Εξακολουθούμε να εμφανίζουμε το μεγαλύτερο ποσοστό μείωσης του πραγματικού εισοδήματος στην Ευρώπη στο διάστημα 2010-2023, με τη μεταβολή να παραμένει στο -28%. Κάτι που σημαίνει ότι, παρά τη βελτίωση των τελευταίων 4-5 ετών, εξακολουθούμε να εισπράττουμε 28% λιγότερα σε σχέση με την προ μνημονίων περίοδο, όταν οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες έχουν αυξήσει στο ίδιο διάστημα τον σχετικό δείκτη ακόμη και πάνω από 150%-160%.
Η ζήτηση για στέγη αυξάνεται παρά την έκρηξη των τιμών, καθώς τα νοικοκυριά «σπάνε» από πολυμελή σε μονομελή και διμελή. Ετσι, επιτείνεται το στεγαστικό πρόβλημα, το οποίο ούτως ή άλλως παραμένει μείζον εξαιτίας των ανατιμήσεων σε ποσοστό 70% από τα χαμηλά του 2017-2018.
Τα ποσοστά του κινδύνου της φτώχειας, αν και χαμηλότερα πλέον σε σχέση με τη μνημονιακή περίοδο, κατατάσσουν την Ελλάδα στις 3-4 χειρότερες χώρες της Ευρώπης, ενώ το αρνητικό ιστορικό ρεκόρ γεννήσεων του 2023 μας φέρνει αντιμέτωπους με τον κίνδυνο η φετινή χρονιά να κλείσει ακόμη και με λιγότερα από 70.000 νεογέννητα.
Είναι οι βασικοί δείκτες που αποτυπώνουν με σαφήνεια τα προβλήματα της καθημερινότητας, στα οποία η κυβέρνηση θα επιδιώξει να δώσει περισσότερες απαντήσεις εφαρμόζοντας τα μέτρα που της ΔΕΘ. Το μέσο πραγματικό εισόδημα έχει αυξηθεί, αλλά παραμένει πολύ χαμηλότερα από τα επίπεδα του 2010.
Τα ποσοστά απασχόλησης είναι μειωμένα συγκριτικά με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ειδικά σε συγκεκριμένες κοινωνικές ομάδες: νέοι, γυναίκες, συνταξιούχοι κάτω των 65 ετών. Και αυτό παρά τη δημιουργία 500.000 νέων θέσεων εργασίας την τελευταία 5ετία.
Ο κίνδυνος της φτώχειας παραμένει πάνω από το 26%, πολύ υψηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, ενώ όλοι οι δείκτες του δημογραφικού (γεννήσεις, μερίδιο γηρασμένου ποσοστού στο σύνολο κ.λπ.) αποτυπώνουν την οξύτητα ενός προβλήματος που απασχολεί όλη την Ευρώπη.
• Αύξηση ζήτησης για στέγη, μειωμένη προσφορά ακινήτων: Η τελευταία απογραφή ανέδειξε έναν από τους βασικούς λόγους για τους οποίους εκτινάσσονται οι τιμές των ακινήτων. Είναι η αύξηση της ζήτησης και ταυτόχρονα η μειωμένη προσφορά. Η αύξηση της ζήτησης αποδίδεται επίσης σε κοινωνικούς λόγους. Παρά τη μείωση του πληθυσμού (από τα 10,82 εκατομμύρια το 2011 στα 10,48 εκατομμύρια το 2021 και σήμερα ακόμη λιγότερο λόγω του αρνητικού ισοζυγίου γεννήσεων – θανάτων), ο αριθμός των νοικοκυριών έχει αυξηθεί από τα 4,134 εκατομμύρια στα 4,332 εκατομμύρια μέσα στην τελευταία 10ετία.
Τα μονομελή νοικοκυριά έχουν αυξηθεί κατά 32% σε 10 χρόνια, καθώς παρατηρείται το φαινόμενο να «σπάνε» οι οικογένειες. Αυτό εξηγεί και τη διψήφια μείωση των 4μελών και 5μελών νοικοκυριών. Ταυτόχρονα, η πολυετής κρίση «πάγωσε» την οικοδομική δραστηριότητα, ενώ στην εξίσωση προστίθεται και ο παράγοντας «κλειστά ακίνητα» που αποδίδεται σε αύξηση της παλαιότητας, σύνθετο ιδιοκτησιακό καθεστώς, κατασχέσεις από τράπεζες και Δημόσιο κ.λπ.
