Εργόσημα-χρυσάφι αξίας άνω των 500.000 ευρώ που εξαργύρωναν μέσα σε έναν χρόνο «εργάτες γης», αλλά και… κουβαρντάδες εργοδότες, που εμφανίζονταν να καταβάλλουν σε ανειδίκευτους εργάτες που απασχολούσαν στις αγροτικές τους εργασίες αμοιβές αξίας ακόμη και 1,650 εκατ. ευρώ ετησίως, ανέδειξε ο έλεγχος της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας (ΕΑΔ), το πόρισμα της οποίας αποτελεί τον μπούσουλα για τις αλλαγές που σχεδιάζει το υπουργείο Εργασίας στο μέτρο των επιταγών εργοσήμου.
Ενα μέτρο που θεσπίστηκε μεν το 2010, παρουσιάζει δε σημαντικές δυσλειτουργίες, με αποτέλεσμα πολλοί να είναι οι εργοδότες αλλά και οι εργαζόμενοι που εκμεταλλεύονται όλα αυτά τα χρόνια τις «τρύπες» του συστήματος.
Κι αυτό, γιατί ενώ δημιουργήθηκε προκειμένου να καλύπτει εργαζομένους με καθεστώς περιστασιακής εργασίας ή ημιαπασχόλησης, φαίνεται πως το επιλέγουν εργοδότες, ακόμη και μεγάλων αγροτικών εκμεταλλεύσεων, καθώς είναι φθηνότερο αναφορικά με το ύψος των ασφαλιστικών εισφορών, ενώ δεν γίνονται και οι κατάλληλοι έλεγχοι.
Πώς λειτουργεί
Το ποσοστό ασφάλισης με εργόσημο είναι 25% και παρακρατείται κατά την εξαργύρωσή του από τον εργαζόμενο. Δηλαδή, για απασχόληση μιας ημέρας ένας εργάτης γης λαμβάνει εργόσημο αξίας 70 ευρώ, οι εισφορές είναι 17,5 ευρώ και η αμοιβή του 52,5 ευρώ. Αντίστοιχα, μια οικιακή βοηθός απασχολείται 8 ώρες για καθαρισμό σπιτιών και η αμοιβή της είναι 7 ευρώ την ώρα, με εργόσημο θα πάρει στο χέρι 42 ευρώ καθαρά και θα έχει ασφαλιστικές κρατήσεις 14 ευρώ, που αντιστοιχούν σε 1,2 ένσημα.
Οι κατηγορίες εργαζομένων που χρησιμοποιούν το εργόσημο είναι εργάτες γης, οικιακό προσωπικό (π.χ. οικιακοί βοηθοί, οδηγοί, κηπουροί, άτομα για φύλαξη και μεταφορά παιδιών ή για φροντίδα ηλικιωμένων ατόμων κ.λπ.), τεχνίτες για μεμονωμένες μικροεπισκευαστικές εργασίες που δεν συνιστούν οικοδομικές εργασίες, καθηγητές για παράδοση ιδιαίτερων μαθημάτων κ.ά.
Το εργόσημο το πληρώνει ο εκάστοτε εργοδότης και το εξαργυρώνει ο εργαζόμενος, αφού του γίνουν οι ασφαλιστικές κρατήσεις. Ο εργοδότης μπορεί να αγοράσει το εργόσημο από ΕΛΤΑ και τράπεζες, ενώ μπορεί να επιλέξει την απευθείας πληρωμή του πιστώνοντας τα χρήματα στον λογαριασμό του εργαζομένου με τα απαραίτητα στοιχεία, όπως ονοματεπώνυμο, ΑΜΚΑ και ΑΦΜ του απασχολουμένου. Τυπικά, οι απασχολούμενοι και ασφαλισμένοι με εργόσημο δικαιούνται τις ίδιες παροχές όπως και οι λοιποί ασφαλισμένοι με κανονικό μισθό.
Εργοδότες αλλά και εργαζόμενοι εκμεταλλεύονται όλα αυτά τα χρόνια τις «τρύπες» του συστήματος.
