Αμετάβλητα αναμένεται να διατηρήσουν οι ελληνικές τράπεζες τα επιτόκια καταθέσεων έως τα τέλη του χρόνου, παρά την έναρξη της πτωτικής πορείας των ευρωπαϊκών επιτοκίων. Βασική αιτία δεν είναι άλλη από το γεγονός ότι τα επιτόκια και δη αυτά των προθεσμιακών καταθέσεων από τα νοικοκυριά απέχουν πολύ από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο και είναι μεταξύ των χαμηλότερων στην Ευρωζώνη.
Σε μια προσπάθεια να δώσουν εναλλακτικές λύσεις, οι τράπεζες κατευθύνουν τους πελάτες τους σε αμοιβαία κεφάλαια προκαθορισμένης διάρκειας (target maturity), με πολύ χαμηλό ή ελάχιστο ποσό εισόδου, ακόμη και τα 100 ευρώ. Τα προϊόντα αυτής της κατηγορίας είναι διάρκειας μεταξύ 18 μηνών έως και 5 ετών –οι συνήθεις διάρκειες τον τελευταίο χρόνο ήταν η 2ετία ή η 3ετία– και έχουν συγκεντρώσει από τις αρχές του 2023 κοντά στα 6 δισ. ευρώ, ποσό που έχει φύγει από τις απλές καταθέσεις, αναζητώντας καλύτερες αποδόσεις – συνολικά μεταξύ 4%-5% για διάρκειες 2 ετών, επιβεβαιώνοντας ότι λεφτά υπάρχουν και ότι η απόδοση δεν αφήνει κανέναν αδιάφορο.
Για τους πιο «δύσπιστους» αποταμιευτές οι τράπεζες προσφέρουν συνδυασμούς προθεσμιακών καταθέσεων και αμοιβαίων κεφαλαίων, έτσι ώστε να «εκπαιδεύσουν» ακόμη και τους πιο επιφυλακτικούς στο επενδυτικό ρίσκο. Τα προϊόντα αυτής της κατηγορίας προϋποθέτουν μεγαλύτερο ποσό εγγραφής –από 10.000 ή 20.000 ευρώ και πάνω ανάλογα με την τράπεζα– και συνδυάζουν κλιμακούμενο ή σταθερό επιτόκιο στο σκέλος της προθεσμιακής, ενώ ένα μέρος βασίζεται στην απόδοση του αμοιβαίου κεφαλαίου.
• Alpha Bank. Σε αυτή την κατηγορία ανήκει το «Alpha Plus» της Alpha Bank, που συνδυάζει ελκυστική απόδοση στην προθεσμιακή κατάθεση η οποία κυμαίνεται μεταξύ 2,5% έως και 2,8%. Το ελάχιστο ποσό εισόδου είναι οι 15.000 ευρώ και το προϊόν δίνει τη δυνατότητα επιλογής μεταξύ 50% προθεσμιακής και 50% επένδυσης σε αμοιβαίο ή 80% προθεσμιακής και 20% σε αμοιβαίο κεφάλαιο.
• Eurobank. Tη δυνατότητα συνδυασμού προθεσμιακής κατάθεσης διαρκείας 6 ή 9 μηνών και αμοιβαίων κεφαλαίων (οι διαθέσιμοι συνδυασμοί είναι 50/50 και 80/20) προσφέρει η Eurobank, με ελάχιστο ποσό εκκίνησης τα 30.000 ευρώ. Η απόδοση στο τμήμα της προθεσμιακής κατάθεσης ξεκινάει από το 2,10% και ανάλογα με τη διάρκειά της και τον συνδυασμό με το αμοιβαίο κεφάλαιο που επιλέγει ο πελάτης μπορεί να φτάσει στο 2,80%. Οι πελάτες της Eurobank μπορούν να αξιοποιήσουν τη δυνατότητα συνδυασμού προθεσμιακής κατάθεσης με το αμοιβαίο κεφάλαιο «Target Maturity III Bond Fund» σε αναλογία 70/30. Η διάρκεια της προθεσμιακής κατάθεσης (για το 70% του συνολικά διαθέσιμου ποσού) είναι 12μηνη και η απόδοση ξεκινάει από 2,60% και φτάνει έως 2,80%.
• Eθνική. Αντίστοιχα η Εθνική δίνει τη δυνατότητα επίσης συνδυασμού προθεσμιακής με το αμοιβαίο κεφάλαιο «Δήλος Extra Income VΙ Ομολογιακό 24μηνης διάρκειας» ή το «Επενδυτικό νέας γενιάς 4ετούς διάρκειας», εξασφαλίζοντας εγγυημένη απόδοση για το σκέλος της προθεσμιακής.
