Οι δύο προεδρικοί υποψήφιοι, Ντόναλντ Τραμπ και Τζο Μπάιντεν, δεν συμφωνούν ουσιαστικά σε τίποτε, από τους φόρους μέχρι την κλιματική αλλαγή και από τη μετανάστευση έως το ρυθμιστικό πλαίσιο, έχουν σε όλα διαφορετικές αν όχι αντιδιαμετρικές θέσεις. Σε ό,τι αφορά, όμως, την εμπορική πολιτική, έχουν πανομοιότυπη προσέγγιση. Και αυτό σημαίνει ότι όποιος κι αν είναι ο επόμενος πρόεδρος των ΗΠΑ, η υπερδύναμη θα διατηρήσει σε ισχύ την προστατευτική εμπορική πολιτική. Μια πολιτική που κατά τη γνώμη των ειδικών ενδέχεται να ανατροφοδοτήσει τις πληθωριστικές πιέσεις.
Την περασμένη εβδομάδα ο κ. Μπάιντεν ανακοίνωσε μερικούς νέους δασμούς στα ηλεκτροκίνητα οχήματα της Κίνας, στις μπαταρίες, στα φωτοβολταϊκά και σε διάφορα άλλα είδη τα οποία, σύμφωνα με τον Αμερικανό πρόεδρο, θα αποτρέψουν μια πλημμύρα από φτηνές κινεζικές εισαγωγές στην αγορά των ΗΠΑ. Η πανομοιότυπη στάση των δύο προεδρικών υποψηφίων αντανακλά την επικρατούσα αντίληψη στις ΗΠΑ ότι όσο πιο ανοιχτή στα ξένα προϊόντα είναι η αμερικανική αγορά, τόσο θα χάνονται θέσεις εργασίας από τις αμερικανικές βιομηχανίες και θα κλείνουν μονάδες παραγωγής. Πρόκειται για ένα πανίσχυρο και δημοφιλές επιχείρημα στις μεσοδυτικές βιομηχανικές πολιτείες των ΗΠΑ που αναμένεται να κρίνουν το αποτέλεσμα των προεδρικών εκλογών και να εκλέξουν τον επόμενο ένοικο του Λευκού Οίκου.
Οι δύο προεδρικοί υποψήφιοι, ο καθένας με τον δικό του τρόπο, έχουν διαγράψει τη δέσμευση των ΗΠΑ στο σχετικά ελεύθερο εμπόριο με τους χαμηλούς δασμούς και την ελάχιστη κρατική παρέμβαση που υπήρξε ακρογωνιαίος λίθος της αμερικανικής πολιτικής επί δεκαετίες μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εκείνη η πολιτική βασιζόταν στη συλλογιστική ότι το ελεύθερο εμπόριο θα κρατήσει χαμηλά το κόστος και θα διευκολύνει καταναλωτές και επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο. Τα τελευταία χρόνια, όμως, επικράτησε η πεποίθηση πως το ελεύθερο εμπόριο ωφελεί μεν νοικοκυριά και επιχειρήσεις, αλλά πλήττει τους εργαζομένους, καθώς οι Αμερικανοί χάνουν θέσεις εργασίας που μεταφέρονται όπου είναι φθηνό το κόστος των εργατικών.
Ο προστατευτισμός, όμως, έχει και αυτός ένα τίμημα. Μπορεί να αυξήσει το κόστος των προϊόντων για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις, ενώ η χώρα αγωνίζεται να τιθασεύσει τον πληθωρισμό. Τείνει, άλλωστε, να στηρίζει αναποτελεσματικές επιχειρήσεις, ενώ εξωθεί άλλες χώρες να προβούν σε κινήσεις αντεκδίκησης προς τις αμερικανικές εξαγωγικές επιχειρήσεις. Και συνήθως υπονομεύει τις σχέσεις της υπερδύναμης με φίλους και εχθρούς.
Ανησυχία αναλυτών για επώδυνες επιπτώσεις και ανατροφοδότηση των πληθωριστικών πιέσεων.
