Στην προκήρυξη του διαγωνισμού για τη μεταφορά εννέα υπουργείων και υπηρεσιών στον χώρο της ΠΥΡΚΑΛ, στον Δήμο Δάφνης – Υμηττού προχώρησε χθες το ΤΑΙΠΕΔ. Ο ανάδοχος του έργου θα αναλάβει να μελετήσει και να κατασκευάσει ένα κτιριακό συγκρότημα και ένα πάρκο, αλλά και μια σήραγγα 800 μέτρων που θα συνδέει τον χώρο με τον σταθμό μετρό Δάφνης. Αξιοσημείωτο είναι πάντως ότι ο διαγωνισμός προχωράει παρά το πλήθος των αντιδράσεων σημαντικών επιστημονικών φορέων, που επισημαίνουν τις σοβαρές συνέπειες που θα έχει το έργο. Αλλά και χωρίς να έχει δρομολογηθεί η μεταφορά της ΕΑΣ (Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα) από τον χώρο, όπου διατηρεί και κάποια παραγωγική δραστηριότητα.
Η μεταφορά υπηρεσιών από εννέα υπουργεία και 127 κτίρια διασκορπισμένα στο κέντρο της Αθήνας σε ένα συγκρότημα κτιρίων, στον χώρο της ΠΥΡΚΑΛ είναι ίσως το πιο μεγαλεπήβολο, αλλά και γι’ αυτό αμφιλεγόμενο εγχείρημα των τελευταίων ετών. Το σχέδιο αφορά τη «μετακόμιση» των υπουργείων Οικονομικών, Ανάπτυξης, Εργασίας, Υγείας, Περιβάλλοντος, Πολιτισμού, Εσωτερικών, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τουρισμού. Μαζί τους, το Υπερταμείο (ΕΕΣΥΠ) και η Εταιρεία Ακινήτων του Δημοσίου (ΕΤΑΔ), το ΤΑΙΠΕΔ και η Ανεξάρτηση Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ). Τα υπουργεία αυτά καταλαμβάνουν σήμερα 127 κτίρια εκ των οποίων μόνο το 15% είναι Δημόσιο. Επομένως το βασικό επιχείρημα υπέρ του εγχειρήματος είναι η εξοικονόμηση περίπου 33 εκατ. ευρώ το έτος από μισθώματα.
«Υποδοχέας» του σχεδίου είναι ο χώρος της ΠΥΡΚΑΛ, όπου σήμερα τα Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα (ΕΑΣ) εξακολουθούν να έχουν τις διοικητικές τους υπηρεσίες και ένα περιορισμένο μέρος της παραγωγής. Σύμφωνα με το σχέδιο, στο 50% της έκτασης θα αναπτυχθεί ένα συγκρότημα κτιρίων για τα υπουργεία (ονομάζεται «κυβερνητικό πάρκο») και το υπόλοιπο 50% θα γίνει πάρκο.
Το σχέδιο, που προωθείται από το υπουργείο Οικονομικών, συνάντησε εξαρχής ισχυρές αντιδράσεις από επιστημονικούς φορείς, όπως οι σύλλογοι πολεοδόμων, περιφερειολόγων και αρχιτεκτόνων. Πρόσφατα, ομάδα επιστημόνων από το ΕΜΠ παρουσίασε εκτενή μελέτη που «αποδομεί» τα βασικά επιχειρήματα του Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου (ΕΠΣ). Επίσης, πολίτες και φορείς από τον Δήμο Δάφνης – Υμηττού έχουν προσφύγει στο ΣτΕ κατά της απόφασης του υπουργείου Περιβάλλοντος, με την οποία εγκρίθηκε το ειδικό πολεοδομικό σχέδιο για τον χώρο της ΠΥΡΚΑΛ. Επιπλέον, κατά του σχεδίου έχουν ταχθεί τα δημοτικά συμβούλια Αθηναίων και Δάφνης – Υμηττού.
Ισχυρές αντιδράσεις για το μεγάλο έργο έχουν εκφράσει επιστημονικοί φορείς.
