ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Καμπανάκι «αφύπνισης» της Ευρώπης, λίγους μόνο μήνες πριν από την έναρξη της νέας πενταετούς θητείας της Κομισιόν –εν μέσω γεωπολιτικών αναταράξεων, ανόδου της Ακροδεξιάς στη Γηραιά Ηπειρο, καθώς και των επικείμενων κρίσιμων αμερικανικών προεδρικών εκλογών– αποτελεί η έκθεση – ορόσημο του Μάριο Ντράγκι για «το μέλλον της ευρωπαϊκής ανταγωνιστικότητας», που παρουσιάστηκε χθες στις Βρυξέλλες.
Επί της ουσίας, ο τέως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) υπογραμμίζει την ανάγκη η Ευρωπαϊκή Ενωση να επενδύει έως και 800 δισ. ευρώ επιπλέον ετησίως, αλλά και να δεσμευτεί για τακτική έκδοση κοινών ομολόγων, προκειμένου να μη συνεχίσει να «ασθμαίνει» έναντι των βασικών αντιπάλων της, ΗΠΑ και Κίνα. «Η Ευρώπη είναι η πιο ανοιχτή οικονομία στον κόσμο, επομένως όταν οι εταίροι μας δεν παίζουν σύμφωνα με τους κανόνες, τότε είμαστε πιο ευάλωτοι από εκείνους», επισήμανε ο Μάριο Ντράγκι στη σχετική συνέντευξη Τύπου.
Η πολυαναμενόμενη έκθεση –που ανατέθηκε στον Μάριο Ντράγκι από την πρόεδρο της Κομισιόν, πριν από ακριβώς ένα χρόνο– ζητεί παράλληλα από τις Βρυξέλλες έναν σημαντικό αναπροσανατολισμό της έως τώρα ευρωπαϊκής οικονομικής πολιτικής. Από το πρώτο κιόλας μέρος της –συνολικά 400 σελίδων έκθεσής του– ο τέως επικεφαλής της ΕΚΤ σημειώνει ότι είναι απαραίτητες οι επενδύσεις ύψους 750-800 δισ. ευρώ ετησίως, που ισοδυναμούν με 4,4%-4,7% του ΑΕΠ της Ε.Ε., αρκετά υψηλότερο από το 1%-2% του Σχεδίου Μάρσαλ για την ανοικοδόμηση της Ευρώπης μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Και όπως και τότε, η ενωμένη πια Ευρώπη θα πρέπει να ενεργήσει ταχύτατα σε διάφορα μέτωπα. «Ο ιδιωτικός τομέας είναι απίθανο να είναι σε θέση να χρηματοδοτήσει τη μερίδα του λέοντος αυτής της επένδυσης χωρίς τη στήριξη του δημόσιου τομέα», σημειώνει η έκθεση, προσθέτοντας ότι «κάποια κοινή χρηματοδότηση για επενδύσεις σε βασικά ευρωπαϊκά δημόσια αγαθά, όπως η πρωτοποριακή καινοτομία, θα είναι απαραίτητη».
Παρά το γεγονός ότι αρνήθηκε πως η έκθεσή του αποτελεί «τελεσίγραφο» προς τα κράτη-μέλη, ωστόσο επισήμανε την «υπαρξιακή κρίση» της Ευρώπης και προειδοποίησε ότι είτε θα εισακουστεί, «είτε θα υπάρξει βασανιστική αγωνία». Σημείωσε παράλληλα ότι «η κατάσταση αυτή τη στιγμή είναι αρκετά ανησυχητική». «Η ανάπτυξη επιβραδύνεται εδώ και αρκετό καιρό στην Ευρώπη, γεγονός που αγνοήσαμε… Τώρα δεν μπορούμε να το αγνοήσουμε πια. Τώρα οι συνθήκες έχουν αλλάξει», πρόσθεσε αναφερόμενος στην αύξηση του εμπορικού προστατευτισμού, στο γεγονός ότι έχουν μειωθεί πλέον οι προμήθειες καθαρής ενέργειας από τη Ρωσία, καθώς και στην αύξηση των ευρωπαϊκών δαπανών για την άμυνα, την ώρα που ο πληθυσμός της Ε.Ε. συρρικνώνεται.
