Οι κεντρικές τράπεζες έχουν ξεκινήσει τις μειώσεις επιτοκίων και η Fed αναμένεται να επιβιβαστεί και αυτή στο «τρένο» της χαλάρωσης της νομισματικής πολιτικής, ωστόσο οι μειώσεις δεν θα είναι ούτε μεγάλες ούτε βιαστικές, με αποτέλεσμα τα επιτόκια διεθνώς, και άρα το κόστος δανεισμού, ειδικά σε Ευρωζώνη και ΗΠΑ, να παραμείνει σε υψηλά επίπεδα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Και ο λόγος είναι ο ακόμα επίμονος πληθωρισμός των τιμών των υπηρεσιών που αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση στο «τελευταίο μίλι» που έχουν να διανύσουν οι κεντρικές τράπεζες μέχρι τον στόχο του 2%. Αυτό το τελευταίο μίλι άλλωστε αποδεικνύεται και το δυσκολότερο καθώς η μείωση του πληθωρισμού έχει επιβραδυνθεί τους τελευταίους μήνες.
Ο πληθωρισμός στις ανεπτυγμένες οικονομίες μειώθηκε απότομα και ταυτόχρονα σε όλο τον κόσμο από τότε που κορυφώθηκε στα τέλη του 2022 μεταξύ του 8% και του 11%, αν και στην Ιαπωνία η κορυφή ήταν σημαντικά χαμηλότερη (4,4%). Αλλά από τον Δεκέμβριο του 2023 η μείωση έχει επιβραδυνθεί ή έχει σταματήσει εντελώς. Ανάλογη είναι και η εικόνα σε βασικές οικονομίες αναδυόμενων αγορών.
Ο ονομαστικός πληθωρισμός στην Ευρωζώνη υποχώρησε ελαφρώς τον Ιούνιο στο 2,5% από 2,6% τον Μάιο λόγω της πτώσης στις τιμές των μη επεξεργασμένων τροφίμων και της ενέργειας, ενώ ο πληθωρισμός των υπηρεσιών παρέμεινε στο 4,1% για δεύτερο συνεχόμενο μήνα έχοντας αντιστρέψει την πτώση του Απριλίου όπου είχε βρεθεί στο 3,7% από 4% τους τρεις πρώτους μήνες του έτους. Ο δομικός πληθωρισμός παρέμεινε αμετάβλητος στο 2,9%. Στις ΗΠΑ ο ονομαστικός πληθωρισμός υποχώρησε στο 3% τον Ιούνιο από 3,3% τον Μάιο, ενώ μικρή μείωση κατέγραψε ο δομικός πληθωρισμός στο 3,3%. Ωστόσο ο πληθωρισμός των υπηρεσιών διαμορφώθηκε στο 5,1% τον Ιούνιο. Και στην Ελλάδα ο κλάδος των υπηρεσιών αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση για τη μείωση του πληθωρισμού. Ο ετήσιος ονομαστικός πληθωρισμός αυξήθηκε σε 2,5% τον Ιούνιο από 2,4% τον Μάιο, και η σημαντικότερη εξέλιξη ήταν η αύξηση του πληθωρισμού των υπηρεσιών (σε 4,4% από 3,3%), η οποία αντιστάθμισε την αξιοσημείωτη μείωση του πληθωρισμού των μη επεξεργασμένων τροφίμων πληθωρισμού (στο -1,7% από 2,2%).
Το προφανές ερώτημα είναι εάν η αργή μείωση του πληθωρισμού είναι βραχυπρόθεσμο φαινόμενο ή σημαίνει πως η μείωση ολοκληρώνει την πορεία της. Δεδομένου ότι οι τρέχοντες ρυθμοί πληθωρισμού είναι πάνω από τους στόχους των κεντρικών τραπεζών σχεδόν παντού, η απάντηση έχει σημαντικές συνέπειες για τη νομισματική πολιτική.
