«Στοχεύουμε να φτιάξουμε μια πλατφόρμα τελείως διαφορετική από ό,τι κυκλοφορεί και γνωρίζει αυτή τη στιγμή η αγορά». Αυτός είναι ένας από τους βασικούς στόχους των δημιουργών της Agora Labs, ελληνικής startup που έχει αναπτύξει την υποδομή μέσω της οποίας ερευνητές, φαρμακευτικές εταιρείες, εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης κ.ά. αποκτούν πρόσβαση σε μια πολύτιμη πηγή πληροφοριών: τα πραγματικά δεδομένα υγείας (real world data). Προερχόμενα από διαφορετικές πηγές (ιατρικά δεδομένα, έρευνες υγείας, μητρώα ασθενών, βάσεις νοσοκομείων, δεδομένα από συσκευές) η αξιοποίησή τους δύναται να δώσει απαντήσεις σε καίρια ερωτήματα, όπως –ενδεικτικά– οι παρενέργειες ενός φαρμάκου, η αλληλεπίδρασή του με άλλα φάρμακα ή ουσίες, το κόστος αποζημίωσής του στα συστήματα υγείας κ.λπ. Αρκετές χώρες αξιοποιούν και συνδυαστικά δεδομένα από μητρώα ασθενών κ.ά. για διάφορους σκοπούς, ακόμη και για την παρακολούθηση κυρίως σπάνιων ασθενειών, για τις οποίες δεν είναι δυνατή η διενέργεια τυχαιοποιημένων κλινικών δοκιμών.
«Αναπτύσσονται συνεχώς νέες τεχνολογίες γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη σε αυτόν τον κλάδο. Υπάρχουν δηλαδή εταιρείες που φτιάχνουν μοντέλα για τη διάγνωση διαφόρων ασθενειών και χρειάζεται να αξιοποιήσουν μεγάλο όγκο τέτοιων δεδομένων. Ολα αυτά λοιπόν υπογραμμίζουν την ανάγκη να υπάρχει υποδομή μέσω της οποίας αποκτούν πρόσβαση σε αυτά, προστατεύοντας τα προσωπικά δεδομένα των ασθενών», εξηγεί στην «Κ» ο Γιώργος Πικραμένος, ο οποίος μαζί με τον Μήνο Γαροφαλάκη και τον Νταβίντε Ζακανίνι ίδρυσαν το 2022 την Agora Labs, spin off του Ινστιτούτου Πληροφοριακών Συστημάτων του Ερευνητικού Κέντρου Αθηνά. O ίδιος σπούδασε μαθηματικά στο Imperial, ενώ ξεκίνησε διδακτορικό με τον –τότε επιβλέποντα καθηγητή του– κ. Γαροφαλάκη πάνω στην ιδιωτικότητα και την τεχνητή νοημοσύνη. «Τελικά δεν το ολοκλήρωσα, καθώς εστίασα στην ανάπτυξη της εταιρείας».
Η νέα τεχνολογία διασφαλίζει την ανωνυμία των ασθενών και δίνει τη δυνατότητα αξιοποίησης των στοιχείων για φάρμακα και ασθένειες.
Σύμφωνα με μελέτες, τα νοσοκομεία παράγουν κατά μέσον όρο δεδομένα συνολικού όγκου 50 petabytes κάθε χρόνο, εκ των οποίων το 97% παραμένει αναξιοποίητο. Μάλιστα, γύρω στο 30% του όγκου των δεδομένων που παράγονται παγκοσμίως προέρχεται από τον χώρο των υπηρεσιών υγείας. «Υπάρχουν δύο βασικά προβλήματα. Πρώτον, τα δεδομένα είναι ευαίσθητα, υπάρχει δηλαδή το ζήτημα της ιδιωτικότητας των δεδομένων. Και δεύτερον, το ζήτημα της ποιότητάς τους, αφού αυτά βρίσκονται διάσπαρτα σε διαφορετικές βάσεις δεδομένων. Επίσης, κάποια από αυτά μπορεί να είναι ελλιπή ή να είναι αποθηκευμένα σε μορφή που να μην ευνοεί την επεξεργασία και την ανάλυσή τους», εξηγεί ο κ. Πικραμένος. Ο ίδιος αναφέρει πως «τα νοσοκομεία, τα ιατρικά και διαγνωστικά κέντρα κ.λπ. διαθέτουν μεγάλους όγκους δεδομένων, για τα οποία η πρόσβαση είναι δύσκολη. Εμείς έχουμε αναπτύξει μια τεχνολογία μέσω της οποίας διασφαλίζουμε την ανωνυμία και την προστασία των δεδομένων και φροντίζουμε για την ποιότητά τους. Επειτα, μέσω της πλατφόρμας μας, αναλυτές, ερευνητές, εταιρείες τεχνητής νοημοσύνης του ιατρικού κλάδου κ.