Δυσεπίλυτες προκλήσεις που οφείλονται σε μια σειρά παθογενειών της εγχώριας οικονομίας, όπως η υψηλή ανεργία και η μαύρη ανασφάλιστη εργασία, αλλά και σε παγκόσμια προβλήματα όπως το δημογραφικό και η μικρή συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας, θα αντιμετωπίσει στο μέλλον το ελληνικό ασφαλιστικό σύστημα, αν και για την ώρα φαίνεται πως έχει βρει το σημείο ισορροπίας και έχει εξασφαλίσει τη βιωσιμότητά του.
Ετσι, η γήρανση του πληθυσμού, οι ανισότητες των φύλων όσον αφορά τα επίπεδα απασχόλησης και αμοιβών, τα υψηλά ποσοστά ανεργίας, τα χαμηλά ποσοστά απασχόλησης και η εμφάνιση νέων μορφών εργασίας, σε συνδυασμό με την επικράτηση ενός ισχυρού «άτυπου» μοντέλου ανασφάλιστης εργασίας, είναι σύμφωνα με την τελευταία μελέτη της Ευρωπαϊκής Ενωσης οι μεγαλύτερες προκλήσεις για τη χώρα μας όσον αφορά αυτό που θα έπρεπε να είναι ο στόχος όλων των κυβερνήσεων, η εξασφάλιση και βελτίωση της επάρκειας των συντάξεων.
Επειτα από συνεχείς μεταρρυθμίσεις, έστω και με σημαντική καθυστέρηση, η χώρα μας φαίνεται πως βάσει των αναλογιστικών μελετών και των εκθέσεων που εκπονήθηκαν το τελευταίο διάστημα από εγχώριους και ευρωπαϊκούς φορείς, έχει εξασφαλίσει τη βιωσιμότητα του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης, παρέχοντας επαρκείς συντάξεις σε ένα σημαντικό ποσοστό ατόμων άνω των 65 ετών.
Αναλυτικά, τόσο η νέα έκθεση της Κομισιόν, που μαζί με την έκθεση του 2024 για τη δημογραφική γήρανση θα συζητηθούν την ερχόμενη εβδομάδα στη διάσκεψη για τη μακροβιότητα στην Ευρώπη, όσο και τα στοιχεία από το Ageing report που παρέθεσαν το υπουργείο Εργασίας και η Εθνική Αναλογιστική Αρχή πρόσφατα στο Ελεγκτικό Συνέδριο, στο πλαίσιο της υποχρέωσης του Συνεδρίου να παρακολουθεί την πορεία των δημοσίων δαπανών και του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης –και παρουσιάζει σήμερα η «Κ»– δείχνουν ότι το σύστημα είναι βιώσιμο.
Οι δαπάνες για συντάξεις ανήλθαν στο 14,5% του ΑΕΠ το 2022 και εκτιμάται ότι θα φτάσουν στο 12,2% του ΑΕΠ το 2070. Μάλιστα, η μεγαλύτερη μείωση οφείλεται στον περιορισμό των δαπανών προς το σύστημα κύριας σύνταξης (2% του ΑΕΠ) και ακολουθεί η μείωση των δαπανών του συστήματος επικουρικών συντάξεων (0,5% του ΑΕΠ). Ετσι, ενώ το 2022 η Ελλάδα ήταν στη δεύτερη υψηλότερη θέση ως προς τις συνταξιοδοτικές δαπάνες σε επίπεδο Ε.Ε., μακροχρόνια προσεγγίζει τον ευρωπαϊκό μέσο όρο και κατατάσσεται στην 11 θέση μεταξύ 27 χωρών.
Οι εισφορές (εργοδότη και εργαζομένου) για τις κύριες συντάξεις παραμένουν σταθερές κατά τη διάρκεια όλης της προβολής στο επίπεδο του 5,9% του ΑΕΠ, ενώ οι αντίστοιχες εισφορές στο επικουρικό σύστημα μειώνονται σταδιακά λόγω της σταδιακής μετάβασης στο κεφαλαιοποιητικό σύστημα του ΤΕΚΑ, φθάνοντας στο 0,3% του ΑΕΠ το 2070.
Η κρατική εισφορά για την Εθνική Σύνταξη παραμένει σχεδόν σταθερή έως το 2050 (κατά μέσον όρο 4,8% του ΑΕΠ), μειούμενη στη συνέχεια στο 3,2% του ΑΕΠ το 2070. Αυξάνονται βέβαια οι δημόσιες δαπάνες για τη χρηματοδότηση της μετάβασης από το σημερινό σύστημα επικουρικής ασφάλισης στην καθολική ασφάλιση από το ΤΕΚΑ. Ετσι, το 2050 το Δημόσιο θα καταβάλει το 0,7% του ΑΕΠ, ενώ το ποσοστό αυτό θα αυξηθεί στο 1,1% του ΑΕΠ το 2070.
Πτωτική πορεία έχει, όπως είναι αναμενόμενο, το ποσοστό αναπλήρωσης του εισοδήματος από τις κύριες συντάξεις. Ετσι, από το 76% το 2022 πέφτει στο 67% το 2050 και στο 62% το 2070. Κάπου εκεί, στην τελευταία εξεταζόμενη 10ετία βέβαια, έρχεται η επίδραση της λειτουργίας του ΤΕΚΑ, με αποτέλεσμα το συνολικό ποσοστό αναπλήρωσης να ανεβαίνει από το 62% στο 71%.
Οπως χαρακτηριστικά επισημαίνει μιλώντας στην «Κ» ο γενικός γραμματέας Κοινωνικών Ασφαλίσεων Νίκος Μηλαπίδης, όλες οι προβολές δείχνουν πως δεν τίθεται ζήτημα βιωσιμότητας για το εθνικό συνταξιοδοτικό μας σύστημα. Αντιθέτως, με βάση τους υφιστάμενους κανόνες του διέπουν το ασφαλιστικό, ο λόγος συνταξιοδοτικής δαπάνης προς ΑΕΠ (βασικός δείκτης βιωσιμότητας) θα συγκλίνει προς τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Ενδεικτικά, αξίζει να αναφερθεί πως σήμερα η Ελλάδα εξακολουθεί να έχει το δεύτερο υψηλότερο λόγο συνταξιοδοτικής δαπάνης προς ΑΕΠ στην Ε.Ε.
Οσον αφορά τα έσοδα του ασφαλιστικού συστήματος από εισφορές και τον κρατικό προϋπολογισμό, ο γ.γ Κοινωνικής Ασφάλισης του υπουργείου Εργασίας σημειώνει πως ως ποσοστό του ΑΕΠ αναμένεται να μείνουν σταθερά (~ 12%). Ομως, όπως υπογραμμίζει, η σημαντική μείωση του πληθυσμού (8%-10% έως το 2050) και ο αυξανόμενος λόγος εξάρτησης συνταξιούχων προς εργαζομένους αποτελούν σημαντικές προκλήσεις για το ασφαλιστικό, παρά το γεγονός πως αναμένεται σημαντική αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας.
