«Η παραγωγικότητα δεν είναι τα πάντα», υποστήριζε ο Πoλ Κρούγκμαν τη δεκαετία του 1990 στο βιβλίο του «Η εποχή των μειωμένων προσδοκιών», κατέληγε όμως στο συμπέρασμα ότι «μακροπρόθεσμα η παραγωγικότητα είναι σχεδόν τα πάντα».
Η παραγωγικότητα είναι το θεμέλιο της ευημερίας. Ο μόνος τρόπος για να αναβαθμίσει μια χώρα το βιοτικό της επίπεδο είναι να παράγει περισσότερα με τους υφιστάμενους πόρους ή και με λιγότερους. Είναι απλό. Οτιδήποτε άλλο, όμως, σχετικό με την παραγωγικότητα είναι εκπληκτικά περίπλοκο. Δύσκολα εξηγείται, δύσκολα υπολογίζεται και όπως κατέδειξαν οι τελευταίες δεκαετίες, δύσκολα ενισχύεται.
Γνωρίζουμε ότι η παραγωγικότητα πρέπει να παίξει καθοριστικό ρόλο στην κατάκτηση βιώσιμης ανάπτυξης, καθώς οι κοινωνίες μας γερνούν. Δεν υπάρχει, όμως, συναίνεση ως προς το πώς θα αντιστρέψουμε την επιβράδυνση που σημειώνει η αύξηση της παραγωγικότητας σχεδόν σε όλες τις χώρες τα τελευταία 20 χρόνια.
Αν περάσει μια ακόμη δεκαετία χαμηλής αύξησης της παραγωγικότητας, θα δεχθεί καίριο πλήγμα το βιοτικό επίπεδο και θα κινδυνεύσει η χρηματοπιστωτική αλλά και η κοινωνική σταθερότητα. Γι’ αυτό και οι κορυφαίοι ερευνητές προσπαθούν να βρουν τους λόγους που είναι τόσο χαμηλή η αύξηση της παραγωγικότητας, πώς να τους αντιμετωπίσουν και πώς να ανακτήσουν οι οικονομίες μας κάποιον δυναμισμό.
Ο Μάικλ Πίτερς, οικονομολόγος του Γέιλ, εκτιμά πως μέρος της λύσης θα μπορούσε να είναι η αύξηση της μετανάστευσης, ώστε να αναπληρωθεί η συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού, αλλά και η επιβολή αυστηρότερων κανόνων ανταγωνισμού, ώστε να ενθαρρυνθεί η καινοτομία από μικρότερες, νεότερες και πιο φιλόδοξες επιχειρήσεις.
Οι μικρές εταιρείες μπορούν να αυξήσουν την παραγωγικότητα, γράφει και ο Ουφούκ Ακτσιγκίτ, του Πανεπιστημίου του Σικάγου, που διερευνά γιατί οι αυξανόμενες δαπάνες των ΗΠΑ σε έρευνα και ανάπτυξη δεν κατορθώνουν πάντα να αυξήσουν την παραγωγικότητα.
Εξηγεί πως οι μικρές εταιρείες είναι πιο καινοτόμες, καθώς χρησιμοποιούν τους πόρους τους πιο αποτελεσματικά, ενώ όταν οι επιχειρήσεις μεγαλώνουν και δεσπόζουν στις αγορές τους, τείνουν να προστατεύουν τη θέση τους στην αγορά αντί να προωθούν την καινοτομία.
Αλλά και η καινοτομία δεν είναι ακριβώς αυτό που απαιτείται για να τονωθεί η αύξηση της παραγωγικότητας. Δεν αρκεί από μόνη της. Σύμφωνα με τον κάτοχο Νομπέλ Οικονομικών, Μάικλ Σπενς, οι νέες τεχνολογίες, η ψηφιακή μετάβαση και ιδιαιτέρως η τεχνητή νοημοσύνη έχουν τη δυνατότητα να δώσουν μεγάλη ώθηση στην παραγωγικότητα.
Ο ίδιος υπογραμμίζει, όμως, πως για να επιτύχει το πλήρες δυναμικό της η τεχνητή νοημοσύνη, πρέπει να έχουν σε αυτήν πρόσβαση όλοι οι τομείς της οικονομίας και οι επιχειρήσεις, τόσο οι μεγάλες όσο και οι μικρές.
Χρειάζεται και η στήριξη από τις κατάλληλες πολιτικές. Χρειάζονται μέτρα που θα ενθαρρύνουν την πιο αποτελεσματική αναδιανομή των πόρων ώστε να αφαιρεθούν από τις επιχειρήσεις με χαμηλή παραγωγικότητα και να στραφούν σε μικρότερες και σε νεοφυείς.
Μεταξύ άλλων, να προβλέπουν φοροαπαλλαγές, εγγυήσεις, επανεκπαίδευση του προσωπικού και πολιτικές που ενθαρρύνουν τον ανταγωνισμό και μειώνουν τα εμπόδια στην είσοδο νέων παικτών στην αγορά.
* Η κ. Γκιτά Μπατ είναι συνεργάτις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο blog του ΔΝΤ.
