Ενα βήμα πιο κοντά στη σύγκλιση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο κάνει η ελληνική αγορά εργασίας, καθώς η ΕΛΣΤΑΤ ανακοίνωσε ανεργία 9,6% για τον Ιούνιο, με αύξηση των απασχολουμένων και μείωση των ανέργων. Ενα μονοψήφιο ποσοστό ανεργίας είναι το μεγάλο στοίχημα για τη χώρα μας, που παλεύει 15 ολόκληρα χρόνια με ανεργία σε διψήφιο ποσοστό, η οποία έφτασε –βέβαια– στα πιο δύσκολα χρόνια της μνημονιακής περιόδου στο 28,2% (β΄ 6μηνο 2013).
Το «φράγμα» του 10% είχε μάλιστα χρησιμοποιηθεί ως ορόσημο και σε πολλές μνημονιακές προβλέψεις, όπως το «ξεπάγωμα» των 3ετιών για τους μισθούς του ιδιωτικού τομέα, που πάντως ήρθε νωρίτερα από τον περασμένο Ιανουάριο. Τώρα φαίνεται πως η ελληνική αγορά εργασίας αναπτερώνει τις ελπίδες της στην προσπάθεια να κατακτήσει το πρώτο μονοψήφιο ποσοστό της μεταμνημονιακής περιόδου. Αυτό που μένει να αποδειχθεί είναι αν η μέτρηση της ΕΛΣΤΑΤ οφείλεται –για ακόμη μια φορά– σε στατιστική αστοχία ή είναι πράγματι η τάση που θα δούμε να εξελίσσεται τους επόμενους μήνες ώστε και η Ελλάδα να προσεγγίσει –6 χρόνια μετά την έξοδο από τα μνημόνια– τον ευρωπαϊκό μέσο όρο του 6% στην ανεργία.
Η τάση θα κλειδώσει, σε κάθε περίπτωση, με την ανακοίνωση της ανεργίας του Ιουλίου στα τέλη Αυγούστου, όταν και θα μάθουμε αν θα υπάρξει αναθεώρηση. Για παράδειγμα, με την ανακοίνωση της ανεργίας Ιουνίου, η ΕΛΣΤΑΤ αναθεώρησε ελαφρώς την ανεργία του Μαΐου προς τα κάτω (10,3%).
Πάντως μέχρι σήμερα το τελευταίο 15μηνο έχει συμβεί ήδη κάτι τέτοιο 3 φορές, με την ΕΛΣΤΑΤ να ανακοινώνει κατ’ αρχήν ανεργία κάτω από 10% για να αναθεωρήσει στη συνέχεια με τα οριστικά στοιχεία. Ειδικότερα, τους μήνες Οκτώβριο, Νοέμβριο και Δεκέμβριο 2023 η στατιστική αρχή ανακοίνωσε ανεργία 9,3%, 9,4% και 9,2% για να αναθεωρήσει στη συνέχεια τις εκτιμήσεις της σε 10,6%, 10,8% και 10,4%, αντίστοιχα. Εκτοτε δεν έχουμε δει μονοψήφιο ποσοστό και η ανεργία μένει κολλημένη στο 10%.
Το ποσοστό της ανεργίας έπεσε κάτω από 12% για πρώτη φορά τον Οκτώβριο του 2022 και, αν και ακολούθησε πτωτική πορεία, δεν κατάφερε να «σπάσει» το 11% παρά μόνο τον Ιούλιο του 2023, δηλαδή 10 μήνες μετά. Εκτοτε, μόλις τώρα φαίνεται να σπάει το φράγμα του 10%.
Κι αυτό συμβαίνει, καθώς το τελευταίο 12μηνο η αγορά εργασίας παλεύει με τον «σκληρό πυρήνα» της ανεργίας, στον οποίο ανήκουν περίπου 500.000 άτομα. Ηδη τον Ιανουάριο του 2023 οι άνεργοι ήταν 501.948 άτομα (αργότερα το πλήθος αναθεωρήθηκε σε 529.377) με το ποσοστό της ανεργίας να καταγράφεται αρχικά στο 10,8% και αργότερα να αναθεωρείται στο 11,3%. Αντίστοιχα, φέτος τον Ιανουάριο η ανεργία καταγράφηκε αρχικά στο 10,4% και οι άνεργοι μετρήθηκαν σε 495.132.
Τον περασμένο Ιούνιο η δεξαμενή αυτή μετρήθηκε να έχει 456.663 άτομα, πράγμα που σημαίνει πως μειώθηκε κατά περίπου 50.000, δηλαδή κατά το 1/10. Και τα στοιχεία της ΔΥΠΑ καταγράφουν έναν «πυρήνα» περίπου μισού εκατομμυρίου ανθρώπων που είναι άνεργοι πάνω από 12 μήνες (μακροχρόνια άνεργοι). Αυτή η δεξαμενή έπεσε για πρώτη φορά κάτω από τα 500.000 άτομα τον Ιούνιο του 2023 και έκτοτε παραμένει κάτω από αυτό τον πήχυ. Τα πλέον πρόσφατα στοιχεία (Ιούνιος 2024) δείχνουν πως αυτή η δεξαμενή πλέον αριθμεί 451.016 άτομα. Ποια είναι όμως τα χαρακτηριστικά αυτής της δεξαμενής ανέργων;
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ το προφίλ του ανέργου στον δομικό πυρήνα της ανεργίας είναι νέα γυναίκα 15 έως 24 ετών. Το ποσοστό ανεργίας κατά φύλο δείχνει πως στις γυναίκες η ανεργία είναι 14,4% το 2023 και 12,2% το 2024. Αντίστοιχα στις ομάδες ηλικιών η ανεργία επιμένει στους νέους 15-24 ετών 24,5% το 2023 και 22,5% το 2024. Είναι περισσότερο από εμφανές πως έχουμε φτάσει στα διαρθρωτικά προβλήματα της ελληνικής οικονομίας και της αγοράς εργασίας. Για να μείνει σταθερά η ανεργία κάτω από 10% πρέπει η δεξαμενή των ανέργων να πέσει κοντά στα 400.000 άτομα. Το μονοψήφιο ποσοστό ανεργίας, γύρω στο 9% επετεύχθη το 2009 όταν οι άνεργοι ήταν περίπου 390.000.
