Επειτα από μια διακοπή ετών εξαιτίας της πανδημίας, η Κίνα επιστρέφει δριμύτερη στην Αφρική με τη ναυαρχίδα του κινεζικού προγράμματος οικονομικής συνεργασίας με δεκάδες χώρες. Μαζί της επιστρέφουν τα δισ. δολάρια που επενδύει στη Μαύρη Ηπειρο η δεύτερη οικονομία του κόσμου για τη χρηματοδότηση κατασκευαστικών έργων. Και η Κίνα επικαλείται τα δισ. που επενδύει και τις διμερείς εμπορικές σχέσεις της με τις χώρες της Αφρικής ως απόδειξη της απόφασής της να στηρίξει εμπράκτως τον εκσυγχρονισμό της Μαύρης Ηπείρου και να προωθήσει μια συνεργασία με αμοιβαίο όφελος.
Οπως επισημαίνει, όμως, το Reuters μετά από προσεκτική ανάλυση των στοιχείων, η εικόνα είναι πιο περίπλοκη και διαψεύδει τις θεωρίες του Πεκίνου περί του νέου Δρόμου του Μεταξιού και των όσων το φαραωνικό αυτό σχέδιο προσφέρει στις άλλες χώρες. Από τα στοιχεία προκύπτει πως η σχέση της Κίνας με την Αφρική είναι ανισομερής και το όφελος μονομερές, καθώς βασίζεται κυρίως στην άντληση του ορυκτού πλούτου της ηπείρου από τις κινεζικές εταιρείες. Σύμφωνα με στοιχεία του ινστιτούτου Griffith Asia Institute, το περασμένο έτος οι επενδύσεις της Κίνας στην Αφρική αυξήθηκαν πράγματι κατά 114%. Στην πλειονότητά τους, όμως, προορίζονταν για εξορύξεις των μετάλλων που χρειάζεται η Κίνα για τη μετάβαση στην πράσινη ενέργεια και για να αναθερμάνει την οικονομία της. Επίσης, στοιχεία του American Enterprise Institute –δεξαμενή σκέψης της Ουάσιγκτον– δείχνουν ότι οι επενδύσεις της Κίνας στην Αφρική έφτασαν σχεδόν στα 11 δισ. το 2023, καταγράφοντας το υψηλότερο επίπεδο από το 2005, οπότε άρχισε το φλερτ της Κίνας με τη Μαύρη Ηπειρο.
Από αυτά, τα 7,8 δισ. δολ. κατέληξαν σε ορυχεία, όπως, για παράδειγμα, στα ορυχεία χαλκού της Μποτσουάνα, τα οποία αγόρασε η κινεζική MMG έναντι 1,9 δισ. δολ., καθώς και στα ορυχεία κοβαλτίου και λιθίου σε χώρες όπως η Ζάμπια, η Ναμίμπια και η Ζιμπάμπουε. Το κυνήγι των στρατηγικής σημασίας μετάλλων είναι αυτό που κατευθύνει τα κατασκευαστικά έργα. Τον Ιανουάριο, για παράδειγμα, οι κινεζικές εταιρείες δέσμευσαν πάνω από 7 δισ. δολ. για επενδύσεις σε έργα υποδομής στο πλαίσιο της αναθεώρησης των κοινοπραξιών που έχουν συνάψει με τη Δημοκρατία του Κονγκό για την εξόρυξη και εκμετάλλευση χαλκού και κοβαλτίου. Ομοίως και το εμπόριο της Κίνας με τις χώρες της Αφρικής επικεντρώνεται σε αυτά τα μέταλλα και στο πετρέλαιο. Και καθώς οι χώρες της Αφρικής δεν κατάφεραν να εξαγάγουν περισσότερα από τα δικά τους προϊόντα στην Κίνα, όπως τα αγροτικά τους προϊόντα αλλά και προϊόντα μεταποίησης, το αποτέλεσμα είναι να έχει διογκωθεί εις το έπακρον το εμπορικό έλλειμμα της Μαύρης Ηπείρου από τις εμπορικές συναλλαγές της με την Κίνα.
Η χορήγηση δανείων από την Κίνα στα αφρικανικά κράτη βρίσκεται τώρα στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων 20 ετών.
Σε ό,τι αφορά τον δανεισμό της Κίνας στα κράτη της Αφρικής, που στο παρελθόν αποτελούσε την κύρια πηγή χρηματοδότησης των έργων υποδομής στην ήπειρο, τώρα βρίσκεται στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων 20 ετών. Και οι σχέσεις συνεργασίας δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, που προτιμούσε η Κίνα, δεν έχουν εμφανιστεί ακόμη. Εν ολίγοις το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι μια σχέση πολύ πιο μονοσήμαντη από όσο δηλώνει η Κίνα ότι επιθυμεί, στην οποία κυριαρχούν οι εξαγωγές πρώτων υλών της Αφρικής στην Κίνα και σύμφωνα με οικονομικούς και πολιτικούς αναλυτές μια σχέση παρόμοια με εκείνη της ευρωπαϊκής αποικιοκρατίας στη Μαύρη Ηπειρο.
«Είναι ένα μοντέλο που θα αναγνώριζε εύκολα η Βρετανία στα τέλη του 19ου αιώνα», σχολιάζει ο Ερικ Ολάντερ, συνιδρυτής της ιστοσελίδας και των ψηφιακών εκπομπών του δικτύου China Global South Project. Η Κίνα αντικρούει τις κατηγορίες μέσω του υπουργείου Εξωτερικών που σε ερώτηση του Reuters απάντησε ότι «η Αφρική έχει το δικαίωμα, την ικανότητα και την ωριμότητα να αναπτύξει τις εξωτερικές σχέσεις της και να επιλέξει εταίρους». Και βέβαια επανέλαβε το γνωστό επιχείρημα ότι για έναν σημαντικό αριθμό αφρικανικών χωρών «είναι ευπρόσδεκτη η στήριξη που προσφέρει η Κίνα στην πορεία της Αφρικής προς τον εκσυγχρονισμό με τα δικά της χαρακτηριστικά».
Τα δάνεια που παρείχε η Κίνα σε αφρικανικές χώρες στο πλαίσιο του νέου Δρόμου του Μεταξιού αυξήθηκαν θεαματικά τα χρόνια πριν από την πανδημία και έφτασαν στο υψηλότερο επίπεδο το 2016, στα 28,4 δισ. δολ. Κινεζικές εταιρείες κατασκεύασαν λιμάνια, μονάδες υδροηλεκτρικής ενέργειας και σιδηροδρομικά δίκτυα σε όλη την ήπειρο. Ομως πολλά από τα σχέδια αυτά αποδείχθηκαν ζημιογόνα και οι κυβερνήσεις δεν κατόρθωναν να τα αποπληρώσουν, γι’ αυτό και η Κίνα διέκοψε τα δάνεια στις αφρικανικές χώρες. Σε συνδυασμό με την πανδημία καταστράφηκαν, ακυρώθηκαν ή απέτυχαν πολλά κατασκευαστικά σχέδια της Κίνας στην Αφρική.