Ο Ντόναλντ Τραμπ, που αυτοαποκαλείται «άνθρωπος των δασμών», προσπάθησε να καταπονήσει τους εμπορικούς εταίρους της Αμερικής επιβάλλοντας δασμούς στα προϊόντα τους και υποσχόμενος να περιορίσει τα εμπορικά ελλείμματα της χώρας και ειδικότερα το έλλειμμα από το διμερές εμπόριο με την Κίνα. Ασκησε πιέσεις στο Μεξικό και στον Καναδά ώστε να αλλάξουν την εμπορική συμφωνία της Βόρειας Αμερικής, επιμένοντας πως ευθυνόταν για την απώλεια θέσεων εργασίας στις ΗΠΑ.
Παράλληλα όμως έπεισε την Κίνα να συναινέσει σε αύξηση των εισαγωγών της σε αμερικανικά αγροτικά προϊόντα. Τίποτε από όλα αυτά, όμως, δεν τόνωσε τον μεταποιητικό τομέα των ΗΠΑ ούτε κατάφερε να μειώσει τα εμπορικά ελλείμματα της χώρας. Αντιθέτως οι θέσεις εργασίας στα αμερικανικά εργοστάσια αντιπροσωπεύουν μικρότερο ποσοστό της απασχόλησης σε σύγκριση με εκείνο πριν από τη δική του προεδρία. Και τώρα ο Τραμπ υπόσχεται μια από τα ίδια αλλά και περισσότερα από την προηγούμενη φορά. Απειλεί να επιβάλει δασμούς 10% σε όλες τις εισαγωγές και φόρο 60% στα κινεζικά προϊόντα.
Ο Μαρκ Ζαντί, κορυφαίος οικονομολόγος του οίκου Moody’s Analytics, προειδοποιεί ότι οι επιπτώσεις θα είναι επώδυνες. Τα σχέδια του Τραμπ για επιβολή δασμών, τονίζει ο ίδιος, «θα πυροδοτήσουν υψηλότερο πληθωρισμό, θα μειώσουν το ΑΕΠ και τις θέσεις εργασίας και θα προκαλέσουν αύξηση της ανεργίας». Προβλέπει μάλιστα πως ένα έτος μετά την επιβολή τέτοιων δασμών, οι τιμές καταναλωτή θα βρίσκονται 0,7 εκατοστιαίες μονάδες υψηλότερα από τα επίπεδα στα οποία θα βρίσκονταν χωρίς τους δασμούς. Σχετική μελέτη των Κίμπερλι Κλόζινγκ και Μέρι Λάβλι του Ινστιτούτου Διεθνών Οικονομικών Peterson υπολογίζει πως για τις μεσαίες οικογένειες οι προτάσεις του Τραμπ ισοδυναμούν με φόρο ύψους τουλάχιστον 1.700 δολ. ετησίως.
Από την πλευρά του ο κ. Μπάιντεν υποστηρίζει τις επιδοτήσεις σε βιομηχανίες στρατηγικής σημασίας, όπως οι μικροεπεξεργαστές και τα ηλεκτροκίνητα οχήματα. Η στάση του αντανακλά τον φόβο του ότι η στρατιωτική και τεχνολογική ισχύς της Κίνας μπορεί να απειλήσει την εθνική ασφάλεια της Αμερικής. Δεν διαφωνεί ούτε με την επιβολή καινούργιων δασμών. Η εκπρόσωπος Εμπορίου, Κάθριν Τάι, έχει εγκαινιάσει έρευνες στις εμπορικές τακτικές της Κίνας στη ναυπηγική βιομηχανία, οι οποίες προοιωνίζονται νέες κυρώσεις κατά του Πεκίνου.
Οπως κι αν έχουν τα πράγματα, τα τελευταία χρόνια έχει διαμορφωθεί ένα είδος συναίνεσης υπέρ μιας αλλαγής στην εμπορική πολιτική των ΗΠΑ. Οι επικριτές της επισημαίνουν πως η μεταφορά μονάδων παραγωγής σε χώρες με φτηνά εργατικά όπως το Μεξικό και η Κίνα, πολιτική της δεκαετίας του 1990 και των αρχών του 2000, διόγκωσε τα κέρδη των επιχειρήσεων και πλούτισε στελέχη και επενδυτές, αλλά κατέστρεψε τις αμερικανικές βιομηχανικές περιοχές που δεν μπορούσαν να ανταγωνιστούν τις φτηνές εισαγωγές.
