Της Ευγενίας Τζώρτζη
Η πλεονάζουσα ρευστότητα που διαθέτουν οι ελληνικές τράπεζες σε συνδυασμό με το χαμηλό μέσο υπόλοιπο που διαθέτουν οι Ελληνες καταθέτες αποτελούν, σύμφωνα με τις τράπεζες, τις βασικές αιτίες που «κρατούν» χαμηλά τα επιτόκια στις καταθέσεις. Αυτό επισημαίνουν αρμόδιες τραπεζικές πηγές με αφορμή την έρευνα που ξεκίνησε η Επιτροπή Ανταγωνισμού με αντικείμενο τα επιτόκια καταθέσεων, τα οποία είναι από τα χαμηλότερα μεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης.
Συγκεκριμένα το μέσο επιτόκιο στη χώρα μας σε ό,τι αφορά τους λογαριασμούς ταμιευτηρίου είναι μόλις 0,03% έναντι 0,39% στην Ευρωζώνη, ενώ σε ό,τι αφορά τις προθεσμιακές καταθέσεις για τα νοικοκυριά, το μέσο επιτόκιο στη χώρα μας διαμορφώνεται στο 1,83% έναντι 3,09% που είναι ο μέσος ευρωπαϊκός όρος.
Ποσά έως 5.000 ευρώ διατηρεί στις τράπεζες το 85% των Ελλήνων.
Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, αυτό οφείλεται κυρίως στο ότι η ελληνική καταθετική βάση προέρχεται από τη λιανική (70% έναντι 60% του μέσου όρου) με πολύ μικρά μέσα υπόλοιπα καταθέσεων. Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με στοιχεία του ΤΕΚΕ το 70,9% των καταθετών είναι μικροκαταθέτες, καθώς διατηρούν καταθέσεις έως 1.000 ευρώ. Καταθέσεις πάνω από 1.000 έως 5.000 ευρώ είχε το 2023 το 13,3% των καταθετών, από 5.001 έως 50.000 ευρώ το 13,6%, από 50.001 έως 100.000 ευρώ το 1,4% και πάνω από 100.000 ευρώ μόλις το 0,8%. Οπως επισημαίνουν χαρακτηριστικά, «τέτοια ποσά χρησιμοποιούνται για καθημερινές κινήσεις ρευστότητας και βρίσκονται σε καταθέσεις μιας ημέρας, που το επιτόκιο είναι πολύ χαμηλό σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες».
Σε ό,τι αφορά τις προθεσμιακές καταθέσεις, οι τράπεζες υποστηρίζουν ότι υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση μεταξύ τους στα επιτόκια που προσφέρουν, καθώς ανάλογα με την πολιτική κάθε μιας δίνεται έμφαση είτε στα μικρά ποσά είτε στα μεγάλα, ή ακόμη και στη διάρκεια που κάποιος είναι διατεθειμένος να δεσμεύσει τα χρήματά του. Ετσι, μπορεί μια τράπεζα να πριμοδοτεί τις χαμηλές καταθέσεις από το πρώτο ευρώ ή αντίστοιχα να αυξάνει το επιτόκιο για μεγαλύτερα ποσά ή να κλιμακώνει την απόδοση ανάλογα με τη διάρκεια της προθεσμιακής κατάθεσης. Η διαφορά μεταξύ των ευρωπαϊκών και των ελληνικών επιτοκίων περιορίζεται δραστικά στις προθεσμιακές καταθέσεις των επιχειρήσεων, όπου η μέση απόδοση διαμορφώνεται στη χώρα μας στο 3,17%, επίπεδο που είναι πολύ κοντά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, που διαμορφώνεται στο 3,64%.
Σημαντική διαφορά σε σχέση με τις ευρωπαϊκές τράπεζες είναι ότι οι ελληνικές, μετά τις μαζικές πωλήσεις κόκκινων δανείων και την απομόχλευση των ισολογισμών τους, διαθέτουν τον υψηλότερο δείκτη ρευστότητας μεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης, που με βάση τα τελευταία διαθέσιμα στοιχεία διαμορφώνεται στο 60,6% έναντι 102,8% του ευρωπαϊκού μέσου όρου. Αυτό σημαίνει ότι για κάθε 100 ευρώ καταθέσεων που διαθέτουν οι χορηγήσεις είναι 60 ευρώ περίπου και άρα διαθέτουν πλεονάζουσα ρευστότητα, η οποία με τη σειρά της μειώνει την πίεση για την προσέλκυση καταθέσεων μέσω των αυξημένων επιτοκίων. Αλλοι προσδιοριστικοί παράγοντες που επηρεάζουν τόσο το ύψος όσο και την ταχύτητα προσαρμογής των τραπεζικών επιτοκίων στις μεταβολές των επιτοκίων της ΕΚΤ και του Euribor συνδέονται με δομικά χαρακτηριστικά.
