Ο κοινός μηχανισμός των δημόσιων επενδύσεων θα κινητοποιήσει ιδιωτικά κεφάλαια για βιομηχανίες σε μεγάλη κλίμακα. Η μείωση της ρύθμισης στην τεχνολογία θα διευκολύνει την είσοδο περισσότερων επιχειρήσεων στην αγορά. Η ταχεία ολοκλήρωση της πράσινης μετάβασης θα την καταστήσει τελικά συγκριτικό πλεονέκτημα σε όρους ανταγωνισμού κόστους. Ο Γιάκομπ Κίρκεγκααρντ, ανώτερος συνεργάτης στο German Marshall Fund των ΗΠΑ και στο Peterson Institute for International Economics, αποκωδικοποιεί στην «Κ» το πολυσυζητημένο report για την ανταγωνιστικότητα της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Συνοψίζοντας την πρόταση στον πυρήνα της, καταλήγει στο συμπέρασμα: «Θα πρέπει να γίνουμε πιο έξυπνοι απέναντι στις ΗΠΑ και την Κίνα. Αυτό ακριβώς μας είπε η έκθεση Ντράγκι».
– Κοινός δανεισμός για δημόσιες επενδύσεις. Είναι αυτή η λύση; Και τι θα σημαίνει για τα δημοσιονομικά της Ευρωζώνης;
– Είναι μέρος της λύσης. Και, στην πραγματικότητα, δεν έχει μεγάλη σημασία αν το συνολικό ποσό θα είναι 600 ή 800 δισ. ευρώ τον χρόνο. Δύο είναι τα κρίσιμα στοιχεία της πρότασης: α) Μιλάμε για το άθροισμα δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων. Οι πρώτες θα κινητοποιήσουν τις δεύτερες. β) Μιλάμε για επενδύσεις οι οποίες θα είναι κοινές και θα κατευθυνθούν εκεί που πραγματικά χρειάζεται η ευρωπαϊκή οικονομία. Κατά τη γνώμη μου, η προσπάθεια της Ε.Ε. θα πρέπει να εστιαστεί στο ηλεκτρικό δίκτυο, που είναι η ραχοκοκαλιά της απανθρακοποίησης. Επιπλέον, υπάρχει μεγάλη και άμεση ανάγκη ανοικοδόμησης του αμυντικού βιομηχανικού συμπλέγματος της Ευρώπης. Ουσιαστικά, η κατεύθυνση θα πρέπει να είναι κατ’ αρχήν η δημόσια κοινή υποστήριξη της καινοτομίας. Διότι η Ευρώπη αντιμετωπίζει κοινές προκλήσεις που απαιτούν κοινή χρηματοδότηση. Είναι δευτερεύον αν θα πρόκειται για κοινά ομόλογα ή για ένα ανασχηματισμένο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού. Προφανώς, πολιτικά θα είναι πρόκληση. Γι’ αυτό και θα πρέπει να το προσεγγίζει κανείς ολιστικά εστιάζοντας στο μείζον, που είναι η ανάγκη για κοινές ευρωπαϊκές επενδύσεις.
– Η αλήθεια είναι πως ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας ήδη εμφανίστηκε ανήσυχος στο άκουσμα της ιδέας των 800 δισ. ευρώ τον χρόνο…
– Ξανά, θα πρέπει να τονίζουμε με κάθε τρόπο ότι ο Ντράγκι –και αυτά είναι τα καλά νέα– δεν ζήτησε 800 δισ. ευρώ νέες δημόσιες επενδύσεις ετησίως. Κι εγώ θα διαφωνούσα σε ένα τέτοιο σενάριο, ιδίως με δεδομένο ότι η Ευρώπη καταγράφει ιστορικά χαμηλά ποσοστά ανεργίας, που σημαίνει ότι αν έριχνες τόσα χρήματα θα προκαλούσες πληθωρισμό. Πολύ απλά, δεν έχουμε το εργατικό δυναμικό στις κατασκευές και σε άλλους τομείς, όπως και άλλα στοιχεία της εξίσωσης, για να δαπανήσουμε παραγωγικά ένα τέτοιο ποσό. Κατανοώ ότι για πολιτικούς λόγους είναι δύσκολο σε χώρες όπως η Γερμανία να διεξάγεις τον διάλογο που χρειάζεται. Θα πρέπει να μείνουμε στην ουσία: να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε όλοι μαζί. Συγκεκριμένα, χρειαζόμαστε έναν κοινό μηχανισμό για τις δημόσιες επενδύσεις ώστε να διευκολύνουμε τις ιδιωτικές επενδύσεις και να φέρουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα σε κρίσιμους τομείς της ευρωπαϊκής υποδομής.
– Στο μεταξύ, τι θα βοηθούσε την Ευρώπη στη διαρθρωτική της μεταρρύθμιση για την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας;
– Εχουν μεγάλη αξία οι επισημάνσεις του Ντράγκι για την καινοτομία, σε πτυχές όπως το ρυθμιστικό πλαίσιο. Για παράδειγμα, οι δράσεις της Ε.Ε. για τις ψηφιακές υπηρεσίες, τις ψηφιακές αγορές ή την προστασία των δεδομένων –πράγματα για τα οποία πολλοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στις Βρυξέλλες νιώθουν περήφανοι– στην πραγματικότητα προσθέτουν ένα 15% στα κόστη των μικρομεσαίων τεχνολογικών επιχειρήσεων. Θα πρέπει λοιπόν να έχουμε λιγότερη ρύθμιση και να μειώσουμε το βάρος της γραφειοκρατίας, επιταχύνοντας στις αδειοδοτήσεις. Επιπλέον, η έκθεση στέκεται στην πολιτική του ανταγωνισμού. Αμέσως ορισμένοι βρίσκουν την ευκαιρία να μιλήσουν για προστατευτισμό. Ομως δεν είναι έτσι. Υπάρχουν τομείς βιομηχανικής πολιτικής, όπως η άμυνα και κρίσιμες τεχνολογίες –βλ. ημιαγωγούς, πολύτιμα ορυκτά και σπάνιες γαίες– που χρειάζεται να δούμε πιο στρατηγικά. Χρειάζεται λοιπόν να επανεκκινήσουμε τα πράγματα από πολλές απόψεις.
