Ανυπολόγιστος χρόνος και χρήμα, χρήμα των φορολογούμενων πολιτών, χάνονται κάθε χρόνο από τις προσφυγές που γίνονται επί των διαγωνισμών για τις δημόσιες συμβάσεις, προσφυγές οι οποίες είναι συχνά απότοκο εσφαλμένων προκηρύξεων ή λανθασμένης αξιολόγησης προσφορών, σκοπίμως ή από άγνοια. Μόνο το 2023 εκδόθηκαν, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ενιαίας Αρχής Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΔΗΣΥ), 3.024 πρωτοβάθμιες αποφάσεις επανεξέτασης, έπειτα από προδικαστικές προσφυγές, ενώ συνολικά την τριετία 2021-2023 εκδόθηκαν 8.034 πρωτοβάθμιες αποφάσεις.
Εάν ληφθεί υπόψη ότι η μέση διάρκεια για την έκδοση της απόφασης σε πρώτο βαθμό ήταν το 2023 56 ημερολογιακές ημέρες, ενώ απαιτούνται 9 ημέρες κατά μέσον όρο για την έκδοση απόφασης ασφαλιστικών μέτρων, αίτημα που σχεδόν πάντα συνοδεύει μια προσφυγή έτσι ώστε να σταματήσει άμεσα η διαδικασία υλοποίησης της σύμβασης ή του διαγωνισμού, συνολικά δηλαδή πάνω από δύο μήνες, τότε είναι εύλογο να αντιληφθεί κάποιος τι κρύβεται πίσω από το πιο απλό, όπως τον λόγο που σε ένα δημόσιο νοσοκομείο δεν υπάρχουν σεντόνια, έως κάτι πιο πολύπλοκο όπως η καθυστέρηση κατασκευής ενός οδικού άξονα ή ακόμη και για την ανακατασκευή των συρμών του Ηλεκτρικού, θέμα που ανέδειξε πρόσφατα η «Κ».
Ας σημειωθεί δε ότι η περιπέτεια των προσφυγών για τις δημόσιες συμβάσεις δεν σταματά στους δύο μήνες, αφού συχνά οι ενδιαφερόμενοι εφεσιβάλλουν τις αρχικές αποφάσεις. Σύμφωνα με τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στην Εκθεση Παρακολούθησης Δημοσίων Συμβάσεων της περιόδου 2021-2023, της πρώτης έκθεσης της νέας αρχής υπό την οποία συγχωνεύθηκαν η Ενιαία Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΑΔΗΣΥ) και η Αρχή Εξέτασης Προδικαστικών Προσφυγών (ΑΕΠΠ), από τις 3.024 πρωτοβάθμιες αποφάσεις ασκήθηκαν εφέσεις στις 697, σε ποσοστό δηλαδή 23%. Σε 240 περιπτώσεις οι πρωτοβάθμιες αποφάσεις επικυρώθηκαν σε δεύτερο βαθμό, 105 απορρίφθηκαν, ενώ 352 δεν έχουν απορριφθεί, αλλά και ούτε έχουν επικυρωθεί, καθώς πρόκειται για περιπτώσεις που ακόμη δεν υπάρχουν αποφάσεις ή έχουν αποσυρθεί κ.ο.κ. Για την έκδοση απόφασης σε δεύτερο βαθμό θα πρέπει κάποιος να υπολογίζει άλλους δύο μήνες τουλάχιστον, ενώ σε περίπτωση που δικαιωθεί ο προσφεύγων, τούτο μπορεί να σημαίνει ακύρωση ενός διαγωνισμού με άγνωστο το διάστημα που μεσολαβεί κάθε φορά μέχρι την επαναπροκήρυξή του.
Μόνο το 2023 εκδόθηκαν 3.024 πρωτοβάθμιες αποφάσεις επανεξέτασης έπειτα από προδικαστικές προσφυγές.
