Η αρωγή της Ουκρανίας, ώστε να ανακάμψει από τις συνέπειες της ρωσικής εισβολής, άνοιξε ξανά τη συζήτηση σχετικά με το εύρος και τον αντίκτυπο της διεθνούς βοήθειας στις εμπόλεμες χώρες. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, ως απάντηση στην αύξηση των ενόπλων συγκρούσεων παγκοσμίως, ολοένα και περισσότερες φωνές είχαν υποστηρίξει ότι οι εμπλεκόμενες χώρες απαιτούν στοχευμένη στήριξη. Ωστόσο, αυτή η προοπτική δεν άλλαξε εκ βάθρων τις διεθνείς πρακτικές βοήθειας, παρά τα άφθονα στοιχεία, μεταξύ άλλων και από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, ότι αυτή η προσέγγιση δεν λειτουργεί. Βέβαια υπάρχουν διαφορές με την Ουκρανία σήμερα.
Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη ήταν τότε μια μικρή χώρα με πληθυσμό μόλις 4 εκατ. κατοίκων, μια οικονομία περιορισμένη και προσανατολισμένη στις εξαγωγές. Η γεωστρατηγική της σημασία ωχριά σε σύγκριση με της Ουκρανίας. Το σημαντικότερο όλων είναι πως η φύση της ένοπλης σύγκρουσης ήταν διαφορετική. Κατά της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης επιτέθηκαν η Σερβία και η Κροατία, προκαλώντας εμφύλιο πόλεμο. Στο πέρασμά του άφησε ένα αμφισβητούμενο κράτος, που καθόρισε τους όρους δέσμευσης με τους διεθνείς χορηγούς και διαμόρφωσε τη μεταπολεμική οικονομική διακυβέρνηση. Η Ουκρανία διαθέτει σταθερή κυβέρνηση, αλλά έχει κοινά με τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη την κληρονομιά της μετακομμουνιστικής μετάβασης, του πολέμου, καθώς και τη φιλοδοξία για ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Αμφότερες αντιμετωπίζουν το πρόβλημα της υπερβολικής αποβιομηχάνισης, επομένως η μεταπολεμική ανασυγκρότησή τους αποτελεί ουσιαστικά ζήτημα οικονομικού μετασχηματισμού και διαρθρωτικών αλλαγών, προκειμένου να αναζωογονηθεί η ανταγωνιστικότητα και να επιτευχθεί ανάκαμψη.
Οι στόχοι αυτοί επιδιώκονται στο πλαίσιο της διαδικασίας προσχώρησης στην Ε.Ε. Οπότε, χρειάζεται τώρα μια διεξοδική συζήτηση σχετικά με το κατά πόσον ενδείκνυται η πολιτική προσέγγιση της Ε.Ε. στην αναπτυξιακή πρόκληση των εμπόλεμων χωρών. Τριάντα χρόνια μετά την ειρηνευτική συμφωνία στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, η χώρα παραμένει σε δυσμενή θέση πολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά. Οι οικονομικές επιδόσεις είναι υποτονικές και ασταθείς, οι εμπορικές ανισορροπίες δεν εξαλείφθηκαν και η ανεργία είναι αμετακίνητα υψηλά. Η διεθνής βοήθεια σχεδιάστηκε αρχικά με την εφαρμογή αυστηρών πολιτικών όρων για την οικονομική μεταρρύθμιση. Ωστόσο, τα πολιτικά εμπόδια οδήγησαν σε επιλεκτική και μερική εφαρμογή, πρώτα και κύρια για την προστασία των συμφερόντων των ελίτ.
Εντούτοις, υπάρχουν θύλακοι έντονης τοπικής οικονομικής ανάκαμψης, όπου διατηρήθηκε ένας βαθμός παραγωγικής ικανότητας καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου, είτε ανακατευθύνοντας την παραγωγή για στρατιωτικούς σκοπούς είτε απλώς προστατεύοντας τον εξοπλισμό από φθορά και ζημιές. Ως αποτέλεσμα, ιδρύθηκαν τοπικοί φορείς ανάπτυξης, παρέχοντας πρόσβαση σε επιχειρηματικές και αναπτυξιακές ευκαιρίες, ώστε οι πολίτες να επωφεληθούν από τη διεθνή τεχνική βοήθεια προσαρμοσμένη στις τοπικές ανάγκες.
* Η κ. Βέσνα Ντζελίλοβιτς είναι συνδιευθύντρια της Πρωτοβουλίας Επιχειρηματικής Ασφάλειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ.
