Παρούσα σε κάθε εμπορικό διάδρομο λόγω της στρατηγικής γεωγραφικής θέσης της, υπερδύναμη που κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει με συμμαχίες σε όλες τις ηπείρους και με μια οικονομία 900 και πλέον δισ. δολ. που επιχειρεί να ανταγωνιστεί την επέλαση της Κίνας σε μια από τις πλέον ζωτικές περιοχές του πλανήτη.
Κάπως έτσι διαγράφεται μέρος του οράματος του Τούρκου προέδρου τουλάχιστον ως προς την οικονομία της Τουρκίας που εξακολουθεί να αντιμετωπίζει τις εγγενείς παθογένειές της –έναν πληθωρισμό που καλπάζει, εμπορικά και δημοσιονομικά ελλείμματα που καθιστούν αναγκαίο το ξένο κεφάλαιο και μια νεολαία που δυσκολεύεται να βρει ευκαιρίες–, αλλά τις παρακάμπτει και προβάλλει την ισχύ της.
Τις στρατηγικής φύσης οικονομικές επιδιώξεις της Τουρκίας είχε εκφράσει ο Ταγίπ Ερντογάν απερίφραστα τον περασμένο Σεπτέμβριο όταν επιστρέφοντας από την Ινδία και τη σύνοδο του G20 υποστήριξε πως η χώρα του πρέπει να είναι παρούσα και ει δυνατόν δεσπόζουσα σε κάθε εμπορικό διάδρομο, σε κάθε μείζονος σημασίας διεθνή σύμπραξη.
«Οι χώρες προσπαθούν να επεκτείνουν τους εμπορικούς τους δρόμους και να διευρύνουν την περιφερειακή τους επιρροή, και εμείς λέμε πως δεν μπορεί να υπάρξει εμπορικός διάδρομος χωρίς την Τουρκία».
Αυτή ήταν η απάντησή του όταν ρωτήθηκε από δημοσιογράφο πώς βλέπει τη συμφωνία για τη δημιουργία του IMEC, του εμπορικού διαδρόμου που θα ενώνει την Ευρώπη με την Ασία ξεκινώντας από την Ινδία και περνώντας μέσα από τις χώρες της Μέσης Ανατολής, για να καταλήξει στην Ευρώπη μέσα από το λιμάνι του Πειραιά.
Με μια οικονομία 900 και πλέον δισ. δολ. και συμμαχίες σε όλο τον πλανήτη επιχειρεί να ενισχύσει την επιρροή της.
Στο εν λόγω σχέδιο, ένα δίκτυο οδικών αρτηριών και σιδηροδρομικών συνδέσεων, είχαν μόλις εκφράσει επισήμως την στήριξή τους η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ στη σύνοδο του G20. Και τότε ο Ταγίπ Ερντογάν συμπλήρωσε πως «η καταλληλότερη διαδρομή για τη μεταφορά εμπορευμάτων από την Ανατολή στη Δύση πρέπει να περνάει μέσα από την Τουρκία», απηχώντας τη στρατηγική του να επικαλείται τη γεωγραφική θέση της χώρας του και να χρησιμοποιεί την οικονομία της για να εδραιώνει την επιρροή της ανά τον κόσμο.
Η ηχώ από τις δηλώσεις του Τούρκου προέδρου ακούστηκε αυτές τις ημέρες στην Κωνσταντινούπολη όταν ο Ταγίπ Ερντογάν υποδέχθηκε τους υπουργούς Μεταφορών των χωρών του Κόλπου, του Κατάρ και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, σε μια προσπάθεια να διασφαλίσει χρηματοδότηση για τον Αναπτυξιακό Διάδρομο, το ανταγωνιστικό στον IMEC σχέδιό του. Πρόκειται για έναν εμπορικό διάδρομο αρχικού προϋπολογισμού 20 δισ. δολ., ένα δίκτυο από οδικές αρτηρίες και σιδηροδρομικές συνδέσεις που θα συνδέει την Ασία με την Ευρώπη, αλλά θα διέρχεται από την Τουρκία. Σημειωτέον ότι έχουν υπάρξει αναλυτές που θεώρησαν ότι ο Ερντογάν έχει ενοχληθεί και επειδή ο IMEC περιλαμβάνει την Ελλάδα.