Πίσω από τις καθυστερήσεις στην έκδοση των σχετικών αποφάσεων βρίσκεται –και σε αυτή την περίπτωση οι ελλείψεις σε προσωπικό– κάτι που σε καμία περίπτωση δεν έλυσε η συγχώνευση των δύο αρχών. Ως βέλτιστη πρακτική άλλωστε για την αντιμετώπιση του προβλήματος αναφέρεται στην έκθεση η πλήρωση του συνόλου των θέσεων 30 μελών κλιμακίων εξέτασης προδικαστικών προσφυγών. Ας σημειωθεί ότι το 2018 ο μέσος χρόνος έκδοσης απόφασης σε πρώτο βαθμό ήταν 40 ημέρες (και 8 ημέρες για ασφαλιστικά μέτρα), αλλά και ο αριθμός των προδικαστικών προσφυγών ήταν πολύ μικρότερος (1.408 προσφυγές είχαν κατατεθεί και είχαν εκδοθεί 1.154 αποφάσεις). Σταδιακά, πάντως, τα στοιχεία δείχνουν ότι χρόνο με τον χρόνο αυξάνονται και οι προσφυγές και ο χρόνος έκδοσης των αποφάσεων. Το πρόβλημα, βεβαίως, ξεκινάει πολύ νωρίτερα κατά τη συγγραφή των όρων του διαγωνισμού ή και λίγο μετά, κατά την εξέταση των προσφορών.
Ως βασικές πηγές εσφαλμένης εφαρμογής ή ανασφάλειας δικαίου αναφέρονται μεταξύ άλλων τα ακατάλληλα κριτήρια επιλογής (υπερβολικά περιοριστικά, ειδικά προσαρμοσμένα για συγκεκριμένο οικονομικό φορέα, που δεν σχετίζονται με το αντικείμενο της σύμβασης ή με άλλα λόγια αυτό που λέμε «φωτογραφικοί» όροι), ενώ σύνηθες πρόβλημα είναι ο ελλιπής ετήσιος προγραμματισμός των αναγκών, με συνέπεια στη συνέχεια να γίνεται επίκληση του κατεπείγοντος και απευθείας αναθέσεις. Ακόμη και όταν οι διαγωνισμοί δεν προσβάλλονται και γίνονται κανονικά, σε σημαντικό ποσοστό αυτών εμφανίζεται μία μόνο προσφορά, κάτι που μπορεί να υποκρύπτει είτε «φωτογραφικούς» όρους είτε νόθευση, μοίρασμα των διαγωνισμών. Το 2023 το ποσοστό των διαγωνισμών με μοναδικές προσφορές στο σύνολο ήταν 12,61% σε ό,τι αφορά τις δημόσιες συμβάσεις της κεντρικής διοίκησης, 11,86% τις δημόσιες συμβάσεις των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ), 4,41% τις συμβάσεις του τομέα υγείας και 15,15% τους λοιπούς φορείς. Ως προς το στάδιο της υποβολής προσφορών και αξιολόγησης αυτών, τα βασικά προβλήματα που αναφέρονται είναι η συγκρότηση επιτροπών, το οποίο αποδίδεται σε πρόβλημα έλλειψης των σχετικών με τις προσήκουσες διαδικασίες δεξιοτήτων καθώς και καταρτισμένου προσωπικού.
Κατά το στάδιο εκτέλεσης της σύμβασης, συχνό φαινόμενο είναι οι παράνομες τροποποιήσεις των συμβάσεων με επέκταση του οικονομικού αντικειμένου, σε περιπτώσεις κατά τις οποίες η αξία ή/και οι συμβατικές ποσότητες δεν είχαν αναλωθεί και κρίθηκαν ανεπίτρεπτες. Επιπλέον, επί τροποποιητικών συμβάσεων με αντικείμενο την αναπροσαρμογή των συμβατικών τιμών των αγαθών, δεν τεκμηριώθηκε, σε δικαιολόγηση της αναπροσαρμογής αυτής, ανατροπή της οικονομικής ισορροπίας των τροποποιούμενων συμβάσεων εις βάρος των προμηθευτών.
Συνολικά το 2023 ανατέθηκαν 257.990 δημόσιες συμβάσεις συνολικής αξίας 17,9 δισ. ευρώ περίπου.