Εφόσον βέβαια τα ποσά που δηλώνονται ως εργόσημα καταβάλλονται και στον «εργάτη», αφού παρακρατηθούν οι ασφαλιστικές εισφορές. Γιατί κατά κύριο λόγο στις περιπτώσεις που κατέγραψε η ΕΑΔ, υπήρχαν δηλώσεις ποσών χωρίς να προκύπτει αντίστοιχη αγορά εργοσήμων ή δηλώσεις αμοιβών, χωρίς ο ΕΦΚΑ να έχει λάβει το παραμικρό ποσό και κατά συνέπεια να μην υπάρχει και καταγεγραμμένος ασφαλιστικός χρόνος για τους εργαζομένους.
Οπως βέβαια υπήρχαν και υπέρογκα ποσά στα οποία επιβάλλονταν οι μικρότερες κρατήσεις, με αποτέλεσμα οι «εργάτες γης» –ή κάποιοι που εμφανίζονταν ως τέτοιοι– να αμείβονταν πλουσιοπάροχα, ενώ το κράτος και ο ΕΦΚΑ να χάνουν σημαντικά έσοδα.
Κάποιες τέτοιες «τρύπες» κατέγραψε πριν από περίπου ενάμιση χρόνο η ΕΑΔ, έπειτα από έλεγχο σε όλη την επικράτεια, με τη συμμετοχή εμπειρογνώμονα του e-ΕΦΚΑ και αντικείμενο τη νομιμότητα έκδοσης και εξαργύρωσης επιταγών εργοσήμου για την ασφάλιση εργατών και εργατριών γης.
Τι έδειξε ο έλεγχος
Ο έλεγχος ξεκίνησε κατόπιν αιτήματος της Γενικής Διεύθυνσης Εισφορών του e-ΕΦΚΑ, η οποία έπειτα από αρχικούς ελέγχους είχε διαπιστώσει μεταξύ άλλων τα εξής:
α) Εξαργυρώσεις εργοσήμων ιδιαίτερα μεγάλης αξίας έως και 519.031 ευρώ από πρόσωπα που φέρονταν να απασχολούνται ως εργάτες ή εργάτριες γης.
β) Εκδόσεις εργοσήμων από εργοδότες με υπέρογκα ποσά που ξεπερνούσαν το 1.500.000 ευρώ!
Στο πλαίσιο του ελέγχου της ΕΑΔ διερευνήθηκαν και καταγγελίες σχετικά με την έκδοση εργοσήμων από εργοδότες-τριες με χρήση προσωπικών στοιχείων ατόμων, τα οποία ουδέποτε τους είχαν παράσχει εργασία. Μάλιστα, για τον έλεγχο αντλήθηκαν στοιχεία από συναρμόδια υπουργεία και φορείς (υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου, ΑΑΔΕ, ΕΛ.ΤΑ., ΗΔΙΚΑ Α.Ε., τραπεζικά ιδρύματα) και προέκυψαν απίστευτες περιπτώσεις καταστρατήγησης της νομοθεσίας, με ενδεικτικότερες τις εξής:
1. Εντοπίστηκαν 49.799 εργοδότες που δήλωσαν υπέρογκα ποσά αμοιβής σε εργάτες, αρκετοί εκ των οποίων είχαν παράλληλα εκδώσει εργόσημα αξίας άνω των 15.000 ευρώ το καθένα. Υπήρξε, για παράδειγμα, εργοδότης που το 2017 είχε δηλώσει αμοιβές προς εργάτες κοντά στο 1 εκατ. ευρώ (986.802,33 ευρώ). Παράλληλα, εμφανιζόταν κατά την ίδια χρονιά να έχει εκδώσει 47 εργόσημα, τα οποία είχαν αξία ανώτερη των 15.000 ευρώ το καθένα. Το 2018 ο ίδιος εργοδότης είχε δηλώσει αμοιβές ύψους 1,5 εκατ. ευρώ και 53 εργόσημα άνω των 15.000 ευρώ, ενώ η ίδια κατάσταση συνεχίστηκε έως και το 2020, κατά το οποίο κατέβαλε κατά τη δήλωσή του αμοιβές ύψους 1,6 εκατ. ευρώ και 73 εργόσημα, άνω των 15.000 ευρώ έκαστο.
