Μακριά από τις βόμβες και τα φλεγόμενα πεδία μαχών του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία, μαίνεται ένας παράλληλος οικονομικός πόλεμος. Στην πρώτη γραμμή του βρίσκονται οι κατεχόμενες γεωργικές εκτάσεις της Ουκρανίας –από τις πλέον εύφορες της Ευρώπης– τις οποίες η Μόσχα και οι εταίροι της εκμεταλλεύονται, διοχετεύοντας κλεμμένα σιτηρά αξίας σχεδόν 1 δισ. δολαρίων σε μια αναπτυσσόμενη «μαύρη» αγορά. Η επιχείρηση περιλαμβάνει ένα εκτεταμένο δίκτυο συνεργατών της Μόσχας εν καιρώ πολέμου, συμπεριλαμβανομένων ενός ρωσικού ναυπηγείου, μιας εταιρείας που συνδέεται με τους Φρουρούς της Επανάστασης του Ιράν και ενός επιχειρηματία από την Κριμαία που δραστηριοποιείται στη Συρία και στο Ισραήλ.
Το Κρεμλίνο έχει στήσει μια «μαύρη» αγορά με εκτεταμένο δίκτυο συνεργατών από το Ιράν μέχρι τη Συρία.
Το εμπόριο των λεηλατημένων αγροτικών προϊόντων χρηματοδοτεί την πολεμική μηχανή της Ρωσίας, εν μέσω της αυξανόμενης οικονομικής πίεσης, προσφέροντας πολύτιμα έσοδα εκτός ισολογισμού, που χρηματοδοτούν τους στόχους του Κρεμλίνου. «Είναι σαν να τρέφεται ο πόλεμος από μόνος του. Το παράνομο εμπόριο αποφέρει έσοδα σε ένα δίκτυο που υποστηρίζεται από το Κρεμλίνο, το οποίο με τη σειρά του βοηθά τη σύγκρουση και παρατείνει την κατοχή», λέει ο Πασκάλ Τάρλαν, υπεύθυνος του νομικού τμήματος στην οργάνωση Project Expedite Justice, η οποία βοηθά τους Ουκρανούς εισαγγελείς να ερευνήσουν την κλοπή σιτηρών.
Η ακριβής εμπορική αξία της «ληστείας» της Ρωσίας, όπως σημειώνει η Wall Street Journal, είναι δύσκολο να προσδιοριστεί εν μέσω του χάους του πολέμου, αλλά είναι μεγάλη. Από το 2022, η καλά οργανωμένη επιχείρηση έχει στείλει απευθείας τουλάχιστον 4 εκατομμύρια τόνους σιτηρών και άλλων προϊόντων από την Ουκρανία στις διεθνείς αγορές, αποφέροντας έσοδα ύψους 800 εκατ. δολ., δήλωσε ο Μαρκιγιάν Nτμιτράσεβιτς, αναπληρωτής υπουργός Γεωργίας της Ουκρανίας. Ακόμη μεγαλύτερη ποσότητα έχει εξαχθεί μέσω ξηράς ή με μικρά πλοία, σύμφωνα με την ουκρανική ΜΚΟ Texty, η οποία εκτιμά πως η συνολική αξία των σιτηρών που καρπώνεται η Ρωσία από τα κατεχόμενα εδάφη μπορεί να φτάσει στα 6,4 δισ. δολ.
Το δίκτυο υποστήριξης του Κρεμλίνου λαμβάνει πολλές μορφές. Τρία πλοία χύδην που εξάγουν μεγάλες ποσότητες παράνομων σιτηρών ανήκουν –μέσω μιας αλυσίδας εταιρικών οντοτήτων– στη ρωσική κρατική United Shipbuilding Corp., η οποία παράγει επίσης πολεμικά πλοία που χρησιμοποιούνται για να βομβαρδίζουν πόλεις της Ουκρανίας, σύμφωνα με την κυβέρνηση των ΗΠΑ.