Αν και δεν ήταν οι μοναδικές κινητήριες δυνάμεις της έκρηξης του πληθωρισμού και της πτώσης του, οι τιμές της ενέργειας και των τροφίμων έχουν παίξει τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Αλλά η ομαλοποίηση αυτών των τιμών φαίνεται να έχει ολοκληρωθεί σε μεγάλο βαθμό, όπως εκτιμούν οι αναλυτές της Société Générale. Συνεπώς, δεδομένου ότι ο ονομαστικός πληθωρισμός είναι στις περισσότερες οικονομίες κάτω από το βασικό επιτόκιο, περαιτέρω μειώσεις του δομικού πληθωρισμού θα απαιτήσουν συνεχή χαλάρωση των βασικών συνιστωσών του δείκτη τιμών καταναλωτή.
Ωστόσο, και η μείωση του πληθωρισμού των τιμών των βασικών αγαθών φαίνεται επίσης να έχει ολοκληρωθεί σε μεγάλο βαθμό, ενώ, και ίσως καθοριστικό, ο πληθωρισμός στις υπηρεσίες είναι πολύ επίμονος και με τη δυναμική των μισθών να είναι ακόμα ισχυρή, η διαδικασία μείωσης του πληθωρισμού θα είναι πολύ πιο αργή από ό,τι το 2023. Οι αγορές εργασίας εξακολουθούν να είναι ισχυρές –αν και όχι τόσο σφιχτές όσο ήταν– γεγονός που τάσσεται κατά της ταχείας επιβράδυνσης των μισθών και ως εκ τούτου, των τιμών των υπηρεσιών.
Η μείωση του πληθωρισμού στις ανεπτυγμένες οικονομίες έχει επιβραδυνθεί ή έχει σταματήσει εντελώς από τον Δεκέμβριο του 2023.
Επιπλέον, οι κίνδυνοι για τον ήδη υψηλό πληθωρισμό υπηρεσιών είναι υπαρκτοί κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, κυρίως λόγω της ώθησης από τους Ολυμπιακούς Αγώνες στη Γαλλία και των αυξήσεων των τιμών των ξενοδοχείων σε μεγάλες πόλεις με χώρους που φιλοξενούν την περιοδεία της Τέιλορ Σουίφτ.
Η ΕΚΤ άλλωστε δεν έχει κρύψει την ανησυχία της, με τον πληθωρισμό των υπηρεσιών όχι μόνο να την προβληματίζει αλλά και να την οδηγεί σε παύση της μείωσης των επιτοκίων που ξεκίνησε τον Ιούνιο. Πολλοί μάλιστα πιστεύουν πως εάν η κεντρική τράπεζα δεν είχε δεσμευτεί μήνες πριν για τη μείωση του Ιουνίου, μάλλον δεν θα ξεκινούσε τη χαλάρωση της πολιτικής της ακόμα. Οπως ανέφερε στην ανακοίνωση των αποφάσεων της συνεδρίαση νομισματικής πολιτικής του Ιουλίου, «οι εγχώριες πιέσεις στις τιμές εξακολουθούν να είναι υψηλές, ο πληθωρισμός των τιμών των υπηρεσιών είναι αυξημένος και ο γενικός πληθωρισμός είναι πιθανόν να παραμείνει πάνω από τον στόχο για μεγάλο διάστημα του επόμενου έτους επίσης».
Αυτό στέλνει ένα σαφές μήνυμα ότι οι όποιες μειώσεις θα είναι αργές, περιορισμένες και τα επιτόκια θα παραμείνουν ψηλά για μεγάλο διάστημα ακόμη, ενώ παρά το γεγονός ότι η επικεφαλής της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ διαμήνυσε ότι όλα τα ενδεχόμενα είναι ανοιχτά για τα επιτόκια τον Σεπτέμβριο, αναλυτές εκτιμούν ότι τελικά η μείωση δεν είναι καθόλου βέβαιη ούτε και τότε.
Και αυτό γιατί το «φαινόμενο» του επίμονου πληθωρισμού των υπηρεσιών έχει ουσιαστικά διχάσει το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι οι εξελίξεις στις υπηρεσίες απλώς ακολουθούν άλλες συνιστώσες με καθυστέρηση και η μείωση θα ακολουθήσει με βοήθεια και από την οικονομική ανάκαμψη που θα βελτιώσει την ανταγωνιστικότητα. Αλλοι, ωστόσο, φοβούνται ότι οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού, η ταχεία αύξηση των μισθών και οι υποτονικοί δείκτες παραγωγικότητας στις υπηρεσίες θα μπορούσαν να παγιώσουν τον υψηλό πληθωρισμό στις υπηρεσιών και αυτό θα μπορούσε να διατηρήσει τον συνολικό πληθωρισμό πάνω από τον στόχο για παρατεταμένη περίοδο. Οπως σχολιάζει και η Oxford Economics, «ο μεγαλύτερος ελέφαντας στο δωμάτιο για την ΕΚΤ είναι οι τιμές των υπηρεσιών».
