Το Ελληνικό Πάνελ Οικονομολόγων είναι μια πρωτοβουλία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών, που έχει στόχο την καταγραφή και ανάδειξη των απόψεων κορυφαίων Ελληνίδων και Ελλήνων οικονομολόγων επί κρίσιμων θεμάτων οικονομικής πολιτικής. Στο Πάνελ συμμετέχουν 75 οικονομολόγοι από 59 πανεπιστήμια και φορείς που εδράζουν σε 11 χώρες και κάθε φορά απαντούν στην ερώτηση του μήνα. Για τον Μάιο, η ερώτηση αφορούσε τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους.
ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΡΧΟΝΤΑΣ
Μέλος Επιστημονικού Μυμβουλίου ΚΕΦίΜ
Προαπαιτούμενα, ανάπτυξη και μεταρρυθμίσεις
Διχασμένοι ως προς τον βαθμό, αλλά όχι και ως προς τις προϋποθέσεις, της βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους της χώρας παρουσιάζονται τα μέλη του Ελληνικού Πάνελ Οικονομολόγων, καθώς υπογραμμίζουν ότι η δυναμική ανάπτυξη και η υλοποίηση διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων παραμένουν προαπαιτούμενα για τη μακροπρόθεσμη οικονομική σταθερότητα. Η εκτόξευση του λόγου του δημόσιου χρέους προς το ΑΕΠ κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης συνέβαλε καθοριστικά τόσο στην αδυναμία εξυπηρέτησης των υποχρεώσεων της χώρας μέσω της συνήθους προσφυγής στις αγορές, όσο και στη σοβαρή επιδείνωση των οικονομικών και κοινωνικών συνεπειών της διαχείρισης της έκτακτης εκείνης συνθήκης.
Στο πλαίσιο εκείνης της διαχείρισης, το δημόσιο χρέος, ενώ παραμένει ακόμη και σήμερα υψηλό τόσο σε απόλυτο μέγεθος όσο και ως ποσοστό του ΑΕΠ, αναδομήθηκε, με τις ωριμάνσεις του να κατανέμονται σε βάθος χρόνου ώστε να αποφευχθεί στο μέλλον μια νέα κρίση εξυπηρέτησής του. Εξάλλου, η πρόσφατη διεθνής περίοδος υψηλού πληθωρισμού, που αύξησε την ονομαστική αξία του ΑΕΠ χωρίς να συνέβη κάτι αντίστοιχο στην ονομαστική αξία του χρέους, επέτρεψε τη σοβαρή αποκλιμάκωση του λόγου του χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ τα τελευταία χρόνια. Η περίοδος αυτή, ωστόσο, φαίνεται να έχει ολοκληρωθεί καθώς οι κεντρικές τράπεζες τερματίζουν την προηγούμενη επεκτατική πολιτική τους, εξέλιξη που πιθανότατα θα επιβραδύνει και τον ρυθμό μείωσης του λόγου του ελληνικού χρέους προς το ΑΕΠ.
Στην ερώτηση του Πάνελ για τον Μάιο, απάντησαν 21 Ελληνίδες και Ελληνες οικονομολόγοι. Εξ αυτών, το 38% πιστεύει ότι ο υφιστάμενος ρυθμός μείωσης του ελληνικού δημόσιου χρέους επαρκεί για να διασφαλίσει μακροπρόθεσμη οικονομική σταθερότητα και να αποτρέψει μελλοντικές κρίσεις, το 28% διαφωνεί, ενώ ένα αξιοσημείωτο 33% τοποθετείται μεταξύ των δύο επιλογών. Τα παραπάνω ποσοστά αθροίζουν 99% λόγω στρογγυλοποίησης. Στα σχόλιά τους επισημαίνουν εμφατικά τις προϋποθέσεις της οικονομικής σταθερότητας της χώρας, οι οποίες κατ’ αρχάς περιλαμβάνουν εξωγενώς τη μη εμφάνιση απότομων εξωτερικών διαταραχών και μεγάλων αυξήσεων στα επιτόκια.
Μεγαλύτερο ενδιαφέρον έχουν, ωστόσο, οι αντίστοιχες ενδογενείς προϋποθέσεις, οι οποίες εξαρτώνται κατά κύριο λόγο από τις επιλογές της εκάστοτε ελληνικής κυβέρνησης: Η διατήρηση των ελλειμμάτων σε μικρά ή και αρνητικά επίπεδα και η σταθερή επίτευξη των αναγκαίων πρωτογενών πλεονασμάτων με την περαιτέρω βελτίωση των δημοσιονομικών πολιτικών, η ενίσχυση της αναπτυξιακής πορείας της χώρας με ρυθμούς μεγαλύτερους από το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους, που με τη σειρά της προϋποθέτει την εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων για την απελευθέρωση των δημιουργικών δυνάμεων της κοινωνίας, η πολιτική σταθερότητα.
