Οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες της Ευρωπαϊκής Ενωσης έχουν τη δυνατότητα να αποδώσουν μόνο εάν παραταθεί η διάρκειά τους, την ώρα που έντεκα χώρες παρουσιάζουν ελλείμματα άνω του 3% του ΑΕΠ. Αυτό δεν σημαίνει πως θα επιβληθούν συλλήβδην κυρώσεις, εφόσον υπάρχουν άπλετος χώρος ελιγμών και χρόνος προσαρμογής. Η Ε.Ε. για να συμβαδίσει με τις ΗΠΑ και άλλες ανταγωνίστριες χώρες, εντούτοις, πρέπει να τετραγωνίσει τον κύκλο και να αναπτυχθεί άνω του αναιμικού 1,4% κατά μέσον όρο από το 2006 και εντεύθεν.
Παράλληλα χρειάζεται να χρηματοδοτήσει την πράσινη μετάβαση, να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες της και να μην εγκαταλείψει τις δεσμεύσεις ως προς τη δημοσιονομική πειθαρχία. Αυτές έχουν συμπεριληφθεί στις ιδρυτικές συνθήκες της και προβλέπουν μείωση του συνολικού χρέους των κρατών-μελών στο 60% του ΑΕΠ. Βάσει των τελευταίων στοιχείων της Κομισιόν, πάνω από το ένα τρίτο των μελών υπερέβη το όριο του ελλείμματος. Βέβαια, οι νέοι δημοσιονομικοί κανόνες, αρχής γενομένης από την εφαρμογή τους τον Απρίλιο, δίνουν περίοδο χάριτος τουλάχιστον τεσσάρων χρόνων για να το περιορίσουν πριν επιβληθούν διαφόρων ειδών κυρώσεις.
Μέχρι στιγμής οι αγορές δείχνουν ήρεμες και οι διαφορές μεταξύ των ομολογιακών αποδόσεων των ελλειμματικών χωρών και εκείνων της Γερμανίας ήταν σχετικά σταθερές. Ωστόσο, το διακύβευμα είναι σοβαρό. Η όλη φιλοσοφία των κανόνων έγκειται στο να αποτραπούν δημοσιονομικές κρίσεις που θα επηρεάσουν ολόκληρο το μπλοκ. Αλλά ακόμη και με τους παλιούς, αυστηρότερους κανόνες μεταξύ 2010 και 2015 τα δημοσιονομικά προβλήματα στην Ελλάδα μετασχηματίστηκαν σε ευρύτερη κρίση, η οποία υποχρέωσε πέντε χώρες να αιτηθούν προγράμματα διάσωσης, κλονίζοντας τη βιωσιμότητα του ευρώ.
Η πρώτη δοκιμή του νέου καθεστώτος φαίνεται τρομακτική. Βάσει των νέων κανόνων, χώρες με έλλειμμα άνω του 3% του ΑΕΠ οφείλουν μια δημοσιονομική προσαρμογή τουλάχιστον 0,5% του ΑΕΠ ετησίως. Οι διαφωνούντες τονίζουν ότι αυτό θα περιορίσει τις υπερβολικές δαπάνες, εμποδίζοντας τις απαιτούμενες επενδύσεις, ενώ άλλοι ανησυχούν μήπως η έμφαση στα ετήσια ελλείμματα αποδυναμώσει την εστίαση στη συνολική ελάττωση του χρέους. Ειδικότερα, η Ιταλία πέρυσι κατέγραψε το υψηλότερο έλλειμμα μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. στο 7,4% του ΑΕΠ, αν και αναμένεται να μειωθεί στο υψηλότατο 4,4% φέτος. Η εν λόγω συρρίκνωση προσφέρει έρεισμα στην πρωθυπουργό Τζόρτζια Μελόνι, καθώς σχεδιάζει πώς θα διατηρήσει τους αριθμούς προς τη σωστή κατεύθυνση.
Στην περίπτωση της Ισπανίας, το έλλειμμα του 3,6% πέρυσι θα περισταλεί στο 3% φέτος παράλληλα με έναν υγιή ρυθμό ανάπτυξης 2,1%, επιτρέποντας στον πρωθυπουργό να ισχυριστεί ότι δεν είναι αναγκαίες οι διορθωτικές διαδικασίες. Στο 5,5% του ΑΕΠ έφθασε το δημοσιονομικό έλλειμμα της Γαλλίας πέρυσι και προβλέπεται να εξασθενήσει στο 5,3% φέτος και στο 5% του χρόνου, όταν η οικονομία θα αναπτύσσεται με 0,7% και 1,3% αντίστοιχα. Αυτό το είδος της άτονης δημοσιονομικής βελτίωσης θέλουν να αποφύγουν οι υποστηρικτές των σκληρότερων δημοσιονομικών ορίων.
Πάντως, οι καινούργιοι κανόνες έχουν αρκετή ευελιξία, προσφέροντας δυνητικά παράταση της τετραετίας συμμόρφωσης σε επτά χρόνια, εάν οι χώρες εμπράκτως αποδείξουν ότι πραγματοποιούν αναπτυξιακές επενδύσεις. Γι’ αυτές, οι πιο εύρωστες δημοσιονομικές προβλέψεις του 2024 μπορεί να σημαίνουν ότι θα παρακάμψουν εντελώς τη διαδικασία κυρώσεων. Ο πιο μακροπρόθεσμος ορίζοντας προσφέρει, τέλος, ευκαιρίες για παραδοσιακά πειθαρχημένες χώρες όπως η Φινλανδία, η οποία αναμένεται φέτος να ξεπεράσει το 3% λόγω επιπλέον αμυντικών δαπανών ως απάντηση στον πόλεμο στην Ουκρανία.