Οι κύριες αντιρρήσεις αφορούν τα εξής:
• «Απώλεια» της διοίκησης από το κέντρο. «Η πρόταση δεν περιγράφει ποιο πρόβλημα έρχεται να λύσει», αναφέρει ο Γιάννης Πολύζος, ομότιμος καθηγητής πολεοδομίας στο ΕΜΠ. «Το μόνο σκεπτικό είναι το δημοσιονομικό όφελος από την εξοικονόμηση μισθωμάτων, αν αυτό τελικά προκύψει, καθώς και η βελτίωση της λειτουργίας των υπουργείων λόγω των συνεργειών και του καλύτερου περιβάλλοντος εργασίας. Πουθενά δεν υπάρχει κάποιο επιχείρημα για το πώς θα επηρεαστεί η πολεοδομική λειτουργία του κέντρου. Το κέντρο της Αθήνας, λόγω της έλλειψης αυστηρού πολεοδομικού σχεδιασμού, έχει σημαντική μείξη διαφορετικών χρήσεων. Η πολυλειτουργικότητα αυτή φέρνει ζωντάνια στην πόλη και αναγνωρίζεται επιστημονικά ως ένα από τα πλεονεκτήματα της Αθήνας. Μέρος του παζλ των χρήσεων είναι και η διοίκηση. Η διατήρησή της είναι απαραίτητη ειδικά τώρα που ο τουρισμός τείνει να επιβληθεί έναντι όλων των υπόλοιπων χρήσεων στο κέντρο. Πολύ φοβάμαι ότι η μετακίνηση των υπουργείων είναι μια ιδέα προσανατολισμένη στο real estate και όχι στην καλύτερη λειτουργία των υπουργείων».
Επιπλέον, όπως επισημαίνει ο κ. Πολύζος, η παρουσία της διοίκησης στο κέντρο έχει στις σύγχρονες ευρωπαϊκές δημοκρατίες και έναν συμβολικό χαρακτήρα. «Σε όλες τις ευρωπαϊκές πόλεις, τα κτίρια του κράτους είναι μια έκφραση της πολιτείας, ένας δημόσιος λόγος στην πόλη. Μετά την απομάκρυνση των υπουργείων, θα απομείνει μόνο η Βουλή».
• Απώλεια δυνητικά κοινόχρηστων χώρων πρασίνου. «Τις τελευταίες δεκαετίες, η πολιτεία μεταφέρει χρήσεις στους λιγοστούς αδόμητους ή δυνητικά αξιοποιήσιμους χώρους. Ετσι λιγοστεύουν οι δυνατότητες αύξησης της αναλογίας πρασίνου στην πόλη», λέει ο κ. Πολύζος. «Αντίθετα στο Παρίσι με την αφορμή των Ολυμπιακών Αγώνων μετέτρεψαν μεγάλες “σκληρές” επιφάνειες σε χώρους υψηλού πρασίνου. Αντί λοιπόν να αξιοποιήσουμε το οικόπεδο της ΠΥΡΚΑΛ για τη δημιουργία ενός νέου πνεύμονα σε ένα λεκανοπέδιο που “βράζει”, θα τον οικοδομήσουμε».
• Μεγάλη επιβάρυνση του Δήμου Δάφνης – Υμηττού. «Το σχέδιο αφορά τη μετακίνηση 14.500 εργαζομένων σε μια περιοχή (δημοτικό διαμέρισμα Υμηττού) ήδη κορεσμένη κυκλοφοριακά, όπου οι θέσεις στάθμευσης είναι ελάχιστες ακριβώς λόγω του τρόπου που αναπτύχθηκε ως προσφυγικός οικισμός», λέει η Κατερίνα Χριστοφοράκη, πολεοδόμος και εντεταλμένη διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. «Την επιβάρυνση αυτή αναγνωρίζει και η κυκλοφοριακή μελέτη του ΕΠΣ, αλλά “υποθέτει” ότι οι εργαζόμενοι θα έρχονται με το μετρό, ο κοντινότερος σταθμός του οποίου απέχει 800 μέτρα από το άκρο του οικοπέδου της ΠΥΡΚΑΛ. Επιπλέον, το ΕΠΣ τοποθετεί ένα νέο πολεοδομικό κέντρο ανάμεσα σε δύο υφιστάμενα (ένα του Υμηττού και ένα της Δάφνης) χωρίς να εξετάζει τις επιπτώσεις σε αυτά. Η δημιουργία ενός κυβερνητικού πάρκου πιθανώς θα λειτουργήσει ως μαγνήτης μεγάλων εμπορικών χρήσεων, οι οποίες θα εκτοπίσουν όλες τις χρήσεις της γειτονιάς».
