Καθώς η Βρετανία οδεύει προς τις πρόωρες εκλογές, αναδύονται οι παθογένειες της οικονομίας της με κυρίαρχη την έλλειψη επενδύσεων, ενώ είναι ορατή η αδυναμία των δύο κομμάτων να την αντιμετωπίσουν, όπως προδίδουν τα προγράμματά τους. Το μεν κόμμα των Συντηρητικών αναφέρεται μάλλον ασαφώς στη λήψη «τολμηρών δράσεων», ενώ οι Εργατικοί επινοούν έναν ακόμη νεολογισμό, τον όρο «ασφαλοικονομικά». Κανείς εκ των δύο δεν παραθέτει ιδιαίτερα πολλές λεπτομέρειες, για τον απλούστατο λόγο ότι δεν βγαίνουν τα νούμερα. Η εικόνα, οικονομική και δημοσιονομική, της Βρετανίας αναδύεται ανάγλυφη από σχετική έρευνα του London School of Economics (LSE), αλλά και από στοιχεία του Ινστιτούτου Ερευνών Δημόσιας Πολιτικής.
Οι επενδύσεις των επιχειρήσεων, που στη Βρετανία αντιπροσωπεύουν πάνω από το 50% όσων δαπανών δεν καλύπτουν τρέχουσες ανάγκες, ανέρχονται περίπου στο 10,5% του ΑΕΠ. Το χαμηλό αυτό ποσοστό κατατάσσει τη χώρα στην 28η θέση ανάμεσα στις 31 χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ, θέση ιδιαιτέρως χαμηλή για μια οικονομία σαν της Βρετανίας. Σε ό,τι αφορά τις δημόσιες επενδύσεις, το LSE επισημαίνει ότι παραμένουν καθηλωμένες κατά μέσον όρο στο 2,5% του ΑΕΠ από το 1995 έως σήμερα, ενώ ο μέσος όρος στις προηγμένες οικονομίες – μέλη του G7 φτάνει το 3,4% του ΑΕΠ. Εξάλλου, το Ινστιτούτο Δημοσιονομικών Μελετών υπογραμμίζει πως οι επενδύσεις στη Γηραιά Αλβιώνα θα μειωθούν περαιτέρω από το 2,4% του ΑΕΠ στο οποίο προβλέπεται να φτάσουν το τρέχον οικονομικό έτος, στο 1,8% την περίοδο 2028-2029. Οπως επισημαίνουν οικονομικοί αναλυτές του Reuters, αυτή η μείωση είναι το ακριβώς αντίθετο από αυτό που χρειάζεται η Βρετανία. Τα σχολεία της καταρρέουν, ενώ σύμφωνα με την Εθνική Επιτροπή Υποδοχών χρειάζονται 22 δισ. στερλίνες, ποσό αντίστοιχο των 26 δισ. ευρώ, για την αναβάθμιση του δικτύου μεταφορών.
Ολα αυτά συνεπάγονται πως όποια κι αν είναι η κυβέρνηση που θα προκύψει από τις πρόωρες εκλογές, θα πρέπει να βρει τρόπο να ενθαρρύνει τις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα. Και μόνον για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής χρειάζονται κάθε χρόνο μέχρι το 2050 να επενδύονται 36 δισ. στερλίνες, ποσό αντίστοιχο των 43 δισ. ευρώ και θα πρέπει να προέλθουν από πόρους του ιδιωτικού τομέα. Εν ολίγοις, όποια κι αν είναι η νέα κυβέρνηση της Βρετανίας θα πρέπει είτε να αυξήσει τους φόρους είτε να προχωρήσει σε περαιτέρω δανεισμό. Σύμφωνα με το μανιφέστο των Εργατικών, που έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να κερδίσουν τις εκλογές, τη διετία 2028-2029 σχεδιάζουν να δανειστούν 8,6 δισ. στερλίνες, ποσό αντίστοιχο των 10,1 δισ. ευρώ, από φόρους που σχεδιάζουν να επιβάλουν στα υπερκέρδη των εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου, όπως και από τον ΦΠΑ στα ιδιωτικά σχολεία. Το πρόβλημα είναι, όμως, ότι σύμφωνα με το πρόγραμμά τους οι Εργατικοί έχουν τη φιλοδοξία να εξασφαλίσουν και 6,2 δισ. ευρώ από την πάταξη της φοροδιαφυγής. Δηλαδή από μια πολιτική που λίγο πολύ την εξαγγέλλουν όλοι, αλλά κανένας δεν έχει καταφέρει να την εφαρμόσει επιτυχώς έως τώρα.
Οι δημόσιες επενδύσεις παραμένουν καθηλωμένες κατά μέσον όρο στο 2,5% του ΑΕΠ από το 1995 έως σήμερα, ενώ ο μέσος όρος στις χώρες-μέλη του G7 φτάνει στο 3,4% του ΑΕΠ.
Ολα αυτά τα έσοδα δεν επαρκούν για να καλύψουν τις δαπάνες που σχεδιάζουν οι Εργατικοί για τον τομέα της υγείας και τη δημιουργία μιας μεγάλης ενεργειακής εταιρείας που θα χρηματοδοτεί ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Επίσης δεν επαρκούν ούτε και για να χρηματοδοτήσουν τα σχέδια των Συντηρητικών, αν και σχεδιάζουν να μειώσουν τις δημόσιες δαπάνες κατά 24 δισ. ευρώ από όλους τους τομείς του Δημοσίου. Οι Συντηρητικοί σχεδιάζουν να διατηρήσουν ένα επίπεδο δαπανών για κάποιους ευαίσθητους τομείς, όπως της υγείας, της άμυνας και της παιδείας, αλλά σκοπεύουν να επιβάλουν αυστηρή λιτότητα, που σαφώς θα πλήξει καίρια τις δημόσιες υπηρεσίες της Βρετανίας. Ο επικεφαλής των Εργατικών Κιρ Στάρμερ και η επίδοξη υπουργός Οικονομικών, Ρέιτσελ Ριβς, έχουν υποσχεθεί να μην αυξήσουν τους φόρους εισοδήματος, επιχειρήσεων και ΦΠΑ, αλλά πιθανόν θα στραφούν στη φορολόγηση των αποδόσεων κεφαλαίου ή στους φόρους κληρονομιάς, που έχουν όμως μικρά περιθώρια ελιγμών.
Η απερχόμενη κυβέρνηση έχει ήδη ανακοινώσει αυξήσεις φόρων ύψους 27 δισ. ευρώ ετησίως για το χρονικό διάστημα 2028-2029 και υπολογίζεται πως έτσι θα αυξηθεί το ποσοστό των φόρων επί του ΑΕΠ, που σήμερα ανέρχεται ήδη στο 36,5%, το υψηλότερο από το 1949. Στο μεταξύ, οι Εργατικοί έχουν υποσχεθεί να σεβαστούν τους κανόνες των Συντηρητικών, που προβλέπουν πως το χρέος του δημοσίου τομέα θα πρέπει να υποχωρήσει μέσα στην πενταετία. Αυτό σημαίνει πως ο επόμενος υπουργός Οικονομικών θα έχει τη δυνατότητα να αυξήσει τον δανεισμό λιγότερο από 10,6 δισ. ευρώ μέχρι το οικονομικό έτος 2028-2029.