Οι οδικές αρτηρίες του τουρκικού Αναπτυξιακού Διαδρόμου θα αρχίζουν από το λιμάνι Φο του Ιράκ στον Περσικό Κόλπο και θα περνούν από τα βόρεια σύνορά του με την Τουρκία.
Παράλληλα, η σιδηροδρομική σύνδεση θα περνάει από τα Στενά του Βοσπόρου στην Κωνσταντινούπολη, για να καταλήξει στην Ευρώπη. Θα είναι συνολικού μήκους 1.200 χιλιομέτρων και μεταξύ άλλων η Τουρκία ευελπιστεί πως ο εν λόγω διάδρομος θα λειτουργήσει και ως εναλλακτική έναντι της διώρυγας του Σουέζ.
Η ανάπτυξη προσγειώνεται και ο πληθωρισμός «τρέχει» με 62%
Την ίδια στιγμή που ο Τούρκος πρόεδρος προωθεί τα μεγαλεπήβολα σχέδιά του, στο εσωτερικό της Τουρκίας μεγάλο μέρος του τουρκικού λαού εξακολουθεί να ασθμαίνει προσπαθώντας να επιβιώσει με έναν πληθωρισμό που παραμένει επίμονα στο 62% παρά τις επιθετικές αυξήσεις των επιτοκίων.
Παράλληλα με την ακρίβεια ο τουρκικός λαός έχει να αντιμετωπίσει τα επιτόκια της τουρκικής λίρας που βρίσκονται εδώ και μήνες στο 50%, μετά από αλλεπάλληλες αυξήσεις που αποφάσισε η Τράπεζα της Τουρκίας όταν προ περίπου 15 μηνών εγκαινίασε μια στροφή σε ορθόδοξη πολιτική.
Κι ενώ δεν έχει καταφέρει να τιθασεύσει τον πληθωρισμό, η περιοριστική νομισματική πολιτική πλήττει αναπόφευκτα την ανάπτυξη. Τις τελευταίες ημέρες πηγές προσκείμενες στο οικονομικό επιτελείο της Τουρκίας, που προτίμησαν την ανωνυμία, αποκάλυψαν σε διεθνή ΜΜΕ ότι η κυβέρνηση θα αναθεωρήσει προς τα κάτω τους στόχους και τις προβλέψεις της για ανάπτυξη.
Τα στοιχεία για το β΄ τρίμηνο εκτιμάται πως θα καταδεικνύουν συρρίκνωση της τουρκικής οικονομίας από 0,5% έως 1%.
Ο υφιστάμενος στόχος του 4% φαίνεται πλέον απρόσιτος, καθώς συνεχίζεται η μάχη κατά του πληθωρισμού. Τα στοιχεία για το β΄ τρίμηνο, που αναμένεται να δοθούν αύριο στη δημοσιότητα, εκτιμάται πως θα καταδεικνύουν συρρίκνωση της τουρκικής οικονομίας από 0,5% έως 1%. Και στο μεταξύ η ανεργία στη χώρα βρίσκεται με τα επίσημα στοιχεία στο 10,3% και τα ανεπίσημα να εκτιμώνται πιθανώς χειρότερα και ιδιαιτέρως για την ανεργία των νέων.
Στο μεταξύ, ξένοι επενδυτές παρακολουθούν προσεκτικά κάθε εξέλιξη στα μακροοικονομικά μεγέθη της Τουρκίας και προπαντός στον πληθωρισμό προκειμένου να διαπιστώσουν σε ποιο βαθμό είναι αξιόπιστη η μάχη του οικονομικού επιτελείου κατά του πληθωρισμού. Πριν από μερικά χρόνια η Τουρκία ήταν η αγαπημένη του ξένου κεφαλαίου που εισέρρεε μαζικά στους τίτλους της, βλέποντας τις αναπτυξιακές προοπτικές της και την τεράστια αγορά της. Τα τελευταία χρόνια, όμως, το ξένο κεφάλαιο είχε γυρίσει την πλάτη στην Τουρκία εξαιτίας της ανορθόδοξης νομισματικής πολιτικής που τηρούσε η κεντρική τράπεζα καθ’ υπαγόρευση του Τούρκου προέδρου.
