Εμπόδια στην είσοδο νέων εταιρειών λόγω χρονοβόρων και κοστοβόρων διαδικασιών και ολιγοπωλιακές ή ακόμη και μονοπωλιακές πρακτικές που στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό διαπιστώνει η Επιτροπή Ανταγωνισμού στην Ενδιάμεση Eκθεση επί της κλαδικής έρευνας στους κλάδους διαχείρισης αποβλήτων και ανακύκλωσης. Δεν αποκλείεται, μάλιστα, ο τρόπος που λειτουργεί αυτή η αγορά να αποτελεί και μία από τις βασικές αιτίες της υστέρησης της Ελλάδας σε ό,τι αφορά ειδικά την ανακύκλωση.
Ο όγκος δραστηριότητας ανά ρεύμα (υποκλάδο ανακύκλωσης) βάσει των στοιχείων του 2022 τα οποία περιλαμβάνονται στην ενδιάμεση έκθεση της Ε.Α. διαμορφώνεται ως εξής:
• Οχήματα στο τέλος του κύκλου ζωής (ΟΤΚΖ). Ανακυκλώνονται περίπου 54.000 οχήματα ετησίως.
• Μεταχειρισμένα ελαστικά οχημάτων (ΜΕΟ). Συλλέγεται περίπου το 95% των αποσυρόμενων και ανακυκλώνεται ή αξιοποιείται ενεργειακά το σύνολο αυτών.
• Απόβλητα λιπαντικών ελαίων (ΑΛΕ). Συλλέγεται το 70% της παραγόμενης ποσότητας και αναγεννάται το σύνολο των συλλεχθέντων.
• Απόβλητα ηλεκτρικών στηλών και συσσωρευτών (ΑΗΣΣ). Ανακυκλώνεται το 75%-85% των συσσωρευτών οχημάτων και βιομηχανίας και το 36% των φορητών ηλεκτρικών στηλών.
• Απόβλητα συσκευασιών (Α.Σ.). Καλύπτεται το 96% του πληθυσμού. Μόνο στο χαρτί έχει επιτευχθεί ο στόχος ανακύκλωσης 2025 (63% κατά βάρος έναντι στόχου 60%), στο μέταλλο η επίτευξη είναι κοντά (67% έναντι στόχου 70%), ενώ στα λοιπά βασικά υλικά (πλαστικό, γυαλί, ξύλο) η ανακύκλωση απέχει αρκετά από τον στόχο 2025.
• Απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού (ΑΗΗΕ). Συλλέγεται το 42% του ηλεκτρονικού εξοπλισμού. Στην υποκατηγορία των λαμπτήρων, συλλέγεται το 68% και αξιοποιείται πλήρως.
• Απόβλητα εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων (ΑΕΚΚ). Δεν υπάρχουν αξιόπιστα στοιχεία ανακύκλωσης. Η παραγωγή αποβλήτων ΑΕΕΚ στη χώρα εκτιμάται σε περίπου 5 εκατ. τόνους ετησίως.
Από την έρευνα της Ε.Α. προέκυψαν οι ακόλουθες παρατηρήσεις:
• Διαπιστώνεται χρονοβόρα και κοστοβόρα διαδικασία αδειοδότησης παρόχων, μικρή διάρκεια (συνήθως ετήσια) παρόχων με τα Συλλογικά Συστήματα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ), υψηλή απαιτούμενη τεχνογνωσία και ασαφές νομοθετικό πλαίσιο, στοιχεία που συμβάλλουν στη δημιουργία εμποδίων εισόδου στην αγορά.
• Ισχυρός βαθμός συγκέντρωσης σε κάποιους από τους υποκλάδους (ρεύματα όπως αποκαλούνται). Ειδικότερα, σε τρία από τα επτά ρεύματα δραστηριοποιείται ένα μόνο ΣΣΕΔ, ενώ μόνο στο ρεύμα απόβλητα εκσκαφών, κατασκευών και κατεδαφίσεων δραστηριοποιούνται άνω των δέκα ΣΣΕΔ. Οι τρεις υποκλάδοι όπου λειτουργεί ένα μόνο ΣΣΕΔ είναι των οχημάτων στο τέλος του κύκλου ζωής, των μεταχειρισμέων ελαστικών οχημάτων και των αποβλήτων λιπαντικών ελαίων.
• Σε ρεύματα – υποκλάδους όπου υπάρχει ένα κυρίαρχο Σύστημα Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΕΔ), ο κίνδυνος αντιανταγωνιστικών πρακτικών μπορεί να εκδηλωθεί με τη μορφή μη τιμολογιακών καταχρήσεων δεσπόζουσας θέσης, όπως άρνηση ενός ΣΕΔ να συνεργαστεί με πάροχο, ή επιβολή από ΣΕΔ στους παρόχους της υποχρέωσης αποκλειστικής συνεργασίας. Τέλος, το γραφειοκρατικά και κοστολογικά επιβαρυμένο πλαίσιο λειτουργίας μπορεί να δημιουργήσει ανακλαστικά προβλήματα στη λειτουργία του υγιούς ανταγωνισμού, εφόσον οι ελεγκτικές αρχές δεν επαρκούν για την εποπτεία και συμμόρφωση των παρόχων, με συνέπεια να υπάρχουν πάροχοι που αποκτούν αθέμιτο ανταγωνιστικό πλεονέκτημα μη τηρώντας την προβλεπόμενη νομοθεσία.
• Στην περίπτωση της διαχείρισης αποβλήτων πλοίων προκαλούνται ενδεχομένως στρεβλώσεις στον ανταγωνισμό λόγω του γεγονότος ότι συχνά οι φορείς διαχείρισης λιμένων συνεργάζονται με τον ίδιο πάροχο υπηρεσιών συλλογής αποβλήτων κατ’ αποκλειστικότητα και επί πολλά έτη.
Επί της ενδιάμεσης έκθεσης θα ακολουθήσει δημόσια διαβούλευση και έπειτα από μερικούς μήνες η Ε.Α. θα δημοσιοποιήσει την τελική της έκθεση.
