Την απόλυτη αναπτυξιακή κυριαρχία του τουρισμού αντανακλά το κείμενο του νέου Ειδικού Χωροταξικού για τον Τουρισμό, που δόθηκε χθες σε δημόσια διαβούλευση. Κύριο χαρακτηριστικό του πλαισίου, η προώθηση των μεγάλων τουριστικών εγκαταστάσεων (με ξενοδοχεία και τουριστικά χωριά με βίλες) οι οποίες ουσιαστικά επιτρέπονται παντού, ακόμη και σε προστατευόμενες περιοχές και ακατοίκητες νησίδες. Αξιοσημείωτο είναι ότι στις κορεσμένες τουριστικά περιοχές δεν προβλέπεται κανένας ουσιαστικός περιορισμός στη δημιουργία νέων τουριστικών μονάδων, πέραν του είδους των νέων κλινών (μόνο 4 ή 5 αστέρων), ενώ οι ποσοστώσεις που υπήρχαν για τις μεγάλες τουριστικές μονάδες στα νησιά έχουν «εξαφανιστεί».
Το νέο πλαίσιο δόθηκε χθες σε δημόσια διαβούλευση από τα υπουργεία Περιβάλλοντος και Τουρισμού έως τις 15 Σεπτεμβρίου. Αν και τρίτο κατά σειρά, θα πρόκειται ουσιαστικά για το πρώτο, καθώς τα προηγούμενα δύο πλαίσια (2009 και 2013) έχουν ακυρωθεί από το Συμβούλιο της Επικρατείας.
Το νέο χωροταξικό χωρίζει τον ελλαδικό χώρο σε πέντε κατηγορίες, ανάλογα με την τουριστική ανάπτυξη. Να σημειωθεί ότι η κατηγοριοποίηση γίνεται μόνο στη βάση της σχέσης τουριστικών κλινών προς μόνιμο πληθυσμό, χωρίς δηλαδή να συνυπολογίζονται οι βραχυχρόνιες μισθώσεις τύπου Airbnb. Επίσης, γίνεται σε επίπεδο δημοτικής ενότητας (1.034), με τις κορεσμένες περιοχές («περιοχές ελέγχου») να είναι 18, τις ανεπτυγμένες 84, τις αναπτυσσόμενες 139, τις περιοχές με δυνατότητες ανάπτυξης 265 και τις μη ανεπτυγμένες 528.
Χαρακτηριστικό του νέου πλαισίου είναι ότι διευκολύνονται οι μεγάλες τουριστικές αναπτύξεις (για τις οποίες, άλλωστε, έχει δημιουργηθεί την προηγούμενη δεκαετία ξεχωριστή, προνομιακή πολεοδομική νομοθεσία). Οι «οργανωμένοι υποδοχείς» απαγορεύονται μόνο στις βραχονησίδες και σε ακατοίκητα νησιά, σε μικρή απόσταση από τα θαλάσσια σύνορα. Πουθενά το νέο πλαίσιο δεν θέτει περιορισμούς στην εγκατάστασή τους ή ποσοστώσεις, παρά μόνον τις διαχωρίζει σε «κανονικές» και «ήπιες», με τις τελευταίες να έχουν τον μισό (αλλά ούτως ή άλλως υψηλό) συντελεστή.
Αν και οι ανησυχίες για τις επιπτώσεις του υπερτουρισμού κλιμακώνονται, το πλαίσιο δεν φαίνεται να τις λαμβάνει υπόψη, καθώς ακόμη και σε μέρη που διαχωρίζονται ως «περιοχές ελέγχου» επιτρέπεται η δημιουργία νέων ξενοδοχειακών μονάδων 4-5 αστέρων, απλώς με μεγαλύτερη αρτιότητα (16 στρέμματα). Το ίδιο έχει επιλεγεί και για τις ανεπτυγμένες περιοχές, με ελαφρά μικρότερη αρτιότητα (12 στρέμματα). Η μόνη ενδιαφέρουσα προσθήκη σε αυτές τις δύο κατηγορίες είναι η δυνατότητα να τεθούν περιορισμοί στους «χώρους τουριστικού διαμοιρασμού» (τύπου Airbnb) και στα ενοικιαζόμενα δωμάτια, ως ποσοστό επί των κλινών (με άλλα λόγια, να ικανοποιηθεί το πάγιο –και όχι παράλογο– αίτημα της τουριστικής βιομηχανίας).
Μόλις 18 δημοτικές ενότητες σε όλη τη χώρα χαρακτηρίζονται τουριστικά κορεσμένες.