Με τη στροφή της σε πιο ορθόδοξη πολιτική τείνει να ανακτήσει εν μέρει την εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών, οι οποίοι, ωστόσο, παραμένουν επιφυλακτικοί γνωρίζοντας πόσο απρόβλεπτος μπορεί να γίνει ο Τούρκος πρόεδρος. Και το ξένο κεφάλαιο είναι ζωτικής σημασίας για την Τουρκία που το χρειάζεται για την κάλυψη των ελλειμμάτων της.
Αυτή τη στιγμή το δημοσιονομικό της έλλειμμα υπολογίζεται στο 6% και το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών στο 3,1%, ποσοστά που ενδέχεται να αναθεωρηθούν εντός του Σεπτεμβρίου μαζί με την αναθεώρηση της πρόβλεψης για ανάπτυξη.
Οι στενές σχέσεις με τους Αραβες και η επέκταση στην Αφρική
Η επιλογή των χωρών του Κόλπου ως ενδεχόμενων επενδυτών στα σχέδια του Ταγίπ Ερντογάν για τον Αναπτυξιακό Διάδρομο δεν είναι τυχαία, καθώς στη διάρκεια της μακροχρόνιας παραμονής του στο τιμόνι της Τουρκίας ο Τούρκος πρόεδρος έχει καλλιεργήσει τις σχέσεις του με το Κατάρ, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Σαουδική Αραβία, προσβλέποντας, πάντα, στα κεφάλαια των πλούσιων αραβικών χωρών.
Από την επανεκλογή του το 2023 έδωσε νέα ώθηση στις σχέσεις οικονομικής συνεργασίας με αυτές τις χώρες, οι οποίες θεωρώντας πως συγκλίνουν οι στρατηγικές τους επιδιώξεις με την Τουρκία έχουν επανειλημμένως στηρίξει την τουρκική οικονομία με ενέσεις ρευστότητας και συμφωνίες ανταλλαγής νομισμάτων. Η Τουρκία έχει ανακοινώσει συμφωνίες ύψους 50 δισ. δολ. με το Κατάρ και τα Εμιράτα, αλλά και με τη Σαουδική Αραβία που έχει διαθέσει στην Τράπεζα της Τουρκίας ρευστότητα ύψους 5 δισ. δολ. Το Κατάρ έχει επενδύσει τουλάχιστον 10 δισ. δολ. σε τουρκικούς τίτλους. Ακολουθούν τα Αραβικά Εμιράτα με επενδύσεις 3,4 δισ. δολ. στην Τουρκία και η Σαουδική Αραβία με 500 εκατ. δολ. Οι εμπορικές σχέσεις της Τουρκίας με τις χώρες του Κόλπου υπερβαίνουν τα 22 δισ. δολάρια.
Η Τουρκία έχει ανακοινώσει συμφωνίες ύψους 50 δισ. δολ. με το Κατάρ και τα Εμιράτα.
Η οικονομική συνεργασία φέρνει παράλληλα και τουρκικές επενδύσεις στις χώρες του Κόλπου, με τις ισχυρές κατασκευαστικές εταιρείες της Τουρκίας να αναλαμβάνουν μεγάλα έργα, ενώ παράλληλα η Τουρκία επενδύει στον Κόλπο σε τομείς όπως η τεχνολογία της πληροφορίας, οι τηλεπικοινωνίες και η αγροτική τεχνολογία. Παράλληλα, όμως, τις δύο τελευταίες δεκαετίες, το μεγαλύτερο μέρος δηλαδή της περιόδου παραμονής του Ερντογάν στην εξουσία, η επέλαση της Τουρκίας στην Αφρική τείνει να ανταγωνιστεί εκείνη της Κίνας.