Δεν έχουμε άλλη εναλλακτική από το να ολοκληρώσουμε το συντομότερο δυνατόν την πράσινη μετάβαση.
– Ποιος είναι όμως ο βασικός λόγος για τον οποίο η Ευρώπη έχει μείνει πίσω στην κούρσα της τεχνολογίας; Είναι το ρυθμιστικό πλαίσιο ή η απουσία κοινής στρατηγικής με στόχο, για παράδειγμα, τη δημιουργία μεγάλων επιχειρήσεων;
– Βασικό στοιχείο της έκθεσης Ντράγκι δεν είναι τυχαία η διαπίστωση ότι στην Ευρώπη λείπει η μεγάλη κλίμακα. Στην ενέργεια και στην απανθρακοποίηση, στο ηλεκτρικό αυτοκίνητο, η κινεζική αγορά είναι πολύ μεγαλύτερη ακόμη και από ολόκληρη την αγορά της Ε.Ε. Θα πρέπει λοιπόν να αναγνωρίσουμε ότι εδώ έχουμε μειονέκτημα. Επειτα, η Ευρώπη δεν βρίσκεται πια στην εποχή της απελευθέρωσης του παγκόσμιου εμπορίου. Τόσο η Κίνα όσο πλέον και οι ΗΠΑ επιδοτούν βαριά τις βιομηχανίες τους με κρατικό χρήμα, βάζοντας προκλήσεις για τις ευρωπαϊκές βιομηχανίες που τις ανταγωνίζονται. Στην Ευρώπη ασφαλώς δεν έχουμε έναν ομοσπονδιακό προϋπολογισμό για να ρίξουμε εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ σε projects αντίστοιχα των Αμερικανών και των Κινέζων. Γι’ αυτό θα πρέπει να γίνουμε πιο έξυπνοι. Αυτό ακριβώς μας είπε η έκθεση Ντράγκι.
– Ποια μορφή μπορεί να λάβει συγκεκριμένα η ευρωπαϊκή προσπάθεια για μεγαλύτερη κλίμακα; Για παράδειγμα, συγχωνεύσεις γερμανικών και γαλλικών επιχειρήσεων;
– Νομίζω ότι δεν είναι αυτός ο δρόμος και μάλιστα αυτό επισημαίνει ουσιαστικά και η έκθεση Ντράγκι. Η συγχώνευση υφιστάμενων επιχειρήσεων σε μεγαλύτερες οντότητες οδηγεί σε μονοπώλια και λειτουργεί εις βάρος των μικρότερων ευρωπαϊκών χωρών. Χρειάζεται αντιθέτως μια πιο ενοποιημένη και βαθύτερη εσωτερική αγορά.
– Ποιος είναι ο δρόμος για τη μείωση του ενεργειακού κόστους στην Ευρώπη;
– Οι ΗΠΑ είναι τώρα ο μεγαλύτερος εξαγωγέας ορυκτών καυσίμων στην παγκόσμια ιστορία. Παράγουν περισσότερο πετρέλαιο και αέριο απ’ ό,τι έχει παραγάγει ποτέ η Σαουδική Αραβία ή η Ρωσία. Ποτέ δεν θα είμαστε ανταγωνιστικοί στην ορυκτή ενέργεια των ΗΠΑ. Αντίστοιχα, ποτέ δεν θα μπορέσουμε να ανταγωνιστούμε τις βαριές κρατικές επιδοτήσεις της Κίνας στον ενεργειακό της τομέα. Δεν έχουμε άλλη εναλλακτική από το να ολοκληρώσουμε το συντομότερο δυνατό την πράσινη μετάβαση. Δεν θα πετύχουμε μόνο χαμηλότερα ενεργειακά κόστη, αλλά θα απαλλαγούμε και από τις δυνητικές εξαρτήσεις.
– Επομένως, μακροπρόθεσμα, η πράσινη μετάβαση δεν είναι τελικά μειονέκτημα, αλλά μπορεί αντιθέτως να καταστεί το συγκριτικό πλεονέκτημα της Ευρώπης. Αυτή είναι η άποψη;
– Ναι, απολύτως. Γιατί στο τέλος της ημέρας, δεν χρειάζεται να πληρώνουμε για τον ήλιο και τον αέρα. Οι παράγοντες κόστους στην πράσινη μετάβαση είναι το ύψος της αρχικής επένδυσης –για παράδειγμα, πόσο κοστίζει το δίκτυο των ανεμογεννητριών– και το επίπεδο της συντήρησης. Μπορούμε να συζητήσουμε πόσο γρήγορα θα μειωθούν αυτά τα κόστη, όμως θα μειωθούν. Γι’ αυτό και οι οικονομίες που θα απελευθερωθούν πρώτες από τον άνθρακα θα έχουν και τεράστιο πλεονέκτημα στο κόστος ενέργειας.
