Ελλειμμα ανταγωνισμού στον κλάδο της διύλισης και ασύμμετρη μετακύλιση τιμών σε όλα τα στάδια διακίνησης (διύλιση, εμπορία, λιανική) διαπιστώνει η Επιτροπή Ανταγωνισμού, η οποία δημοσιοποίησε χθες τις προκαταρκτικές απόψεις της αναφορικά με τις συνθήκες ανταγωνισμού στην αγορά καυσίμων. Η έκθεση, που υπέβαλε στο πλαίσιο της κανονιστικής παρέμβασης στην αγορά πετρελαιοειδών και έθεσε χθες και έως το τέλος Σεπτεμβρίου σε δημόσια διαβούλευση, καλύπτει την περίοδο από 1ης Οκτωβρίου 2019 έως και το γ΄ ή δ΄ τρίμηνο του 2022, διάστημα το οποίο χαρακτηρίστηκε από το «σοκ» της ζήτησης το 2020 με την πανδημία του κορωνοϊού και το «σοκ» της προσφοράς το 2022 με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Η Επιτροπή διαπιστώνει ταύτιση τιμών των δύο εταιρειών διύλισης και στα τρία προϊόντα που διαθέτουν στην ελληνική αγορά (βενζίνες, πετρέλαιο κίνησης και πετρέλαιο θέρμανσης) και αυξημένο περιθώριο διύλισης και στις δύο περιόδους αναφοράς, παρότι μεταξύ τους παρατηρούνται αντίθετες τάσεις στην κίνηση τιμών αργού πετρελαίου και τελικών προϊόντων. Η Επιτροπή στην ανάλυσή της συνεκτίμησε και την εξωστρέφεια των εταιρειών διύλισης, καθώς σημαντικό μέρος των πωλήσεών τους κατευθύνεται στο εξωτερικό και, όπως αναφέρει, προκύπτει ότι για τα εξεταζόμενα προϊόντα το έσοδο είναι μεγαλύτερο ανά μονάδα από τις εγχώριες πωλήσεις σε σχέση με το αντίστοιχο έσοδο των εξαγωγών τους. Περαιτέρω, σημειώνει, οι εταιρείες εμπορίας αντιμετωπίζουν σημαντική δυσκολία εξεύρεσης εναλλακτικών προμηθευτών στην ελληνική επικράτεια, καθώς δεν υφίστανται άλλοι προμηθευτές πλην των δύο εταιρειών διύλισης, ενώ οι εισαγωγές προϊόντων από χώρες του εξωτερικού είναι εξαιρετικά περιορισμένες.
Η μη ύπαρξη εισαγωγών σε συνδυασμό με τους περιορισμούς που τίθενται στους αποθηκευτικούς χώρους και το αυξημένο κόστος τήρησης αποθεμάτων συνιστούν εμπόδια εισόδου/επέκτασης που περιορίζουν τον ανταγωνισμό, παράγοντες που «επιβεβαιώνουν την ικανότητα των εταιρειών διύλισης να αυξάνουν επικερδώς τις τιμές τους, χωρίς να επηρεάζονται αισθητά από τις ενέργειες των πελατών τους ή να περιορίζονται από δυνητικούς ανταγωνιστές». Στο στάδιο της χονδρικής εμπορίας, η αγορά χαρακτηρίζεται από μέτριο προς χαμηλό βαθμό συγκέντρωσης. Οι πελάτες των εταιρειών (πρατήρια λιανικής διάθεσης) δεν πραγματοποιούν απευθείας αγορές από τα διυλιστήρια ούτε και εισαγωγές, συνεπώς δεν έχουν εναλλακτικές πηγές προμήθειας. Συνεπώς η διαπραγματευτική δύναμη ανήκει στις εταιρείες της χονδρικής, οι οποίες με τη σειρά τους περιορίζονται από την έλλειψη εναλλακτικών πηγών προμήθειας στο στάδιο της διύλισης. Η δυσκολία εξεύρεσης εναλλακτικής πηγής προμήθειας μέσω εισαγωγών, σύμφωνα με την Επιτροπή, έχει ως αποτέλεσμα την αδυναμία άσκησης πίεσης των εταιρειών εμπορίας προς τις εταιρείες διύλισης και συνεπώς τη δυνατότητα των τελευταίων να πωλούν τα προϊόντα τους σε αυξημένες τιμές, το οποίο συνιστά δομικό εμπόδιο εισόδου ή επέκτασης ανταγωνιστών των εταιρειών διύλισης ή έστω άσκησης πίεσης εκ μέρους των πελατών αυτών. Ως εκ τούτου, αναφέρει, «η αδυναμία εισαγωγών σε συνδυασμό με τους περιορισμούς στην αδειοδότηση αποθηκευτικών χώρων, αλλά και του αυξημένου κόστους τήρησης αποθεμάτων, συνιστούν παράγοντες που περιορίζουν τον ανταγωνισμό».
Η Επιτροπή διερεύνησε το φαινόμενο rockets and feathers για τα τρία προϊόντα, στα τρία στάδια της εφοδιαστικής αλυσίδας (διύλιση, εμπορία, λιανική). Εξετάστηκε η μετακύλιση των μεταβολών των τιμών από δείκτη Platts κάθε προϊόντος σε τιμή διύλισης, από την τιμή διύλισης σε τιμή χονδρικής εμπορίας, σε επίπεδο επικράτειας, σε δύο περιόδους. Η πρώτη περίοδος αφορά τη μελέτη του διαστήματος από 1.10.2019 έως 15.4.2022 και η δεύτερη το διάστημα από 16.4.2022 έως 30.9.2022. Από την ανάλυση, στη δεύτερη περίοδο προκύπτει τόσο για τις βενζίνες όσο και για το πετρέλαιο κίνησης ότι μια αύξηση της τιμής Platts (τιμή βάσης για τη διαμόρφωση της τιμής του διυλιστηρίου) αντανακλάται περισσότερο στις διυλιστηριακές τιμές από ό,τι μια μείωση. Μια αύξηση, για παράδειγμα, της τιμής Platts κατά 10% θα προκαλέσει σωρευτικά μια αύξηση της τιμής βενζίνης κατά 7,2%, ενώ μια αντίστοιχη μείωση της τιμής Platts μειώνει την τιμή βενζίνης κατά 5,2%. Στον κλάδο της εμπορίας, θετική ασυμμετρία παρατηρείται μόνο στο πετρέλαιο θέρμανσης. Οι εταιρείες εμπορίας μεταφέρουν σε μεγαλύτερο βαθμό στα πρατήρια τις αυξήσεις του διυλιστηρίου σε σχέση με τις μειώσεις. Στις βενζίνες και στο πετρέλαιο κίνησης δεν παρατηρείται ασυμμετρία σε αυτό το στάδιο.
Το φαινόμενο της ασύμμετρης μετακύλισης των τιμών παρατηρείται και στη λιανική.