Συμπερασματικά, ο ευρύτερος στόχος της επίτευξης μιας διατηρήσιμα υψηλής ανάπτυξης, χωρίς δηλαδή τη χρήση δημοσιονομικώς επισφαλών τεχνητών μέσων, φαίνεται σήμερα να καλύπτει και να υπερβαίνει τον επιμέρους στόχο της βιωσιμότητας του χρέους.
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΛΙΑΡΓΚΟΒΑΣ
Πρόεδρος ΚΕΠΕ, μέλος Επιστημονικού Συμβουλίου ΚΕΦίΜ
Το προφίλ του χρέους είναι θετικό
Ο υφιστάμενος ρυθμός μείωσης του ελληνικού δημοσίου χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ επαρκεί για να διασφαλίσει μακροπρόθεσμη οικονομική σταθερότητα και να αποτρέψει μελλοντικές κρίσεις. Ετσι, από το 207% το 2020, το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί στο 135% το 2026. Η εξέλιξη αυτή διευκολύνεται από μια σειρά παραγόντων:
(α) Η Ελλάδα διαθέτει ένα ταμειακό απόθεμα περίπου 39 δισ. ευρώ, αρκετό για να καλύψει τις δανειακές ανάγκες της για τουλάχιστον δύο χρόνια χωρίς να αξιοποιήσει τις διεθνείς αγορές ομολόγων.
(β) Ο πληθωρισμός αυξάνει την ονομαστική αξία του ΑΕΠ χωρίς ωστόσο να συμβαίνει κάτι ανάλογο με την ονομαστική αξία του χρέους, καθότι η αύξηση των τιμών συνεπάγεται νομοτελειακά αύξηση των κρατικών εσόδων και της οικονομικής δραστηριότητας σε απόλυτα μεγέθη.
(γ) Το 100% του ελληνικού χρέους μετά την αποπληρωμή του ΔΝΤ είναι σε σταθερό επιτόκιο, ξέρουμε δηλαδή κάθε μήνα τι τόκο πληρώνουμε. Το 75% του χρέους είναι εκτός αγορών, σε οργανισμούς και διακρατικές συμφωνίες που έρχονται από τους μνημονιακούς μηχανισμούς στήριξης. Επομένως, μόνο τα 98 δισ. ευρώ έχουν πρακτικά έκθεση στις μεταβολές των αγορών. Από αυτά, τα 11,8 δισ. ευρώ είναι έντοκα γραμμάτια με κυλιόμενες ανανεώσεις (τρίμηνα, εξάμηνα, έτος), άρα η αγοραία έκθεση του ελληνικού χρέους είναι πρακτικά λίγο παραπάνω από τα 86 δισ. ευρώ.
(δ) Η μέση διάρκεια ωρίμανσης του χρέους είναι 18 έτη (στοιχεία ΟΔΔΗΧ). Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι όχι μόνον η χώρα έχει περιορισμένες ανάγκες άμεσης αναχρηματοδότησης από την αγορά με τα πολύ πιο ψηλά επιτόκια που επικρατούν σήμερα, αλλά παράλληλα έχει το πιο αξιοζήλευτο προφίλ χρέους στον κόσμο ως απόρροια της ειδικής αλληλεγγύης που παρέλαβε στην εποχή των μνημονίων.
(ε) Οι δαπάνες της γενικής κυβέρνησης για τόκους (μετά τα swap) έχουν διαμορφωθεί στα περίπου 4,5-4,8 δισ. ευρώ το 2023, από 5,7 δισ. ευρώ το 2020. Ο συνδυασμός της μείωσης της εξυπηρέτησης του χρέους και του υψηλότερου ΑΕΠ τα τελευταία τρία χρόνια αναβάθμισαν τα ελληνικά ομόλογα στα μάτια των αγορών.
Συμπερασματικά, το χρέος της Ελλάδας είναι σαν ένα ομόλογο διάρκειας 20 ετών, με ετήσιες ανάγκες χρηματοδότησης κάτω από 10% του ΑΕΠ και σταθερό επιτόκιο 1,4%.
