσοδα περίπου 6 εκατ. δολαρίων πέρυσι. Από αυτά, τα 5,2 εκατ. δολάρια προήλθαν από τις εκκλησίες της, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη ετήσια έκθεση.