2. Εντοπίστηκε περίπτωση εργάτη γης που δηλώθηκε να έχει απασχοληθεί κατά το έτος 2017 από 29 εργοδότες, το 2018 από 58 εργοδότες, το 2019 από 35 εργοδότες και από 42 εργοδότες το έτος 2020. Οι δηλωθείσες εργοδοτικές δαπάνες για το συγκεκριμένο άτομο ανέρχονται αντίστοιχα σε 195.660,66 ευρώ, 277.180,77 ευρώ, 211.756,82 ευρώ και 519.031,34 ευρώ.
3. Κατεγράφησαν περιπτώσεις εργατών και εργατριών γης, οι οποίοι φέρονταν να εξαργύρωσαν υπέρογκα ποσά μέσω εργοσήμου. Για παράδειγμα, υπήρξε το 2017 εργάτης που έλαβε αμοιβές μέσω εργοσήμου ύψους 195.660 ευρώ, το 2018 ο ίδιος εργάτης έλαβε 293.000 ευρώ, όσα περίπου και το 2019 (230.557 ευρώ), ενώ το 2020 έλαβε, πάντα μέσω εργοσήμου, αμοιβή ύψους 519.031 ευρώ.
4. Εντοπίστηκαν 24.779 εργάτες και εργάτριες γης που δεν είχαν ασφαλιστεί στον e-ΕΦΚΑ για οποιαδήποτε απασχόληση, ενώ φέρονταν να έχουν εισπράξει ιδιαίτερα υψηλά ποσά ως αποζημίωση για παροχή εργασίας. Ενδεικτικά: εργάτης έλαβε αποζημίωση ύψους 540.478, χωρίς στον ΕΦΚΑ να υπάρχει το παραμικρό ένσημο.
5. Καταρτίστηκε κατάλογος με 1.469 καταχωρίσεις, που περιλαμβάνει στοιχεία εργοδοτών που φαίνονται να έχουν δαπανήσει σε αποζημίωση απασχολουμένων μέσω συστήματος εργοσήμου ποσά αξίας ίσης ή ανώτερης των εκατό χιλιάδων ευρώ (100.000 ευρώ). Στον κατάλογο αυτό μάλιστα, υπάρχουν επιχειρήσεις με δαπάνες αξίας ακόμη και πάνω από 1,650 εκατ. ευρώ, μέσα σε ένα χρόνο.
Ερχονται αλλαγές
Το πόρισμα έχει φθάσει –εκτός από τα χέρια των αρμόδιων εισαγγελικών αρχών– στο αρμόδιο υπουργείο Εργασίας και στη διοίκηση του ΕΦΚΑ, καθώς κατά τον έλεγχο διαπιστώθηκαν εκτός από τις σοβαρές αποκλίσεις στην εφαρμογή της ισχύουσας νομοθεσίας και σημαντικές ελλείψεις στις υφιστάμενες προβλέψεις του κανονιστικού πλαισίου.
Για τον λόγο αυτό άλλωστε στο υπουργείο σχεδιάζουν ήδη αλλαγές προκειμένου να αποφεύγονται φαινόμενα καταστρατήγησης του μέτρου, εισφοροκλοπής και φοροδιαφυγής αλλά και «κρυπτόμενης» πλήρους απασχόλησης, με άμεση συνέπεια τη στρέβλωση του ανταγωνισμού αλλά και την απώλεια εσόδων για τον ΕΦΚΑ.
Εφόσον δε υπάρξει σχέδιο νόμου εντός του φθινοπώρου με διάφορες διατάξεις, κυρίως ασφαλιστικές, από τη νέα ηγεσία του υπουργείου Εργασίας, δεν αποκλείεται το θέμα του εργοσήμου να είναι ένα από αυτά που θα περιλαμβάνονται σε αυτό.
