Συνήθως μιλάμε για την ενεργειακή μετάβαση με τη γλώσσα των αριθμών: Θέτουμε ενεργειακούς στόχους σε γιγαβάτ, σχεδιάζουμε νέες δράσεις με εκατομμύρια ευρώ, αξιολογούμε τις πρωτοβουλίες μας με τόνους CO2 που αποφύγαμε. Αυτή η τεχνοκρατική προσέγγιση δεν είναι λανθασμένη. Αλλωστε «if you can’t measure it, you can’t improve it», (αν δεν μπορείς να το μετρήσεις, δεν μπορείς να το βελτιώσεις). Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε ποτέ ότι πίσω από τους αριθμούς βρίσκονται άνθρωποι.
Οταν αναφερόμαστε σε αιτήσεις που εντάχθηκαν σε ένα πρόγραμμα «Εξοικονομώ» για κατοικίες, μιλάμε για σπίτια που έγιναν πιο φιλόξενα για τις οικογένειες που κατοικούν σε αυτά, με μικρότερους λογαριασμούς ενέργειας. Οταν μιλάμε για ωφελούμενες επιχειρήσεις, αναφερόμαστε σε μικρά μαγαζιά και σε ελεύθερους επαγγελματίες που βρίσκουν διέξοδο για το πρόβλημα του ενεργειακού κόστους.
Στην καρδιά της ενεργειακής μετάβασης βρίσκεται η ενεργειακή αποδοτικότητα που έρχεται να απαντήσει στο ερώτημα: πώς να βελτιώσουμε το βιοτικό επίπεδο χωρίς να αυξήσουμε τη χρήση ενέργειας. Από το 2019 μέσω των προγραμμάτων Εξοικονομώ για κατοικίες έχουν ενταχθεί για ενεργειακή αναβάθμιση πάνω από 140.000 αιτήσεις. Συγκεκριμένα:
34.716 αιτήσεις στο Εξοικονομώ – Αυτονομώ.
71.875 αιτήσεις στο Εξοικονομώ 2021.
32.371 αιτήσεις στο Εξοικονομώ 2023.
6.670 στο Εξοικονομώ – Ανακαινίζω για Νέους.
Οταν όμως αναφερόμαστε σε 146.000 ενταγμένες αιτήσεις, μιλάμε στην πραγματικότητα για αναβαθμισμένα ενεργειακά σπίτια στα οποία μένουν πάνω από 450.000 άνθρωποι. Μισό εκατομμύριο άνθρωποι λοιπόν βελτιώνουν την ποιότητα ζωής τους αλλά και μειώνουν το ενεργειακό τους κόστος, αφού οι παρεμβάσεις οδηγούν σε ετήσια εξοικονόμηση περίπου 120 εκατ. στο κόστος ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ αυξάνεται η αξία της περιουσίας των δικαιούχων στην αγορά ακινήτων.
Τέλος, οι δράσεις μας δημιουργούν δουλειές για δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους. Για το Εξοικονομώ 2021 έχουν εκταμιευθεί σε προκαταβολές περίπου 460 εκατ. και το Εξοικονομώ 2023 δημιουργεί έναν κύκλο εργασιών στην αγορά περίπου 600 εκατ., ενώ οι αμοιβές μόνο των μηχανικών υπολογίζονται σε 70 εκατ.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι οι παρεμβάσεις στα κτίρια είναι ακριβές, χρονοβόρες και απευθύνονται κυρίως στους ιδιοκτήτες ακινήτων, σχεδιάσαμε πιο μαζικές και απλές παρεμβάσεις με ευρύτερη κοινωνική εμβέλεια. Το Πρόγραμμα Ανακυκλώνω – Αλλάζω Συσκευή αποδείχθηκε ένα από τα πλέον επιτυχημένα του ΥΠΕΝ. Εξυπηρετήσαμε 653.772 αιτήσεις και ανακυκλώθηκαν συνολικά 932.000 συσκευές, κυρίως κλιματιστικά. Σημαντικότερο όλων είναι ότι το 95% των vouchers που εξαργυρώθηκαν για νέα κλιματιστικά αφορούσε ευάλωτα νοικοκυριά.