Η έκθεση αναγνωρίζει ότι τα κράτη-μέλη έχουν ήδη ανταποκριθεί στις νέες πραγματικότητες, αλλά ότι η αποτελεσματικότητα είναι περιορισμένη, εξαιτίας της έλλειψης κεντρικού συντονισμού. Βασικό, εξάλλου, πρόβλημα εκτιμάται ότι αποτελούν τα διαφορετικά επίπεδα επιδοτήσεων μεταξύ των «27» –που διαταράσσουν την ενιαία αγορά–, ο κατακερματισμός, που περιορίζει την κλίμακα που απαιτείται για τον ανταγωνισμό σε παγκόσμιο επίπεδο, καθώς και η πολύπλοκη, αργή διαδικασία λήψης αποφάσεων στην Ε.Ε.
«Η ανάπτυξη επιβραδύνεται εδώ και αρκετό καιρό στην Ευρώπη, γεγονός που αγνοήσαμε. Τώρα δεν μπορούμε να το αγνοήσουμε πια. Τώρα οι συνθήκες έχουν αλλάξει».
Αλλωστε, ο τέως κεντρικός τραπεζίτης και τέως πρωθυπουργός της Ιταλίας γνωρίζει πολύ καλά ότι κρίσιμες αποφάσεις «μπλοκάρονται» σε ευρωπαϊκό επίπεδο, λόγω της αρχής της ομοφωνίας. Γι’ αυτό, προτείνει την εισαγωγή «ειδικής πλειοψηφίας» στις ψηφοφορίες και σε άλλους τομείς, ώστε να επιτραπεί σε «συμμαχία προθύμων» να προχωρήσουν από κοινού σε συγκεκριμένα πρότζεκτ.
Και ενώ οι τρέχουσες εθνικές και ευρωπαϊκές πηγές χρηματοδότησης αναμένεται να καλύψουν αρκετά από τα τεράστια επενδυτικά ποσά που απαιτούνται, ο Ντράγκι ανέφερε ότι θα χρειαστούν νέες πηγές κοινής χρηματοδότησης, όπως και κοινός δανεισμός, πρόταση που απορρίπτουν κράτη-μέλη όπως η Γερμανία ή η Ολλανδία.
Αν και η Γερμανίδα πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν καλωσόρισε θερμά την έκθεση Ντράγκι –αρκετά στοιχεία της οποίας υπάρχουν ήδη στο πολιτικό της πρόγραμμα– αρνήθηκε δημοσίως να υιοθετήσει την πρόταση για νέο κοινό δανεισμό.
Η πρόεδρος μπορεί να παραδέχθηκε ότι «χρειάζεται κοινή χρηματοδότηση για συγκεκριμένα ευρωπαϊκά έργα, όπως για την άμυνα, τις διασυνοριακές δομές ενέργειας», ωστόσο σημείωσε ότι θα χρειαστούν επιπρόσθετες εθνικές συνεισφορές ή κοινοτικοί φόροι, που θα μεταφερθούν στον κοινό προϋπολογισμό. Αρκετές από τις προτάσεις Ντράγκι θα συμπεριληφθούν στις πολιτικές προτεραιότητες της νέας Κομισιόν, η σύνθεση και η δομή της οποίας αναμένεται να παρουσιαστούν από την πρόεδρο, την ερχόμενη Τετάρτη στο Ευρωκοινοβούλιο.
Ενώπιον μιας κρίσιμης περιόδου, ο Μάριο Ντράγκι προειδοποίησε πάντως ότι εάν η Ευρώπη δεν αυξήσει τα επίπεδα παραγωγικότητας και ανάπτυξης, κινδυνεύει να δει συρρίκνωση του βιοτικού της επιπέδου, γεγονός που θα έχει επιπτώσεις για την επιβίωση της ίδιας της Ενωσης.
Προώθηση της καινοτομίας, φθηνότερη ενέργεια, ενίσχυση της άμυνας
Με στόχο την «αναζωογόνηση» της ανάπτυξης στην Ευρώπη, η στρατηγική του Μάριο Ντράγκι περιλαμβάνει εκτενείς συστάσεις πολιτικής, ώστε η Ε.Ε. να «γεφυρώσει» το «χάσμα» καινοτομίας έναντι της προηγμένης βιομηχανικής πολιτικής των ΗΠΑ και των κινεζικών επιδοτήσεων. Η έκθεση ζητάει «φιλόδοξα» βήματα προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση σε επενδύσεις, την ένωση κεφαλαιαγορών, κοινό δανεισμό, κοινές αμυντικές προμήθειες και πολιτική ενέργειας, εμπορίου και ανταγωνισμού.
Τρεις οι βασικοί στόχοι προκειμένου η ευρωπαϊκή οικονομία να καταστεί ανταγωνιστική: α) προώθηση της καινοτομίας, β) μείωση των τιμών της ενέργειας με ταυτόχρονη μείωση των εκπομπών του θερμοκηπίου και γ) προσαρμογή στις συνθήκες που έχει δημιουργήσει ο γεωπολιτικά ασταθής κόσμος, με μείωση των εξαρτήσεων σε επίπεδο οικονομίας και ασφάλειας.
