Πάνω από 230 δισ. θα είναι συνολικά οι ζημίες για το ευρωσύστημα την εξαετία 2023-2028 ως αποτέλεσμα της νομισματικής σύσφιγξης, η οποία ξεκίνησε το 2022 και έχει οδηγήσει σε ένα περιβάλλον υψηλότερων επιτοκίων, εκτιμά ο οίκος αξιολόγησης Fitch Ratings
Κατά τον οίκο, οι ζημίες θα κορυφωθούν φέτος και θα μειωθούν σταδιακά καθώς η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μειώνει τα επιτόκια και ο ισολογισμός της συρρικνώνεται.
Ειδικότερα, όπως επισημαίνει η Fitch, οι κεντρικές τράπεζες του ευρώ και η ΕΚΤ –το ευρωσύστημα συνολικά– είναι αντιμέτωπες με παρατεταμένες ζημίες ως αποτέλεσμα των υψηλότερων δαπανών τόκων στα αποθεματικά των εμπορικών τραπεζών. Αυτά τα αποθεματικά ενισχύθηκαν την τελευταία δεκαετία από την ποσοτική χαλάρωση μεγάλης κλίμακας (QE).
Ο οίκος προβλέπει τις συνολικές ζημίες του ευρωσυστήματος σε πάνω από 160 δισ. ευρώ (κατά μέσον όρο 0,2% του ΑΕΠ ανά έτος) την περίοδο 2024-2028, προ προβλέψεων, αποθεματικών και φόρων – με τις ζημίες της ΕΚΤ να κινούνται στα 10 δισ. ευρώ.
Αυτό το ποσό έρχεται να προστεθεί στα 70 δισ. ευρώ ή στο 0,5% του ΑΕΠ που έφθασαν οι ζημίες του ευρωσυστήματος το 2023. Αυτές οι ζημίες θα «χτυπήσουν» τα κεφάλαια των κεντρικών τραπεζών, ασκώντας πρόσθετη πίεση στα δημόσια οικονομικά.
Η Fitch υποθέτει ότι η ΕΚΤ θα μειώσει το επιτόκιο της διευκόλυνσης καταθέσεων στο 2% έως τα μέσα του 2026 και πως το χαρτοφυλάκιο του Προγράμματος Αγοράς Περιουσιακών Στοιχείων (APP) του ευρωσυστήματος μηδενίζεται καθώς λήγουν οι τίτλοι.
Εάν το επιτόκιο παραμείνει υψηλό για περισσότερο διάστημα, οι ζημίες θα είναι μεγαλύτερες. Για παράδειγμα, εάν τα επιτόκια διατηρηθούν στο σημερινό επίπεδο του 3,75%, τότε οι συνολικές ζημίες έως το 2028 θα εκτιναχθούν στα 360 δισ. ευρώ.
Η ΕΚΤ αύξησε τα επιτόκια πολιτικής της κατά 450 μονάδες βάσης μεταξύ του Ιουλίου 2022 και του Σεπτεμβρίου 2023, με το επιτόκιο καταθέσεων να «ανεβαίνει» από το -0,5% στο 4%, πριν τα μειώσει κατά 25 μονάδες βάσης τον Ιούνιο του 2024.
Το μεγαλύτερο μέρος των υποχρεώσεων του ευρωσυστήματος είναι συνδεδεμένο με το επιτόκιο καταθέσεων, ορισμένες στο επιτόκιο αναχρηματοδότησης και ορισμένες (όπως τα τραπεζογραμμάτια) είναι άτοκες.
Ο οίκος υπολογίζει ότι οι τόκοι που κατέβαλαν οι εθνικές κεντρικές τράπεζες για τα αποθεματικά των εμπορικών τραπεζών και τη διευκόλυνση καταθέσεων εκτινάχθηκαν σε πάνω από 130 δισ. ευρώ (0,9% του ΑΕΠ) το 2023, από περίπου 7 δισ. ευρώ (κάτω από 0,1% του ΑΕΠ) το 2022.
Κατά τη Fitch, οι ζημίες θα κορυφωθούν φέτος και θα μειωθούν σταδιακά, καθώς η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα μειώνει τα επιτόκια.
Η ΕΚΤ έλαβε πάντως δύο αποφάσεις που μετρίασαν οριακά την αύξηση των τόκων. Σταμάτησε να καταβάλλει το επιτόκιο της Πράξης Οριακής Αναχρηματοδότησης (MRO) για τα ελάχιστα τραπεζικά αποθεματικά τον Δεκέμβριο του 2022, και κατέβαλλε το επιτόκιο καταθέσεων, το οποίο τότε ήταν χαμηλότερο κατά 50 μονάδες βάσης, ενώ καθόρισε το επιτόκιο των ελάχιστων αποθεματικών στο μηδέν από τον Σεπτέμβριο του 2023.
Παράλληλα σταμάτησε να αγοράζει ομόλογα υπό τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης, ενώ ο ισολογισμός της επίσης συρρικνώθηκε καθώς οι εμπορικές τράπεζες αποπλήρωσαν τα TLTROs.
Οι ζημίες για το ευρωσύστημα ξεκίνησαν το 2022, με τις Bundesbank και ΕΚΤ. Ωστόσο και οι δύο κατάφεραν να τις αντισταθμίσουν με μεταφορές από προβλέψεις για γενικούς κινδύνους που είχαν συσσωρευθεί στο παρελθόν. Οι ζημίες ωστόσο επιταχύνθηκαν έντονα το 2023, φθάνοντας περίπου τα 70 δισ. ευρώ (0,5% του ΑΕΠ).
Αυτό αντανακλούσε την ταχεία αύξηση των εξόδων για τόκους για τα αποθεματικά των εμπορικών τραπεζών έναντι μιας πολύ βραδύτερης αύξησης των εσόδων από τίτλους νομισματικής πολιτικής. Σημειώνεται πως η Τράπεζα της Ελλάδος αποτέλεσε εξαίρεση καθώς το 2022-2023 εμφάνισε κέρδη, παρά τη σημαντική αύξηση των εξόδων.
Σύμφωνα με τη Fitch, οι ζημίες για το ευρωσύστημα θα κορυφωθούν φέτος φθάνοντας το 0,6% του ΑΕΠ ή τα 80 δισ. ευρώ περίπου, και θα μειωθούν σταδιακά, πλησιάζοντας το μηδέν το 2028, καθώς τα χαρτοφυλάκια τίτλων νομισματικής πολιτικής συρρικνώνονται, μειώνοντας τα έξοδα των καταθέσεων προς τις τράπεζες, ενώ και οι μειώσεις των επιτοκίων της ΕΚΤ θα συμβάλουν προς αυτή την κατεύθυνση.
Η Fitch δεν αναμένει πάντως ότι οι ζημίες θα επηρεάσουν τη νομισματική πολιτική και εκτιμά πως το ευρωσύστημα ως σύνολο θα διατηρήσει θετικά συνολικά καθαρά ίδια κεφάλαια, περιορίζοντας τους κινδύνους για την αξιοπιστία της νομισματικής πολιτικής. Τα ίδια κεφάλαια των κεντρικών τραπεζών ενισχύονται και από τα κέρδη ανατίμησης των θέσεών τους σε χρυσό.