Αντίστοιχα με το πρόγραμμα Ανακυκλώνω – Αλλάζω Θερμοσίφωνα ανακυκλώθηκαν συνολικά 68.000 παλαιοί και ενεργοβόροι ηλεκτρικοί θερμοσίφωνες και αντικαταστάθηκαν με καινούργιους ηλιακούς. 68.000 νοικοκυριά απέκτησαν διαρκώς ζεστό νερό για 8 ή 9 μήνες τον χρόνο, χωρίς να ανάβουν θερμοσίφωνο και χωρίς να πληρώνουν ρεύμα. Και πάλι το 88,65% της δημόσιας δαπάνης κάλυψε τις αιτήσεις των ευάλωτων νοικοκυριών.
Στον περίπου ένα χρόνο που διήρκεσε το πρόγραμμα Φωτοβολταϊκά στη Στέγη υποβλήθηκαν 14.585 αιτήσεις από νοικοκυριά που μειώνουν το ενεργειακό τους κόστος μέσω της αυτοπαραγωγής της ενέργειας που χρειάζονται από φωτοβολταϊκά στην ταράτσα τους.
Εξίσου σημαντικό και το πρόγραμμα Φωτοβολταϊκά στο Χωράφι που ενισχύει την εγκατάσταση φωτοβολταϊκών από αγρότες, που καλύπτουν σε μεγάλο βαθμό τις ενεργειακές ανάγκες για άρδευση και λοιπές αγροτικές εργασίες. Συνδυάστηκε δε με το πρόγραμμα ΓΑΙΑ που παρέχει άμεσα χαμηλή τιμή στο αγροτικό ρεύμα, με πράσινη ενέργεια. Αποδεικνύεται έτσι η έμπρακτη στήριξη της κυβέρνησης και του ΥΠΕΝ για τον πρωτογενή τομέα, έναν τομέα που κάποιοι στηρίζουν θεωρητικά, βγάζοντας φωτογραφίες δίπλα στα τρακτέρ.
Εξίσου απαραίτητα είναι και τα προγράμματα Εξοικονόμησης Ενέργειας για Επιχειρήσεις. Μέσα από το πρόγραμμα Αλλάζω Συσκευή για Επιχειρήσεις επιδοτείται ο ενεργειακά αποδοτικός εξοπλισμός, όπως αντλίες θερμότητας ή έξυπνα συστήματα διαχείρισης ενέργειας.
Αντίστοιχα, το πρόγραμμα για Βελτίωση της Ενεργειακής Απόδοσης των Επιχειρήσεων του Τριτογενούς Τομέα απευθύνεται σε επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στους κλάδους του εμπορίου, των υπηρεσιών, της εστίασης, της παραγωγής αρτοσκευασμάτων και γλυκισμάτων, καθώς και του τουρισμού και καλύπτει κτιριακές παρεμβάσεις αλλά και αντικατάσταση φωτισμού, συστημάτων θέρμανση και ψύξης και επαγγελματικού εξοπλισμού.
Εν κατακλείδι, είναι απαραίτητη μια σύντομη αναφορά στα χρηματοδοτικά εργαλεία πίσω από όλα αυτά τα προγράμματα, με βασικότερο το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, μέσω του οποίου έχουν διοχετευθεί συνολικά πάνω από 2,5 δισ. ευρώ για επιδότηση με απευθείας ωφελούμενους τους πολίτες, τους ενεργειακά ευάλωτους, τους αγρότες και τις (μικρότερες κυρίως) επιχειρήσεις και εμμέσως ωφελούμενους τους μικρούς κατασκευαστές και εργολάβους, τους μηχανικούς, τους εγκαταστάτες, τα μαγαζιά ηλεκτρικού εξοπλισμού. Αυτό αποτελεί την καλύτερη απάντηση σε όσους ψευδώς ισχυρίζονται ότι το Ταμείο Ανάκαμψης αφορά λίγους και ισχυρούς.
*Η κ. Αλεξάνδρα Σδούκου είναι υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας.