Eμφαση δίνεται στην ανάγκη επαναπροσδιορισμού των κοινών προσπαθειών, ώστε να «γεφυρωθεί» το κενό καινοτομίας με τις ΗΠΑ και την Κίνα, ιδιαίτερα όσον αφορά την υψηλή τεχνολογία και την «επανάσταση» της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ). «Το πρόβλημα δεν είναι ότι λείπουν ιδέες ή φιλοδοξίες στην Ευρώπη, αλλά ότι η καινοτομία μπλοκάρεται στην επόμενη φάση: αποτυγχάνουμε να “μεταφράσουμε” την καινοτομία σε εμπορευματοποίηση». Τις τελευταίες πέντε δεκαετίες, καμία ευρωπαϊκή εταιρεία αξίας άνω των 100 δισ. ευρώ δεν έχει ιδρυθεί σε ευρωπαϊκό έδαφος, ενώ 30% των πραγματικά καινοτόμων εταιρειών έχουν εγκαταλείψει την Ε.Ε. προς τις ΗΠΑ. Ενώπιον της επανάστασης της ΑΙ, «η Ευρώπη δεν έχει την πολυτέλεια να παραμείνει κολλημένη σε μεσαίας κλίμακας τεχνολογίες και βιομηχανίες, του περασμένου αιώνα. Πρέπει να απελευθερώσουμε το καινοτόμο δυναμικό μας», επισημαίνεται, συμπεριλαμβανομένης της επένδυσης σε δεξιότητες.
Η έκθεση καλεί παράλληλα για κοινή «βιομηχανική στρατηγική» της Ε.Ε. με κεντρικό συντονισμό. Η απεξάρτηση από τον άνθρακα αποτελεί βασικό πυρήνα του σχεδίου Ντράγκι. Η πράσινη μετάβαση μπορεί να φέρει «ευκαιρίες» στην ευρωπαϊκή βιομηχανία, αλλά χρειάζεται συντονισμός των ευρωπαϊκών πολιτικών, ώστε οι κανονισμοί να μη γίνονται «εμπόδιο» στην ανάπτυξη.
Ο Ντράγκι αναγνωρίζει ότι οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις πληρώνουν διπλάσιες ή και τριπλάσιες τιμές ηλεκτρικής ενέργειας σε σχέση με τις ΗΠΑ. Γι’ αυτό θεωρεί ότι η απεξάρτηση από τον άνθρακα αποτελεί «ευκαιρία», καθώς η Ευρώπη πρωτοπορεί στην καινοτομία καθαρής τεχνολογίας. Εξάλλου προτείνει την περαιτέρω υποστήριξη βιο-μηχανιών –που παράγουν ηλεκτρικά αυτοκίνητα ή καθαρή τεχνολογία–, καθώς απέναντί τους έχουν τον κινεζικό ανταγωνισμό, καθοδηγούμενο από ισχυρό συνδυασμό επιδοτήσεων και καινοτομίας. «Η πολιτική εμπορίου πρέπει να ρεαλιστική, προσεκτικά δομημένη, συγκεκριμένη κατά περίπτωση και αμυντική», τόνισε ο πρώην κεντρικός τραπεζίτης.
Κομβικό σημείο άλλωστε αποτελεί η μείωση της οικονομικής εξάρτησης και η αύξηση της εσωτερικής ασφάλειας, καθώς προειδοποιεί ότι η Ευρώπη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από «τρίτους» όσον αφορά τις κρίσιμες πρώτες ύλες.
Σε έναν κόσμο ολοένα και πιο ασταθή, η έκθεση ζητάει την ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας της Ε.Ε., που είναι κατακερματισμένη, με τις από κοινού προμήθειες αμυντικού υλικού να αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 1/5 των δαπανών για την προμήθεια αμυντικού εξοπλισμού το 2022. Προκειμένου να αλλάξει αυτό, η Ευρώπη θα πρέπει να δράσει συλλογικά με εστιασμένες δαπάνες.
Ο Mάριο Ντράγκι καταλήγει υπογραμμίζοντας ότι «η Ευρώπη δεν έχει την πολυτέλεια της αναβλητικότητας για να διατηρεί συναίνεση, έφτασε στο σημείο όπου χωρίς δράση θα πρέπει να συμβιβαστεί είτε εις βάρος της ευημερίας, είτε του περιβάλλοντος, είτε της ελευθερίας της».