Σύμφωνα και με ανάλυση του οίκου αξιολόγησης Fitch, ο πληθωρισμός των υπηρεσιών διεθνώς θα παραμείνει επίμονος και αυτό σημαίνει πιο αργές μειώσεις επιτοκίων. «Οι ρυθμοί πληθωρισμού διεθνώς μειώνονται σε μέσο όρο, αλλά η πτώση τους παρεμποδίζεται από την επίμονη αύξηση των τιμών του τομέα των υπηρεσιών. Οι κλάδοι των υπηρεσιών είναι μεγαλύτερης έντασης εργασίας από τον κλάδο των αγαθών και οι “σφιχτές” αγορές εργασίας και ο υψηλός πληθωρισμός μισθών έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο. Οι προσαρμοσμένοι στην παραγωγικότητα μισθοί (ή το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος) στον τομέα των υπηρεσιών εξακολουθούν να αυξάνονται με πολύ υψηλότερους ρυθμούς πριν από την πανδημία στις ΗΠΑ και την Ευρώπη», τονίζει ο οίκος.
Κατά την Fitch το κόστος στέγασης συμβάλλει επίσης στον υψηλό πληθωρισμό των υπηρεσιών, ιδιαίτερα στις ανεπτυγμένες οικονομίες. Η ισχυρή αύξηση των τιμών των κατοικιών στην πανδημία συνέβαλε –συχνά με σημαντική καθυστέρηση– στον υψηλό πληθωρισμό ενοικίων κατοικιών, σημαντικό συστατικό του καλαθιού των υπηρεσιών.
Η τιμή των υπηρεσιών σε σχέση με τα αγαθά είχε αυξηθεί σταθερά για δεκαετίες πριν από την πανδημία, ένα μοτίβο που έσπασε το 2020 όταν οι τιμές των αγαθών αυξήθηκαν. Εάν οι τιμές των βασικών αγαθών παραμείνουν αμετάβλητες, οι τιμές των υπηρεσιών στις ΗΠΑ θα πρέπει να αυξάνονται κατά 5% ετησίως για δύο ακόμη χρόνια για να επιστρέψουν στην προηγούμενη τάση.
Διχασμένη η ΕΚΤ για τον Σεπτέμβριο
Η ΕΚΤ δεν θα έχει κανένα συμφέρον να κάνει τη μείωση του Ιουνίου να μοιάζει με λάθος πολιτικής, κάτι που θα ήταν ένα ισχυρό επιχείρημα υπέρ μιας νέας μείωσης των επιτοκίων στη συνεδρίαση του Σεπτεμβρίου, επισημαίνει η ING. Ωστόσο η αποδυνάμωση της οικονομικής δυναμικής, ο πεισματικά υψηλός εγχώριος πληθωρισμός και ο κίνδυνος από την αύξηση των μισθών δεν είναι ένας συνδυασμός που χαροποιεί την ΕΚΤ, και αυτό θα το καταστήσει πιο δύσκολο για τα «γεράκια» να συμφωνήσουν σε μια μείωση τον Σεπτέμβριο, όπως εκτιμά. «Η απόφαση για μείωση των επιτοκίων τον Ιούνιο οφειλόταν στη βελτίωση των προοπτικών ανάπτυξης και πληθωρισμού. Τώρα, με την επιδείνωση των προοπτικών ανάπτυξης και τον κίνδυνο να καθυστερήσει ο πληθωρισμός να επιστρέψει στον στόχο, η μείωση των επιτοκίων τον Σεπτέμβριο κάθε άλλο παρά βέβαιη είναι. Βλέπουμε μια πιθανότητα 50% για μείωση των επιτοκίων τον Σεπτέμβριο και 100% για μείωση τον Δεκέμβριο», τονίζει η ολλανδική τράπεζα.