ά. αποκτούν σε αυτά πρόσβαση προκειμένου να τα αξιοποιήσουν και να κάνουν από μια ανάλυση της πορείας ενός φαρμάκου μέχρι μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης για τη διάγνωση μιας νέας ασθένειας». Σε ό,τι αφορά την ποιότητα των δεδομένων προσθέτει πως «μέσα από τεχνολογίες παρόμοιες με αυτήν που χρησιμοποιεί το δημοφιλές ChatGPT, η τεχνολογία μας διαβάζει αδόμητα δεδομένα, όπως είναι οι ιατρικές σημειώσεις, στα οποία δίνει δομή, π.χ. τα μετατρέπει σε έναν πίνακα ώστε αργότερα αυτά κάποιος να τα επεξεργαστεί». Υπολογίζεται ότι μέχρι το 2025 τα δεδομένα υγείας θα αυξάνονται κατά 36% τον χρόνο, ρυθμός σχετικά ταχύτερος σε σχέση με τα δεδομένα άλλων κλάδων, όπως η μεταποίηση, οι χρηματοοικονομικές υπηρεσίες και η ενημέρωση/ψυχαγωγία.
Στην Ελλάδα υπάρχουν πολλοί φορείς για τη συλλογή δεδομένων υγείας (ΗΔΙΚΑ, ΕΟΠΥΥ, ΕΟΦ, ΕΟΔΥ, υπουργείο Υγείας κ.λπ.), από τους οποίους παράγεται και μεγάλος όγκος δεδομένων. Ωστόσο, η δευτερογενής αξιοποίησή τους παραμένει περιορισμένη. Και αυτό την ώρα που, σύμφωνα με έρευνα του ΣΕΒ, η χρήση των δεδομένων σε ένα εθνικό σύστημα υγείας μπορεί να μειώσει 33% τους θανάτους από καρδιακές παθήσεις, 50% του θανάτους από HIV κ.ά.
Οπως λέει ο κ. Πικραμένος, αντίστοιχες ελλείψεις παρατηρούνται και σε άλλες χώρες, προσθέτοντας πως η εταιρεία εστιάζει επί του παρόντος στην ευρωπαϊκή αγορά και στο Ηνωμένο Bασίλειο. Την πλατφόρμα της χρησιμοποιεί ιταλική εταιρεία τεχνητής νοημοσύνης που εφαρμόζει μοντέλα ΑΙ για τη διάγνωση του καρκίνου του μαστού και του προστάτη. Παράλληλα, η startup έχει αναπτύξει συνεργασία και με τη φαρμακοβιομηχανία Roche για έργο σχετικό με την ανάλυση δεδομένων και στα νοσοκομειακά φαρμακεία. Η Agora Labs, με έδρα την Ιταλία, μετράει 16 άτομα, εκ των οποίων 11 βρίσκονται στην Ελλάδα, ενώ αναζητάει κεφάλαια για την περαιτέρω επέκτασή της.
Μπλόκο από E.E. σε εφαρμογές κοινωνικής βαθμολόγησης της AI
Μετά τρία χρόνια έντονων πολιτικών διαφωνιών και εξαντλητικών συζητήσεων τέθηκε σε ισχύ η νομοθεσία-oρόσημο της Ε.Ε. με στόχο την προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών και την προάσπιση του κράτους δικαίου έναντι των απειλών που θέτει η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ). Η πράξη για την τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ Αct) –το πρώτο ρυθμιστικό πλαίσιο στον κόσμο που επιχειρεί να ρυθμίσει την ΑΙ με βάση τους κινδύνους που ενέχει– τέθηκε σε ισχύ την 1η Αυγούστου, αλλά θα εφαρμοστεί σταδιακά σε κάθε εταιρεία που χρησιμοποιεί συστήματα ΑΙ με βάση τέσσερα επίπεδα κινδύνου («κανένας», «ελάχιστος», «υψηλός», «απαγορευμένα» συστήματα), τα οποία και θα καθορίσουν τα χρονοδιαγράμματα. Οι «27» θα απαγορεύσουν εξ ολοκλήρου ορισμένες πρακτικές από τον Φεβρουάριο του 2025, όπως εκείνες που χειραγωγούν τη λήψη αποφάσεων ενός χρήστη ή επεκτείνουν τις βάσεις δεδομένων αναγνώρισης προσώπου μέσω της μεθόδου του «internet scraping». Στις μη αποδεκτές εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης ανήκουν τα συστήματα «κοινωνικής βαθμολόγησης» που κατατάσσουν τους ανθρώπους με βάση τη συγκέντρωση και ανάλυση των δεδομένων τους, την προγνωστική αστυνόμευση και τη χρήση τεχνολογίας αναγνώρισης συναισθημάτων στον χώρο εργασίας ή στα σχολεία. Περίπου το 85% των εταιρειών ΑΙ εμπίπτουν στη δεύτερη κατηγορία του «ελάχιστου κινδύνου», ανέφερε, εμφανιζόμενος καθησυχαστικός, ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Tομάς Ρενιέ.