Δείχνοντας ενδιαφέρον για χώρες που φαίνεται να αγνοούν οι δυτικές οικονομίες, έχει αναπτύξει εμπορικές σχέσεις με τη Μαύρη Ηπειρο, οι οποίες το περασμένο έτος έφθασαν στα 32 δισ. δολ., καταγράφοντας αύξηση 50% σε σύγκριση με μία δεκαετία νωρίτερα. Την τελευταία 15ετία τουρκικές επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται στην Αφρική, ενώ ο Ερντογάν είχε επισκεφθεί τη Σομαλία εν μέσω μιας ολέθριας κρίσης, όταν η χώρα βρισκόταν στα πρόθυρα λιμού και κάλεσε τις χώρες της περιοχής να ενδιαφερθούν.
Οι τουρκικές κατασκευαστικές έχουν συμμετάσχει ή και αναλάβει τουλάχιστον 1.800 έργα υποδομής, αεροδρόμια και ξενοδοχεία, αποκτώντας έτσι την ευκαιρία να επενδύσουν σε χώρες όπως για παράδειγμα ο Νίγηρας, οι οποίες είναι εντελώς ξεχασμένες από τις μεγάλες δυτικές οικονομίες.
Και ταυτοχρόνως έχει αυξήσει τον αριθμό των πρεσβειών της Τουρκίας στη Μαύρη Ηπειρο στις 44, συμμετέχει στον αμυντικό τομέα των αφρικανικών χωρών, ενώ έχει προσθέσει σειρά δρομολογίων των τουρκικών αερογραμμών που συνδέουν την Κωνσταντινούπολη με δεκάδες αφρικανικές πόλεις.
Ισχυροποίηση
Ερωτώμενος σχετικά με τον Οικονομικό Διάδρομο Ινδίας – Μέσης Ανατολής – Ευρώπης (IMEC), ο Τούρκος πρόεδρος προέβη σε μια δήλωση αποκαλυπτική των φιλοδοξιών του, τονίζοντας πως «οι χώρες αγωνίζονται για να επεκτείνουν τους εμπορικούς τους δρόμους και να διευρύνουν την επιρροή τους, και εμείς επιμένουμε ότι δεν μπορεί να υπάρξει εμπορικός διάδρομος χωρίς την Τουρκία».
32
δισ. δολ. έφτασε πέρυσι το εμπόριο ανάμεσα στην Τουρκία και στις χώρες της Αφρικής, σημειώνοντας αύξηση 50% σε σύγκριση με το 2013.
Δυσκολίες
Ο Χακάν Αράν, διευθύνων σύμβουλος της μεγαλύτερης ιδιωτικής τράπεζας της Τουρκίας από πλευράς ενεργητικού, της Işbank, προβλέπει ότι «οι δυσκολίες θα συνεχιστούν καθώς όλοι στην Τουρκία θα εξακολουθήσουν να πληρώνουν το τίμημα για να διασφαλιστεί η σταθερότητα των τιμών και να μειωθεί ο πληθωρισμός». Ο ίδιος προσέθεσε, πάντως, ότι εκτιμά πως η Τράπεζα της Τουρκίας θα αρχίσει να μειώνει τα επιτόκια από τον Νοέμβριο.
1.800
έργα υποδομών έχουν αναλάβει οι τουρκικές κατασκευαστικές σε χώρες της Αφρικής.
Οι επενδύσεις
Αναφερόμενος στις εκτεταμένες επενδύσεις της Τουρκίας σε χώρες της Αφρικής, ο Ουλφ Λέσινγκ, διευθυντής του προγράμματος για το Σαχέλ που προωθεί το Ιδρυμα Κόνραντ Αντενάουερ, επισημαίνει πως «η τουρκική κυβέρνηση βοήθησε τις τουρκικές κατασκευαστικές να αποκτήσουν παρουσία στην περιοχή και αυτές έχουν αναλάβει περισσότερα ρίσκα επενδύοντας σε χώρες για τις οποίες αδιαφορούν οι δυτικές χώρες».