• Αντίστοιχης λογικής είναι το προϊόν Πειραιώς «Μέγας», διαρκείας 6 ή 12 μηνών με συνδυασμό 70% ή 50% προθεσμιακής κατάθεσης και 30% ή 50% αμοιβαίου κεφαλαίου, που δίνει απόδοση μεταξύ 1,90% ή 2% στη λήξη για το σκέλος της προθεσμιακής. Το ελάχιστο ποσό εισόδου είναι οι 10.000 ευρώ και ο πελάτης μπορεί να επιλέξει το είδος των αμοιβαίων κεφαλαίων, π.χ. ομολογιακά, μετοχικά ή μεικτά.
Τα target maturity
Στην κατηγορία των target maturity προϊόντων, που αποτελούν την πιο δημοφιλή εναλλακτική επιλογή, την περίοδο αυτή ανάλογη έκδοση «τρέχει» η Eurobank με το «Target Maturity III Bond Fund», 2ετούς επενδυτικής διάρκειας, η διάθεση του οποίου λήγει στις 7 Σεπτεμβρίου, χωρίς ελάχιστο ποσό εισόδου. Το α/κ επιδιώκει να προσφέρει κεφαλαιακή υπεραξία με εκτιμώμενη συνολική απόδοση 4,40%-4,80%. Το ενεργητικό του επενδύεται σε χρεόγραφα που εκδίδονται από το ελληνικό Δημόσιο ή από εταιρείες με έδρα ή έκθεση στην Ελλάδα και έως 50% σε τίτλους, που αξιολογούνται ως υψηλής απόδοσης σε δύο από τους τρεις μεγάλους οίκους αξιολόγησης: Moody’s, S&P και Fitch.
Από τις αρχές του 2023 έχουν τοποθετηθεί σε αμοιβαία κεφάλαια προκαθορισμένης διάρκειας κοντά στα 6 δισ. ευρώ.
Η Εθνική διαθέτει το «Δήλος Extra Income VΙ Ομολογιακό 24μηνης διάρκειας», η περίοδος συμμετοχής του οποίου λήγει στις 13 Σεπτεμβρίου. Προϋποθέτει ελάχιστο ποσό επένδυσης τα 3.000 ευρώ και δίνει εκτιμώμενη ενδεικτική συνολική απόδοση στη λήξη της τάξεως του 3,60%-4,10%. Αντίστοιχα το «Επενδυτικό νέας γενιάς 4ετούς διάρκειας», με δυνατότητα εγγραφών έως τα τέλη Αυγούστου, προϋποθέτει ελάχιστο ποσό επένδυσης τα 10.000 ευρώ και προσφέρει 100% εγγύηση του αρχικού κεφαλαίου επένδυσης στη λήξη και 4% εγγυημένη απόδοση επί του αρχικού κεφαλαίου επένδυσης, επίσης στη λήξη του α/κ. Η Πειραιώς αναμένεται να «τρέξει» τον Αύγουστο μια αντίστοιχη έκδοση 3ετούς διάρκειας με ετήσια καθαρή μερισματική απόδοση κοντά στο 2%.
Μικρές αποταμιεύσεις
Βασική αιτία που ερμηνεύει τα χαμηλά επιτόκια στις παραδοσιακές προθεσμιακές καταθέσεις, σύμφωνα με τις τράπεζες, είναι η υψηλή ρευστότητα που χαρακτηρίζει το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, αλλά και τα χαμηλά μέσα υπόλοιπα που διαθέτουν στους λογαριασμούς τους οι Ελληνες και τα οποία στη συντριπτική τους πλειονότητα (σε ποσοστό περίπου 71%) είναι έως 1.000 ευρώ, ενώ ένα 13,3% διαθέτει καταθέσεις μεταξύ 1.000 έως 5.000 ευρώ.