Το υψηλό spread μεταξύ χορηγήσεων και καταθέσεων σύμφωνα με τις τράπεζες προκύπτει κυρίως από τη μεγάλη διαφορά των επιτοκίων που εντοπίζεται στα καταναλωτικά δάνεια, αλλά και γενικότερα από το μείγμα των δανείων με την υπεροχή των επιχειρηματικών έναντι των δανείων λιανικής, όπως τα στεγαστικά και τα καταναλωτικά δάνεια.
Στο μικροσκόπιο ο ανταγωνισμός στα καταθετικά επιτόκια
Της Δήμητρας Μανιφάβα
Εντός του 2024 αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί η ενδιάμεση έκθεση της Επιτροπής Ανταγωνισμού επί της κλαδικής έρευνας που ξεκίνησε να διενεργεί με αντικείμενο τα επιτόκια καταθέσεων. Επί της ενδιάμεσης έκθεσης θα υπάρξει δημόσια διαβούλευση και αργότερα θα δημοσιοποιηθεί η τελική έκθεση με τα ευρήματα, τα συμπεράσματα και τυχόν προτάσεις για τη βελτίωση του ανταγωνισμού στον υπό εξέταση κλάδο.
Πηγές μάλιστα από την ανεξάρτητη αρχή εκφράζουν την πεποίθηση ότι από την ενδιάμεση έκθεση θα εξαχθούν πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα για το επίπεδο ανταγωνισμού στον εγχώριο τραπεζικό κλάδο και ειδικά σε ό,τι αφορά τον ρυθμό αύξησης των επιτοκίων καταθέσεων και την ενημέρωση των καταναλωτών. Εναυσμα, άλλωστε, για την έναρξη της κλαδικής έρευνας αποτέλεσε η παρατήρηση ότι το εγχώριο τραπεζικό σύστημα παρουσιάζει χαρακτηριστικά ολιγοπωλίου, καθώς ουσιαστικά τέσσερις τράπεζες ελέγχουν το 95% του κλάδου, ενώ την ίδια ώρα υπάρχει έλλειμμα ενημέρωσης των καταναλωτών, γεγονός στο οποίο αποδίδεται μεταξύ άλλων και ο χαμηλός βαθμός αλλαγής τράπεζας. Επιπλέον, τα στελέχη της Επιτροπής Ανταγωνισμού παρακολουθούν στενά την πορεία του spread στα επιτόκια χορηγήσεων και καταθέσεων.
Ο ανταγωνισμός στα επιτόκια καταθέσεων και εν γένει στα καταθετικά προϊόντα αποτέλεσε πρόσφατα αντικείμενο έρευνας από δύο ακόμη ευρωπαϊκές αρχές ανταγωνισμού, την ολλανδική και τη βελγική. Η ολλανδική αρχή (Authority for Consumers and Markets – ACM) διαπίστωσε ότι τα επιτόκια καταθέσεων στις ολλανδικές τράπεζες είναι χαμηλότερα από αυτά της ΕΚΤ και ότι οι Ολλανδοί καταναλωτές στρέφονται δύσκολα σε ξένες τράπεζες που προσφέρουν υψηλότερα επιτόκια. Βασική αιτία θεωρήθηκε η ύπαρξη ολιγοπωλίου που εμποδίζει τον ανταγωνισμό. Μερικές από τις προτάσεις της ACM είναι η υποχρέωση των τραπεζών να ενημερώνουν τουλάχιστον μία φορά ετησίως για τον τρόπο υπολογισμού των επιτοκίων καταθέσεων, καθώς και να τα συγκρίνουν με τα επιτόκια των άλλων τραπεζών, όπως επίσης και η υποχρέωση των τραπεζών να παρέχουν πληροφορίες για τα καταθετικά προϊόντα με ενιαίο και σαφή τρόπο σε μια εφαρμογή ή πλατφόρμα. Επίσης, προτάθηκε η υποχρέωση των τραπεζών να διευκολύνουν τους καταναλωτές που θέλουν να αλλάξουν τράπεζα.
Εμφαση στην ενημέρωση των καταναλωτών δίνει και η βελγική Αρχή Ανταγωνισμού στη γνωμοδότηση που εξέδωσε τον Νοέμβριο του 2023. Επιπλέον, προτείνει να εξεταστεί το ενδεχόμενο φορητότητας των IBAN (να μην αλλάζει δηλαδή εάν αλλάζεις τράπεζα), καθώς ακόμη και αυτό θεωρείται ένας από τους λόγους που αποτρέπει τους καταναλωτές από το να αναζητούν τράπεζα με υψηλότερα επιτόκια για τις καταθέσεις τους.
