Τα αγαθά κόποις κτώνται. Αυτό είναι το εκπληκτικό μήνυμα που έστειλαν οι αγορές εργασίας στις ΗΠΑ και την Ευρώπη τα τελευταία δύο χρόνια. Ακόμη και όταν τα επιτόκια ανέρχονταν απότομα, η ανεργία παρέμεινε χαμηλά. Αυτό έδωσε στις κεντρικές τράπεζες και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού την ασφάλεια ότι θα επιτύχουν την ήπια προσγείωση με την καταπολέμηση του πληθωρισμού χωρίς μεγάλη ύφεση.
Το πρόβλημά τους είναι ότι η εκπληκτική ανθεκτικότητα του εργατικού δυναμικού δείχνει σημάδια ρωγμών. «Η ανεργία μοιάζει με πονοκέφαλο ή υψηλή θερμοκρασία, ήτοι είναι δυσάρεστη και εξαντλητική, αλλά δεν δίδει αφ’ εαυτού καμία εξήγηση για τα αίτιά της». Ο διάσημος ορισμός της ανεργίας από τον Βρετανό οικονομολόγο Γουίλιαμ Χ. Μπέβεριτζ έχει ανασκευασθεί. Η αγορά εργασίας στις περισσότερες δυτικές οικονομίες τελεί σε άκρα υγεία από το τέλος της πανδημίας προς έκπληξη των κεντρικών τραπεζών και της Γουόλ Στριτ. Εξάλλου, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αύξησαν τα επιτόκια για να αναχαιτίσουν τον υψηλό πληθωρισμό λόγω πανδημίας και εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Το υψηλότερο κόστος δανεισμού συνήθως περιορίζει τη ζήτηση, μειώνοντας τα εταιρικά έσοδα και ωθώντας τις επιχειρήσεις σε απολύσεις. Οι νέοι άνεργοι κατόπιν περικόπτουν κι άλλο τις δαπάνες, πλήττοντας την οικονομική ανάπτυξη.
Οχι αυτή τη φορά. Η Fed άρχισε να αυξάνει το κόστος δανεισμού στις αρχές του 2022 και το εκτίναξε στα υψηλά 23 ετών. Ωστόσο, η ανεργία στις ΗΠΑ παρέμεινε ως επί το πλείστον κάτω από 4% σε όλη αυτή την περίοδο – πολύ κάτω από τον μέσο όρο του 5,7% από το 1948 και εντεύθεν.
Στην Ευρωζώνη άγγιξε το ρεκόρ του 4% τον Σεπτέμβριο του 2023, αλλά η ανεργία βρισκόταν σε ιστορικό ναδίρ 6,4% για 18 μήνες. Και οι δύο εταίροι ανέκαμψαν απότομα από την ύφεση της πανδημίας. Το ΑΕΠ στις Ηνωμένες Πολιτείες ενισχύθηκε με εντυπωσιακό ετήσιο ρυθμό 3% το δεύτερο τρίμηνο του 2024.
Αντιστοίχως, η Ευρωζώνη υπέστη σύντομη συρρίκνωση το 2022, αλλά ανέκαμψε, αναπτυσσόμενη κατά 0,6% από έτος σε έτος. Ωστόσο, αυτή τη στιγμή κρούει ένας δυνατός κώδωνας κινδύνου στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου έχει ενεργοποιηθεί ένας αλάνθαστος δείκτης ύφεσης. Ο κανόνας Σαμ, από την πρώην οικονομολόγο της Fed Κλόντια Σαμ, δηλώνει ότι όταν το τριμηνιαίο μέσο ποσοστό ανεργίας αυξάνεται τουλάχιστον 0,5 της ποσοστιαίας μονάδας πάνω από το χαμηλότερο σημείο του το προηγούμενο δωδεκάμηνο, η οικονομική παραγωγή των ΗΠΑ συρρικνώνεται ήδη ή ετοιμάζεται να το κάνει.
Ο κανόνας αυτός, βάσει του οποίου έχει προβλεφθεί με ακρίβεια κάθε ύφεση των ΗΠΑ από το 1970, ενεργοποιήθηκε τον Ιούλιο όταν το ποσοστό ανεργίας έφτασε στο 4,3%. Στην Ευρώπη λιγότερο από το 10% των επιχειρήσεων αυξάνουν το εργατικό δυναμικό, ενώ η κερδοφορία έχει πέσει κάτω από τον μακροπρόθεσμο μέσο όρο της, σύμφωνα με την Gavekal Research.
Πρώτη φορά από τις αρχές του 2021 οι εταιρείες της Ευρωζώνης αναμένουν να μειώσουν το προσωπικό, σύμφωνα με έρευνα 5.000 επιχειρήσεων από τη S&P Global.
Στις ΗΠΑ οι κενές θέσεις εργασίας βρίσκονται στο χαμηλότερο επίπεδο από τον Ιανουάριο του 2021. Οι επιπτώσεις μιας ανόδου της ανεργίας στην ανάπτυξη φαίνεται να είναι πιο υποτονικές στην Ευρώπη, αλλά ο αναιμικός ρυθμός της σημαίνει ότι ακόμη και μια περιορισμένη επιβράδυνση θα μπορούσε να την οδηγήσει σε ύφεση. Οι κεντρικές τράπεζες ίσως δύνανται να σχεδιάσουν την ήπια προσγείωση, ελαττώνοντας τα επιτόκια, αλλά εάν οι ενέργειές τους αργήσουν να λειτουργήσουν, η αύξηση της ανεργίας θα μπορούσε να προκαλέσει προβλήματα στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη.