Οπως επισημαίνουν χαρακτηριστικά αρμόδια τραπεζικά στελέχη, «τέτοια ποσά χρησιμοποιούνται για καθημερινές κινήσεις ρευστότητας και βρίσκονται σε καταθέσεις μιας ημέρας, που το επιτόκιο είναι πολύ χαμηλό σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες». Αν και τα στοιχεία του ΤΕΚΕ αποτυπώνουν τις καταθέσεις ανά καταθέτη και ανά τράπεζα και πολλοί είναι εκείνοι που ως απότοκο της κρίσης έχουν «σπάσει» τα χρήματά τους σε πάνω από δύο τράπεζες, τα στοιχεία δείχνουν ότι από 5.001 έως 50.000 ευρώ διαθέτει το 13,6% των Ελλήνων, από 50.001 έως 100.000 ευρώ το 1,4% και πάνω από 100.000 ευρώ μόλις το 0,8% των καταθετών. Στη χαμηλή αποταμιευτική βάση των Ελλήνων και φυσικά στα χαμηλά επιτόκια αποδίδονται και οι περιορισμένες μετακινήσεις σε προθεσμιακούς λογαριασμούς τα δύο τελευταία χρόνια της ανόδου των επιτοκίων, όταν στο παρελθόν πριν από την κρίση, η αντίστοιχη αναλογία ήταν 50%-50%.
Οι προθεσμιακές
Τα στοιχεία της ΤτΕ επιβεβαιώνουν ότι από τον Σεπτέμβριο του 2022, οπότε και παγιώθηκε η ανοδική πορεία των επιτοκίων από την ΕΚΤ έως και τον Ιούνιο του 2024 τα κεφάλαια που μετακινήθηκαν σε προθεσμιακούς λογαριασμούς ήταν περίπου 13 δισ. ευρώ και το ύψος των προθεσμιακών καταθέσεων διαμορφώνεται σήμερα στα 37 δισ. ευρώ, αποτελώντας το ένα τέταρτο των συνολικών καταθέσεων από νοικοκυριά, που ανέρχονται πλέον σε 145,8 δισ. ευρώ. Βασική αιτία είναι ότι για να πάρει κάποιος μια υπολογίσιμη απόδοση μεταξύ 1,5%-1,9%, θα πρέπει να διαθέτει ποσά άνω των 100.000 ευρώ και να τα δεσμεύσει για περίοδο άνω των 12 μηνών. Για ποσά π.χ. έως 50.000 ευρώ οι αποδόσεις κυμαίνονται κοντά στο 0,5% και το όφελος για τον καταθέτη δεν θεωρείται ουσιαστικό έτσι ώστε να δεσμεύσει τα χρήματά του.
Tα επιτόκια δανείων
Η συντηρητική πολιτική των τραπεζών στο μέτωπο των καταθέσεων αποδίδεται και στην προσπάθεια συγκράτησης των επιτοκίων στα δάνεια, τα οποία μετά πολλά χρόνια βρίσκονται σε απόλυτη σύγκλιση με τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα επιτόκια για νέα επιχειρηματικά δάνεια, τα οποία έχουν μέσο επιτόκιο 4,96% χαμηλότερο από το μέσο επιτόκιο στην Ευρωζώνη. Στη Γερμανία το αντίστοιχο επιτόκιο είναι 5,09%, στην Ιταλία 5,38%, στην Πορτογαλία 5,62% και στην Ιρλανδία στο 5,38%. Οι τράπεζες ισχυρίζονται άλλωστε ότι η πολιτική τους δεν εξαιρεί τις μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες κάνοντας χρήση των συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων της ΕΑΤ λαμβάνουν το 40% του δανείου άτοκο, με αποτέλεσμα μια μικρή επιχείρηση σήμερα να εξασφαλίζει, όπως υποστηρίζουν, «ακόμη και καλύτερους όρους από το Ταμείο Ανάκαμψης, ενώ και η διαδικασία είναι πολύ απλούστερη».
Σε πορεία σύγκλισης βρίσκονται και τα επιτόκια των στεγαστικών δανείων, τα οποία με βάση τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας βρίσκονται στο 4,15%, δηλαδή 0,39% υψηλότερα από το μέσο επιτόκιο ενός στεγαστικού δανείου στην Ευρωζώνη.
Στην Ιρλανδία το αντίστοιχο επιτόκιο είναι 4,12%, ενώ στη Γερμανία 3,9%. Οι ελληνικές τράπεζες είναι άλλωστε οι μόνες στην Ευρωζώνη που «πάγωσαν» τα επιτόκια των υφιστάμενων στεγαστικών δανείων στα επίπεδα του Μαρτίου του 2023, μειωμένα μάλιστα κατά 0,20 μονάδες.
Ετσι, στεγαστικά δάνεια που συνδέονται με το euribor ενός μηνός, το επιτόκιο αναφοράς «πάγωσε» στο 2,7%, όταν τους τελευταίους μήνες είχε αυξηθεί έως και 4%. Σήμερα, που έχει ξεκινήσει η σταδιακή αποκλιμάκωση, βρίσκεται στο 3,6% και έτσι οι δανειολήπτες συνεχίζουν να επωφελούνται από το «πάγωμα».