Στο στόχαστρο της AI Act θα βρεθούν ωστόσο κυρίως οι μεγάλες εταιρείες τεχνολογίας των ΗΠΑ, οι οποίες είναι επί του παρόντος οι βασικοί κατασκευαστές και προγραμματιστές των πιο προηγμένων συστημάτων ΑΙ στον κόσμο. Ο νόμος της Ε.Ε. «είναι πιθανό να επηρεάσει πολλές επιχειρήσεις, ειδικά εκείνες που αναπτύσσουν συστήματα ΑΙ, αλλά και εκείνες που τα επεξεργάζονται ή απλώς τα χρησιμοποιούν σε ορισμένες περιπτώσεις», σημειώνει ο Τανγκάι φαν Οβερστρέτεν, επικεφαλής της νομικής εταιρείας Linklaters με έδρα το Βέλγιο.
Τι προβλέπουν οι νέοι κανόνες της ευρωπαϊκής πράξης για την τεχνητή νοημοσύνη.
«Γίγαντες» των ΗΠΑ, όπως οι Microsoft, Google, Amazon, Αpple και Meta, επενδύουν ήδη δισ. δολάρια σε εταιρείες που πιστεύουν ότι μπορούν να ηγηθούν στον κλάδο της τεχνητής νοημοσύνης εν μέσω μιας παγκόσμιας φρενίτιδας γύρω από τη νέα τεχνολογία. Οι πλατφόρμες Cloud, όπως το Microsoft Azure, το Amazon Web Services και το Google Cloud, είναι επίσης βασικές για την υποστήριξη της ανάπτυξης τεχνητής νοημοσύνης, δεδομένης της τεράστιας υπολογιστικής υποδομής που απαιτείται για την εκπαίδευση και την εκτέλεση μοντέλων AI. Από αυτή την άποψη οι εταιρείες Big Tech θα είναι αναμφίβολα μεταξύ των πιο στοχοποιημένων στην Ε.Ε.
«Ο νόμος έχει επιπτώσεις που ξεπερνούν κατά πολύ την Ε.Ε. Ισχύει για οποιονδήποτε οργανισμό με λειτουργία ή αντίκτυπο στην Ε.Ε., πράγμα που σημαίνει ότι θα ισχύει για μια εταιρεία ανεξάρτητα με το πού βρίσκεται. Αυτό θα φέρει πολύ μεγαλύτερο έλεγχο στους τεχνολογικούς γίγαντες όσον αφορά τις δραστηριότητές τους στην αγορά της Ε.Ε. και τη χρήση δεδομένων Ευρωπαίων πολιτών», εξηγεί ο Τσάρλι Τόμσον, αντιπρόεδρος στην εταιρεία εταιρικού λογισμικού Appian. Η Meta, λ.χ., έχει ήδη περιορίσει τη διαθεσιμότητα του μοντέλου τεχνητής νοημοσύνης της στην Ευρώπη εν μέρει και λόγω ρυθμιστικών ανησυχιών. Πρόσφατα δήλωσε ότι δεν θα διαθέσει τα μοντέλα LLaMa στην Ε.Ε., επικαλούμενη την αβεβαιότητα σχετικά με το εάν συμμορφώνεται με τον γενικό κανονισμό για την προστασία δεδομένων της Ε.Ε. (GDPR). Σε εταιρείες που παραβιάζουν τον νέο νόμο της Ε.Ε. θα μπορούσαν να επιβληθούν πρόστιμα μεταξύ 7,5 και 35 εκατ. ευρώ, ανάλογα με την παράβαση και το μέγεθος της εταιρείας. Οι ρυθμίσεις δεν θα ξεκινήσουν παρά 12 μήνες μετά την έναρξη ισχύος του νόμου, ενώ προβλέπεται μια «μεταβατική περίοδος» 36 μηνών για τα συστήματα ΑΙ που είναι διαθέσιμα στο εμπόριο, όπως το ChatGPT της OpenAI και το Gemini της Google.