Το κόστος δανεισμού θα παραμείνει σε υψηλά επίπεδα, λέει το ΔΝΤ
Ο πεισματικά υψηλός πληθωρισμός στον τομέα των υπηρεσιών θα μπορούσε να διατηρήσει τα επιτόκια υψηλότερα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, όπως προειδοποίησε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Στην τελευταία του αξιολόγηση για την παγκόσμια οικονομία την οποία και δημοσίευσε την περασμένη εβδομάδα, το Ταμείο είπε ότι «η δυναμική στην παγκόσμια μείωση του πληθωρισμού επιβραδύνεται, σηματοδοτώντας σημαντικές λακκούβες στην πορεία».
«Αυτό αντανακλά διαφορετικές κλαδικές δυναμικές: τη διατήρηση υψηλότερου από τον μέσο όρο πληθωρισμού στις τιμές των υπηρεσιών, που μετριάζεται σε κάποιο βαθμό από την ισχυρότερη μείωση του πληθωρισμού στις τιμές των αγαθών», ανέφερε. Ο υψηλότερος ρυθμός αύξησης των τιμών στις υπηρεσίες συνδέθηκε με την αύξηση των μισθών, καθώς οι εργαζόμενοι επιδιώκουν να «καλύψουν τη διαφορά των πραγματικών μισθών» μετά μια περίοδο υψηλού πληθωρισμού. Οι μισθοί τείνουν να αντιπροσωπεύουν μεγαλύτερο μερίδιο του κόστους σε επιχειρήσεις που σχετίζονται με υπηρεσίες, καθώς συνήθως απασχολούν περισσότερο προσωπικό.
Το Ταμείο προβλέπει ότι η αμερικανική ομοσπονδιακή τράπεζα θα προχωρήσει σε μία μόνο μείωση επιτοκίων φέτος.
«Περαιτέρω προκλήσεις για πληθωρισμό στις ανεπτυγμένες οικονομίες θα μπορούσαν να αναγκάσουν τις κεντρικές τράπεζες, συμπεριλαμβανομένης της Federal Reserve, να διατηρήσουν το κόστος δανεισμού υψηλότερο για ακόμη περισσότερο», όπως τόνισε ο επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, Πιερ-Ολιβιέ Γκουρίνχας. «Αυτό θα έθετε σε κίνδυνο τη συνολική ανάπτυξη, με αυξημένη ανοδική πίεση στο δολάριο και επιβλαβείς επιδράσεις στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες», τόνισε χαρακτηριστικά.
«Τα καλά νέα είναι ότι καθώς υποχώρησαν τα σοκ, ο πληθωρισμός μειώθηκε χωρίς ύφεση της οικονομίας. Τα κακά νέα είναι ότι, ενώ ο πληθωρισμός των τιμών ενέργειας και τροφίμων έχει σχεδόν επανέλθει στα προ πανδημίας επίπεδα σε πολλές χώρες, αυτό δεν ισχύει για τον γενικό πληθωρισμό», ανέφερε, «καθώς οι τιμές των υπηρεσιών αυξάνονται περισσότερο». Πάντως, το ΔΝΤ εξακολουθεί να αναμένει από τις μεγάλες κεντρικές τράπεζες να μειώσουν το κόστος δανεισμού το δεύτερο εξάμηνο του έτους, προβλέποντας μία μόνο μείωση από τη Fed πριν από το τέλος του 2024.
Ο πληθωρισμός σε τρόφιμα και ενέργεια έχει επανέλθει στα προ πανδημίας επίπεδα, αλλά όχι ο γενικός πληθωρισμός.
Το ΔΝΤ προβλέπει ότι ο πληθωρισμός σε παγκόσμια βάση θα μειωθεί φέτος στο 5,9% από 6,7% το 2023. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του, το παγκόσμιο ΑΕΠ θα αυξηθεί φέτος κατά 3,2% και κατά 3,3% το 2025. Η Ευρωζώνη αναμένεται να αναπτυχθεί 0,9% φέτος και 1,5% το 2025, ενώ στις ΗΠΑ η αύξηση του ΑΕΠ εκτιμάται στο 2,6% και στο 1,9%, αντίστοιχα.