Με το μοντέλο των ΣΔΙΤ η κατασκευή και λειτουργία των εγκαταστάσεων
Χωρίς να έχει προηγηθεί (ή έστω δρομολογηθεί) η απομάκρυνση των εγκαταστάσεων της εταιρείας ΕΑΣ (Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα) από τον χώρο της ΠΥΡΚΑΛ προχωράει το σχέδιο για τη δημιουργία του κυβερνητικού πάρκου. Η μελέτη, κατασκευή και λειτουργία των εγκαταστάσεων και του πάρκου προωθείται με τη μορφή σύμπραξης δημοσίου – ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ), με «δυνητική», όπως αναφέρεται», συμμετοχή του Δημοσίου με έως 421 εκατ. ευρώ.
Ο διαγωνισμός θα εξελιχθεί σε δύο φάσεις: Η πρώτη αφορά την προεπιλογή υποψηφίων βάσει τεχνικής και οικονομικής ικανότητας και η δεύτερη την υποβολή δεσμευτικών προσφορών (καταληκτική ημερομηνία για την εκδήλωση ενδιαφέροντος είναι η 6η Σεπτεμβρίου). Ο ανάδοχος θα κληθεί να μελετήσει και να κατασκευάσει το κτιριακό συγκρότημα (σύμφωνα με το ειδικό πολεοδομικό σχέδιο που έχει εγκριθεί από το ΥΠΕΝ), με την προκήρυξη του διαγωνισμού να μη διευκρινίζει περαιτέρω το πλαίσιο των αναγκών των υπηρεσιών του Δημοσίου.
Ενώ προωθείται ο διαγωνισμός, δεν έχει δρομολογηθεί η απομάκρυνση του σημερινού κατόχου της έκτασης, των ΕΑΣ.
Στο έργο περιλαμβάνεται και μια υπόγεια σήραγγα πεζών για τη σύνδεση με τον σταθμό μετρό Δάφνης (τουλάχιστον 800 μέτρων, που είναι η ελάχιστη απόσταση από την ΠΥΡΚΑΛ), η οποία μετά την κατασκευή της θα παραδοθεί στην «Ελληνικό Μετρό». Η πληρωμή του αναδόχου θα γίνεται με πληρωμές διαθεσιμότητας, καθώς ο ιδιώτης δεν θα έχει δικαίωμα στην εμπορική εκμετάλλευση του έργου (τουλάχιστον αυτό προβλέπει η αρχική προκήρυξη).
Οσον αφορά τις οικονομικές προϋποθέσεις, ο ανάδοχος πρέπει να έχει ίδια κεφάλαια τουλάχιστον 50 εκατ. ευρώ. Και να έχει αναλάβει έργο παραχώρησης ή ΣΔΙΤ την τελευταία πενταετία στο οποίο το άθροισμα ιδίων και δανειακών κεφαλαίων να ήταν άνω των 100 εκατ. ευρώ.
Αξιοσημείωτο βέβαια είναι το γεγονός ότι ενώ προωθείται ο διαγωνισμός για το «κυβερνητικό πάρκο», δεν έχει δρομολογηθεί η απομάκρυνση του σημερινού κατόχου της έκτασης, των ΕΑΣ. Τον περασμένο Μάρτιο το υπουργείο Οικονομικών δρομολόγησε διαγωνισμό για τη μετεγκατάσταση των διοικητικών υπηρεσιών και του μηχανολογικού εξοπλισμού των ΕΑΣ σε ακίνητο της ΕΑΣ στη Μάνδρα (με προϋπολογισμό 7,1 εκατ. ευρώ). Ομως ο διαγωνισμός ακυρώθηκε. Ο διαγωνισμός, πάντως, ήταν εντελώς αναντίστοιχος με τις προθέσεις των ΕΑΣ, που στο παρελθόν έχουν ζητήσει την κατασκευή νέων εγκαταστάσεων στο Λαύριο, με προϋπολογισμό 100 εκατ. ευρώ (βλ. «Κ» 6.4.2021).Η «Κ» ζήτησε τη θέση των ΕΑΣ για τις εξελίξεις, η διοίκηση της εταιρείας ωστόσο δήλωσε αδυναμία να απαντήσει λόγω φόρτου εργασίας.