Ο στόχος δεν είναι εύκολος καθώς η ανεργία συνδέεται με τις επενδύσεις, την ανάπτυξη της οικονομίας και την παραγωγικότητα αλλά και με το δημογραφικό. Αν συνεχίζει να μειώνεται το εργατικό δυναμικό, παράλληλα με τον ενεργά οικονομικό πληθυσμό, τόσο περισσότερο θα επιμένει σε υψηλά ποσοστά η ανεργία.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το προφίλ του ανέργου στον δομικό πυρήνα της ανεργίας είναι νέα γυναίκα 15 έως 24 ετών.
Αντίστοιχα σύνθετη είναι η αντιμετώπιση του προβλήματος. Για παράδειγμα, σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα στοιχεία της CEDEFOP η Ελλάδα κερδίζει αργυρό πανευρωπαϊκό μετάλλιο αναντιστοιχίας δεξιοτήτων των εργαζομένων με τις ανάγκες της αγοράς εργασίας, καθώς συγκεντρώνει τη 2η χειρότερη βαθμολογία στην Ευρωπαϊκή Ενωση των «27» στο skills matching μετά την Ισπανία.
Στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων (skills development) η Ελλάδα έρχεται 4η από το τέλος μπροστά μόνο από την Κύπρο, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, ενώ ουραγός είναι η χώρα μας και στον δείκτη (skills activation) καταλαμβάνοντας την 5η θέση από το τέλος στην Ευρώπη των «27».
Γι’ αυτό και ενώ η ελληνική αγορά εργασίας εμφανίζει μετά την Ισπανία τους υψηλότερους δείκτες ανεργίας στην Ευρώπη, υπάρχουν ταυτόχρονα κλάδοι, όπως η οικοδομή, η εστίαση με τις ξενοδοχειακές υπηρεσίες καθώς και ο πρωτογενής τομέας, οι οποίοι αδυνατούν να καλύψουν τις κενές θέσεις εργασίας που προσφέρουν. Οι ελλείψεις χιλιάδων θέσεων εργασίας εντοπίζονται όχι μόνο σε εποχικό επίπεδο αλλά και σε ετήσια βάση.
Το πρόβλημα των κενών θέσεων εργασίας, που δεν βοηθάει στην αποκλιμάκωση της ανεργίας, επιτείνεται με την ασθενική αύξηση των απολαβών στην εξαρτημένη εργασία. Ο μέσος μεικτός μισθός αυξήθηκε μόλις κατά 20% την τελευταία 10ετία, από το 2014 έως το 2023. Το 2014 ο μέσος μισθός, σύμφωνα με τα στοιχεία του συστήματος «Εργάνη», ήταν 1.042 ευρώ μεικτά και έπειτα από πολλά σκαμπανεβάσματα έφτασε το 2023 στα 1.251 ευρώ, καταγράφοντας μια αύξηση 200 ευρώ και 20% σε 10 χρόνια.
Η ασθενική αυτή αύξηση των απολαβών, που οφείλεται και σε διαχρονικές παθογένειες της ελληνικής οικονομίας –μικρές και μικρομεσαίες επιχειρήσεις, χιλιάδες θέσεις χαμηλής εξειδίκευσης, εποχική απασχόληση στη βαριά βιομηχανία του τουρισμού– δεν βοηθάει το skills matching αλλά ούτε και την κάλυψη των χιλιάδων κενών θέσεων εργασίας σε βασικούς κλάδους της ελληνικής οικονομίας και συνεπώς ούτε την ισχυρή και ταχεία αποκλιμάκωση της ανεργίας.
Πάντως φαίνεται πως κάτι κινείται, καθώς και το σύστημα «Εργάνη» του υπουργείου Εργασίας μετράει για το πρώτο 6μηνο του 2024 ρεκόρ 24ετίας σε προσλήψεις και νέες θέσεις εργασίας. Οι περισσότερες νέες θέσεις εργασίας καταγράφονται, βέβαια, στην εστίαση (+33.890 θέσεις) και στα καταλύματα (+ 25.780 θέσεις).
Σε κάθε περίπτωση, εφόσον κλειδώσει και με τα οριστικά στοιχεία του επόμενου μήνα το μονοψήφιο ποσοστό της ανεργίας για τον Ιούνιο (αν και σε ετήσια βάση εκτιμάται πως φέτος η ανεργία θα διαμορφωθεί πάνω από το όριο του 10%) θα είναι χωρίς αμφιβολία μια ιστορική στιγμή στο turnaround story της ελληνικής οικονομίας.
*Ο κ. Γιάννης Καρούζος είναι δικηγόρος, εργατολόγος.