• Πραγματικό εισόδημα: Συγκριτικά με το 2010, το πραγματικό μέσο εισόδημα παραμένει στην Ελλάδα μειωμένο κατά περίπου 28% (με τον συγκεκριμένο δείκτη της Eurostat να λαμβάνει τιμή 100 το 2010 και σήμερα να βρίσκεται στις 71,6 μονάδες). Αυτή είναι και η μεγαλύτερη μείωση για το εν λόγω διάστημα σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Ο δείκτης είχε φτάσει και χαμηλότερα (κάτω από τις 59 μονάδες το 2015), ωστόσο η ψαλίδα με την υπόλοιπη Ευρώπη παραμένει τεράστια καθώς στο ίδιο διάστημα, στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, το εισόδημα αυξανόταν ακόμη και κατά 50%-60% (χαρακτηριστικά παραδείγματα η Ρουμανία με αύξηση 240%, η Λιθουανία στο 186%, η Πολωνία στο 179%, η Βουλγαρία στο 164% κ.λπ.).
Η αναστροφή αυτής της κατάστασης απαιτεί όχι μόνο ταχύτερο ρυθμό ανάπτυξης σε βάθος χρόνου, αλλά και πολιτικές που θα διασφαλίζουν ότι αυτή η ανάπτυξη θα αποτυπώνεται στο πραγματικό εισόδημα των πολιτών. Εδώ ακριβώς «χτυπούν» οι μειώσεις φόρων και ασφαλιστικών εισφορών, τα κίνητρα ενίσχυσης της απασχόλησης αλλά και πολιτικές ενθάρρυνσης των ονομαστικών αυξήσεων σε μισθούς και συντάξεις. Η αύξηση του πραγματικού εισοδήματος εκτιμάται ότι αποτελεί και πιο «πειστική» απάντηση στο τεράστιο πρόβλημα της ακρίβειας.
• Υψηλά ποσοστά κινδύνου φτώχειας: Από το 2018 και μετά η Eurostat έχει καταγράψει σημαντική μείωση στο ποσοστό του πληθυσμού που αντιμετωπίζει τον κίνδυνο της φτώχειας. Για πρώτη φορά μάλιστα ο δείκτης υποχώρησε κάτω από το 30%, ποσοστό που ήταν σαφώς υψηλότερο καθ’ όλη τη διάρκεια της μνημονιακής περιόδου. Ωστόσο, το 26,1% του 2023 (ήταν 32,6% το 2016, στο ξεκίνημα του 3ου μνημονίου) εξακολουθεί να είναι ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά στην Ευρώπη, με μεγαλύτερα να καταγράφονται μόνο σε Ισπανία, Βουλγαρία και Ρουμανία.
Τα υψηλά ποσοστά φτώχειας αντιμετωπίζονται με μέτρα ενίσχυσης της απασχόλησης και βελτίωση της επιδοματικής πολιτικής, κυρίως του ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος που απευθύνεται ακριβώς στους ανθρώπους που ζουν με εισόδημα κάτω από το όριο της φτώχειας.
• Αρνητικό ρεκόρ γεννήσεων: Το 2023 έκλεισε για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας με λιγότερες από 73.000 γεννήσεις (72.244 σύμφωνα με τα στοιχεία του υπουργείου Εσωτερικών, που μένει να πιστοποιηθούν και από την ΕΛΣΤΑΤ), ενώ στο 7μηνο Ιανουαρίου – Ιουλίου φέτος έχουν καταγραφεί κάτω από 40.000 γεννήσεις, που σημαίνει ότι κινδυνεύουμε να κλείσει η χρονιά με νέο αρνητικό ρεκόρ, κάτω και από τις 70.000.
Είναι ένα ερώτημα αν τα μέτρα οικονομικού χαρακτήρα (φορολογικές απαλλαγές σε επιχειρήσεις για ενίσχυση των γονέων, αύξηση του επιδόματος τέκνων κ.λπ.) θα καρποφορήσουν, καθώς οι έρευνες αποδίδουν το φαινόμενο της μείωσης των γεννήσεων σε όλες τις ανεπτυγμένες οικονομίες όχι τόσο σε οικονομικούς όσο κυρίως σε κοινωνικούς λόγους.
