Οι πυρκαγιές της Αττικής δοκίμασαν και τις αντοχές του ηλεκτρικού δικτύου της χώρας και υπενθύμισαν με τρόπο που δεν έγινε αντιληπτός πέραν των κατοίκων στις πληγείσες περιοχές, ότι το να κρατηθούν τα φώτα αναμμένα δεν είναι πλέον κάτι το αυτονόητο. Τα συνεργεία του ΑΔΜΗΕ ανοιγόκλειναν για όσο διάστημα μαίνονταν οι πυρκαγιές τους διακόπτες των γραμμών υψηλής τάσης, ανακατηύθυναν διαρκώς τις γραμμές μεταφοράς και προχώρησαν σε ανακατανομή των μονάδων παραγωγής ενισχύοντας το σύστημα της Αττικής, για να καταφέρουν να διατηρήσουν την ευστάθεια του συστήματος και να αποτρέψουν τον πολύ πιθανό κίνδυνο για μπλακ άουτ.
Κάποιες εβδομάδες νωρίτερα, στις 21 Ιουνίου και ενώ οι θερμοκρασίες στην περιοχή των Βαλκανίων είχαν χτυπήσει για πολλές ημέρες κόκκινο, τα δίκτυα των χωρών της περιοχής που είχαν σχεδιαστεί για χειμερινές αιχμές δεν άντεξαν την υψηλή ζήτηση που σημειώθηκε για παρατεταμένο χρονικό διάστημα. Η κλιματική αλλαγή ανέτρεψε μια βασική σταθερά για τον προγραμματισμό συντήρησης των γραμμών μεταφοράς ρεύματος που ακολουθούν οι Διαχειριστές των χωρών της περιοχής. Η σταθερά αυτή λέει ότι η αιχμή της ζήτησης σημειώνεται τον χειμώνα με τις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες που ανεβάζουν τη ζήτηση για θέρμανση, οπότε σταδιακά και εκ περιτροπής τμήματα των γραμμών μεταφοράς βγαίνουν εκτός λειτουργίας για συντήρηση τους θερινούς μήνες, κάτι που έγινε και φέτος. Ετσι, ο ασυνήθιστος για τις γειτονικές χώρες καύσωνας στα μέσα Ιουνίου βρήκε το δίκτυο (εγχώριο και περιφερειακό) αδύναμο να σηκώσει τα πρωτοφανή για την εποχή υψηλά φορτία. Οι γραμμές υπερφορτώθηκαν και έπειτα από ένα πρώτο βραχυκύκλωμα σε εναέρια γραμμή υψηλής τάσης στο Μαυροβούνιο ακολούθησε ένα ντόμινο συμβάντων που οδήγησε σε κατάρρευση μεγάλο μέρος των συστημάτων μεταφοράς της Αλβανίας, του Μαυροβουνίου, της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης καθώς και της Κροατίας και γενική συσκότιση σε όλη αυτή την περιοχή. Η λειτουργία των συσκευών προστασίας διέσωσε τα ηλεκτρικά συστήματα της ηπειρωτικής Ευρώπης καθώς αποσυνδέθηκαν αυτόματα από τα υπό κατάρρευση συστήματα της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και έτσι δεν βυθίστηκαν στο σκοτάδι.
Μόλις πρόσφατα εξάλλου, ανήμερα τον Δεκαπενταύγουστο τα νησιά Φολέγανδρος, Ιος και Σίκινος βυθίστηκαν στο σκοτάδι γύρω στις 8.30 το βράδυ και έμειναν χωρίς ρεύμα τουλάχιστον για 8 ώρες. Στην Ιο μάλιστα μέχρι και αργά το απόγευμα το μεγαλύτερο μέρος του νησιού έπαιρνε ρεύμα εκ περιτροπής ανά ώρα. Τα τρία νησιά των δυτικών Κυκλάδων ηλεκτροδοτούνται μέσω δύο υποβρύχιων καλωδίων μέσης τάσης από το σύστημα της Πάρου, το οποίο έχει διασυνδεθεί από τον ΑΔΜΗΕ με το ηπειρωτικό σύστημα της χώρας. Και οι δύο γραμμές διασύνδεσης Πάρου – Ιου κατέρρευσαν λόγω υπερφόρτωσης καθώς ο συνδυασμός υψηλής τουριστικής κίνησης και καύσωνα έχει ανεβάσει τη ζήτηση σε επίπεδα που όταν σχεδιάστηκαν οι γραμμές πριν από πολλές δεκαετίες ήταν αδύνατον να προβλεφθούν.
Ενα από τα μέτρα που εξετάζει το ΥΠΕΝ είναι η μετατόπιση του νυχτερινού τιμολογίου τις μεσημεριανές ώρες που η παραγωγή των ΑΠΕ φτάνει στο ζενίθ.