Το ότι στο νέο πλαίσιο δεν έχουν ληφθεί υπόψη οι κίνδυνοι από τον υπερτουρισμό αντανακλάται και στις λίγες περιοχές που έχουν χαρακτηριστεί κορεσμένες: για παράδειγμα, στις Κυκλάδες ολόκληρη η Μύκονος και η Σαντορίνη, δύο μικρές ενότητες στη Σύρο και στην Τήνο, αλλά όχι η Πάρος, η Αντίπαρος και το Κουφονήσι. Στα Δωδεκάνησα, μόνο δύο δημοτικές ενότητες στη Ρόδο και μία στην Κω. Σε όλη την Κεντρική Μακεδονία μόνο η δημοτική ενότητα Παραλίας Κατερίνης, αλλά όχι σημεία της Χαλκιδικής. Σε όλη την Κρήτη μόνο δύο ενότητες στο Ηράκλειο και μία στα Χανιά. Επίσης, ενδιαφέρον είναι ότι στην Πελοπόννησο όχι μόνο δεν υπάρχουν «κόκκινες» περιοχές, αλλά και οι ανεπτυγμένες είναι ελάχιστες (γύρω από το Ναύπλιο), ενώ η περιοχή της Μεσσηνίας δείχνει παρθένα (με την Καλαμάτα και τη Μεθώνη στις αναπτυσσόμενες περιοχές και την Πύλο στις μη ανεπτυγμένες).
Στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας (δηλαδή στις περιοχές που έχουν τοποθετηθεί στην τελευταία κατηγορία, τις μη ανεπτυγμένες) προτείνεται όχι μόνο να ενισχυθούν οι οργανωμένες τουριστικές αναπτύξεις, αλλά και να δοθούν ευνοϊκοί όροι δόμησης.
Oι ρυθμίσεις για τα νησιά
Ως προς τις ρυθμίσεις του νέου πλαισίου για τα νησιά (πλην Κρήτης και Εύβοιας), αυτά χωρίζονται σε τρεις ομάδες: η πρώτη περιλαμβάνει σχεδόν όλα τα μεσαία νησιά (46 στον αριθμό) και δεν περιέχει κανέναν περιορισμό πλην μιας αόριστης αναφοράς, υπέρ του καθορισμού ζωνών τουριστικών αναπτύξεων ή ζωνών προστασίας του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και του τοπίου. Οι ποσοστώσεις που περιείχαν τα προηγούμενα πλαίσια για τις μεγάλες τουριστικές αναπτύξεις (ως ασύμβατες λόγω κλίμακας με το μέγεθος των νησιών) έχουν εξαφανιστεί. Αντιθέτως, επιτρέπονται μεγάλες τουριστικές εγκαταστάσεις (αλλά «ήπιας ανάπτυξης») σε όλα τα νησιά, πλην Κέρκυρας και Ρόδου, που μπορούν να απολαύσουν και τις «κανονικές» (χωρίς μειωμένο συντελεστή δόμησης). Τέλος, προβλέπεται η εκπόνηση μελετών φέρουσας ικανότητας σε όλα τα νησιά, κάτι που ήδη προωθείται από το υπουργείο Περιβάλλοντος μέσω των τοπικών πολεοδομικών σχεδίων (με τη μορφή μιας υποτυπώδους έκθεσης, η οποία θα έχει προφανώς ως μοναδική στόχευση να κάμψει τυχόν αντιρρήσεις του ΣτΕ).
Μεγάλες τουριστικές αναπτύξεις (αλλά «ήπιες») επιτρέπονται και στα μικρά κατοικημένα νησιά, στα οποία τίθεται και ίσως ο μοναδικός περιορισμός ολόκληρου του πλαισίου: ανώτατο όριο 100 κλινών.
Τέλος, μεγάλες τουριστικές μονάδες επιτρέπονται και σε ακατοίκητα νησιά, άνω των 300 στρεμμάτων («ήπιας ανάπτυξης») και εφόσον βρίσκονται σε απόσταση μεγαλύτερη των 10 ν.μ. από τα θαλάσσια σύνορα της χώρας. Η μόνη κατηγορία στην οποία απαγορεύεται ρητώς η τουριστική ανάπτυξη είναι οι βραχονησίδες. Τέλος, μεγάλες τουριστικές εγκαταστάσεις (ξενοδοχεία με τουριστικά χωριά κ.ο.κ.) επιτρέπονται και σε όλες τις προστατευόμενες περιοχές, αλλά αφού ολοκληρωθούν τα σχέδια διαχείρισής τους (τα οποία καρκινοβατούν εδώ και μία πενταετία).