Μια ρωσική εταιρεία που πωλούσε αποκλειστικά σιτηρά από την κατεχόμενη περιφέρεια της Ζαπορίζια δώρισε 111.000 δολάρια σε ένα τάγμα που πολεμούσε στην περιοχή, σύμφωνα με έγγραφο που έλαβε το KibOrg News, το οποίο τεκμηριώνει τις ρωσικές οικονομικές λεηλασίες. Η Μόσχα επιτίθεται επίσης στις εξαγωγές σιτηρών της ίδιας της Ουκρανίας. Την περασμένη Τετάρτη (11/9), ρωσικός πύραυλος χτύπησε ένα πλοίο που μετέφερε ουκρανικά σιτηρά αμέσως μετά την αναχώρησή του από λιμάνι της Μαύρης Θάλασσας για την Αίγυπτο, είπε ο πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Το παράνομο εμπόριο γεωργικών προϊόντων της Ρωσίας ξεκινά στις ουκρανικές φάρμες. Οι δυνάμεις της Μόσχας είτε αναγκάζουν τους αγρότες να πουλήσουν τις καλλιέργειές τους σε τιμές χαμηλότερες της αγοράς είτε τις κλέβουν, συχνά υπό την απειλή όπλου. Εν συνεχεία, τα προϊόντα αποστέλλονται με φορτηγά και αμαξοστοιχίες σε κατεχόμενα λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας. Οι ρωσικές αρχές λένε ότι το πρώτο εξάμηνο του τρέχοντος έτους έστειλαν 15 πλοία που μετέφεραν 81.000 τόνους σίτου στην Τουρκία από τη Μαριούπολη, μια άλλη πόλη που κατακτήθηκε στη διάρκεια του πολέμου. Η Αγκυρα απαγορεύει τα πλοία από τους κατεχόμενους τερματικούς σταθμούς της Ουκρανίας και συνεργάζεται με το Κίεβο για να εμποδίσει το παράνομο εμπόριο, διαβεβαιώνουν αξιωματούχοι της χώρας.
Οι πιέσεις του Κιέβου
Η Ουκρανία εν τω μεταξύ ασκεί διπλωματική πίεση στις χώρες εισαγωγής, με κάποια επιτυχία. Τα τελευταία δύο χρόνια, η Αίγυπτος, το Ισραήλ και ο Λίβανος είτε ακύρωσαν τις επίμαχες αποστολές είτε σταμάτησαν να αγοράζουν φορτία σιτηρών, αφού Ουκρανοί διπλωμάτες τους ενημέρωσαν ότι είχαν αναχωρήσει από κατεχόμενα εδάφη της χώρας, σύμφωνα με αξιωματούχους. Οι περισσότεροι διεθνείς αγοραστές αρνούνται τις απευθείας παραδόσεις σιτηρών από τα κατεχόμενα εδάφη της Ουκρανίας για να αποφύγουν τις κυρώσεις και την πίεση από το Κίεβο. Οι εξαγωγείς, όμως, που είναι υπέρ της Μόσχας εκτρέπουν τις κλεμμένες καλλιέργειες στην ηπειρωτική Ρωσία, από όπου μπορούν να επανεξαχθούν στις παγκόσμιες αγορές. Οι σύμμαχοι της Ρωσίας, Ιράν και Συρία, βοηθούν το έργο του Κρεμλίνου.
Αυτόν τον μήνα μάλιστα, η Τεχεράνη άρχισε να προμηθεύει βαλλιστικούς πυραύλους το Κρεμλίνο, σε αντάλλαγμα για ρωσικά σιτηρά, σύμφωνα με πληροφορίες.
Σε νέα αγορά για τις εξαγωγές της Κριμαίας εξελίσσεται, τέλος, και η Υεμένη. Τον Ιούνιο, ένα ρωσικό κρατικό σκάφος, το «Zafar», παρέδωσε σιτηρά στο Αλ Σαλίφ, λιμάνι που ελέγχουν οι φιλοϊρανοί αντάρτες Χούθι στην Υεμένη.