Η κλιματική αλλαγή αυξάνει την ένταση και τη συχνότητα των ακραίων καιρικών φαινομένων σε ολόκληρο τον πλανήτη καθιστώντας ασταθή τα μέχρι πρότινος στιβαρά ηλεκτρικά συστήματα των ανεπτυγμένων χωρών που σχεδιάστηκαν πριν από πολλές δεκαετίες υπό άλλες κλιματικές συνθήκες και μοντέλα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Ο παράγοντας της κλιματικής αλλαγής αξιολογείται και στο αναθεωρημένο σχέδιο του ΕΣΕΚ ως καθοριστικός για την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας, χωρίς ωστόσο να έχει ληφθεί υπόψη στον σχεδιασμό. Μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι η μειωμένη διαθεσιμότητα των υδάτων θέτει σε κίνδυνο τη λειτουργία των θερμοηλεκτρικών μονάδων, οι παράκτιες ενεργειακές υποδομές απειλούνται από τη στάθμη της θάλασσας, ενώ η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας αναμένεται να μειώσει τις ενεργειακές ανάγκες για θέρμανση τη χειμερινή περίοδο και να αυξήσει τις ανάγκες για ψύξη τη θερινή περίοδο.
Δεν είναι όμως μόνο η κλιματική αλλαγή που απειλεί την ευστάθεια των ηλεκτρικών συστημάτων και την ενεργειακή ασφάλεια των ανεπτυγμένων χωρών. Η ενεργειακή μετάβαση και ο τρόπος που έχει σχεδιαστεί αποτελεί ήδη μια καθημερινή πρόκληση για τους Διαχειριστές. Η έμφαση που δόθηκε στις ΑΠΕ δεν έλαβε υπόψη της τη δυναμικότητα των δικτύων, που σε συνδυασμό με την ασταθή παραγωγή της διάσπαρτης γεωγραφικά πράσινης παραγωγής αποτελεί παράγοντα αποσταθεροποίησης του συστήματος σε περιόδους χαμηλής ζήτησης. Σε όλη την Ευρώπη οι Διαχειριστές περικόπτουν όλο και πιο συχνά και όλο και μεγαλύτερες ποσότητες πράσινης ενέργειας για να διατηρήσουν την ευστάθεια των συστημάτων, όταν η παραγωγή των ΑΠΕ υπερβαίνει τη ζήτηση.
Στην Ελλάδα, η πιο δύσκολη ημέρα για τον ΑΔΜΗΕ ήταν η Κυριακή του Πάσχα φέτος και συγκεκριμένα οι μεσημεριανές ώρες όταν η παραγωγή των ΑΠΕ κορυφώθηκε λόγω της υψηλής παραγωγής των φωτοβολταϊκών και οι μετασχηματιστές στο δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ με το οποίο είναι συνδεδεμένα 7,5 χιλιάδες μεγαβάτ διάσπαρτα μικρά φωτοβολταϊκά, αντί να μεταφέρουν ενέργεια από την υψηλή τάση στη μέση τάση δούλευαν σε αντίστροφη ροή. Λόγω της χαμηλής ζήτησης η ροή της ενέργειας άλλαξε και μεταφερόταν από τη μέση τάση στην υψηλή, μετατρέποντας ουσιαστικά το δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ από διανομής σε δίκτυο παραγωγής. Η ζήτηση στο σύστημα υψηλής τάσης ήταν αρνητική και ο ΑΔΜΗΕ για να κρατήσει το σύστημα όρθιο και να αποτρέψει ένα γενικευμένο μπλακ άουτ χρειάστηκε να θέσει εκτός για πρώτη φορά το σύνολο της παραγωγής των ΑΠΕ που ήταν σε λειτουργία, περίπου 2.500 μεγαβάτ και να δώσει εντολή στον ΔΕΔΔΗΕ να βγάλει επίσης εκτός λειτουργίας 1.000 μεγαβάτ φωτοβολταϊκών. Στην αποτροπή του μπλακ άουτ συνέβαλε και το γεγονός ότι ο ΑΔΜΗΕ είχε υποβάλει μια εβδομάδα νωρίτερα στους Διαχειριστές των γειτονικών χωρών παύση των εισαγωγών ρεύματος.
Οι μεγαλύτερες πιέσεις στο ελληνικό σύστημα από την πλεονάζουσα παραγωγή των ΑΠΕ ασκούνται το φθινόπωρο και την άνοιξη που παραδοσιακά μειώνεται η ζήτηση. Χρόνο με τον χρόνο το πρόβλημα οξύνεται καθώς αυξάνεται η διείσδυση των ΑΠΕ, ενώ η ζήτηση υστερεί. Ενα από τα μέτρα που εξετάζει το ΥΠΕΝ είναι η μετατόπιση του νυχτερινού τιμολογίου τις μεσημεριανές ώρες που η παραγωγή των ΑΠΕ φτάνει στο ζενίθ, ώστε να αυξηθεί εκείνες τις ώρες η κατανάλωση και να περιοριστούν οι περικοπές ενέργειας. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΑΔΜΗΕ το διάστημα Ιανουαρίου – Mαΐου 2024 οι περικοπές πράσινης ενέργειας έφτασαν τις 430 GWh, ποσότητα σχεδόν διπλάσια από αυτή των 228 GWh που περικόπηκε καθ’ όλη τη διάρκεια του 2023.
