Μία από τις πιο παιγνιώδεις ομιλίες του Τζον Μέιναρντ Κέινς στα 30 χρόνια της δημόσιας ζωής του ήταν και μία από τις τελευταίες του. Σε εκδήλωση στη Σαβάνα της Τζόρτζια στα τέλη του χειμώνα, ο Κέινς ζήτησε από το κοινό του, που απαρτιζόταν από οικονομολόγους, δικηγόρους και διπλωμάτες, να εξετάσει για λίγο τις νεράιδες από την «Ωραία Κοιμωμένη». Και αναρωτήθηκε ο ίδιος τι θα μπορούσε να ζητηθεί από αυτά τα καλοπροαίρετα ξωτικά στη «βάφτιση» των αγαπημένων του «διδύμων», της Παγκόσμιας Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, των θεσμών του Μπρέτον Γουντς. Ο Κέινς προσέβλεπε σε τρία δώρα. Πρώτον, ένα πολύχρωμο παλτό για να χρησιμεύσει ως «μια αέναη υπενθύμιση ότι ανήκουν σε ολόκληρο τον κόσμο». Δεύτερον, ένα σύνολο βιταμινών για να τους δώσει «ενέργεια και ατρόμητο πνεύμα». Τέλος, «σοφία, υπομονή και διακριτικότητα σοβαρή» για να κερδίσουν την εμπιστοσύνη των λαών, που έχουν ανάγκη. Αν και μπορεί να μην τη θυμάται κανείς πια, η επίκληση της «Ωραίας Κοιμωμένης» ήταν κάτι παραπάνω από ένα αποκύημα της φαντασίας του Κέινς. Ηταν λογοτεχνικός υπαινιγμός προς επίρρωση του θεμελιώδους στόχου των θεσμών του Μπρέτον Γουντς. Πριν από την κινηματογραφική προσαρμογή της από τον Ντίσνεϊ το 1959, η «Ωραία Κοιμωμένη» ήταν ένα πλούσιο μπαλέτο του Ρώσου συνθέτη Τσαϊκόφσκι, βασισμένο σε γερμανική ιστορία των αδελφών Γκριμ, οι οποίοι είχαν αντλήσει την έμπνευσή τους από ένα μεσαιωνικό γαλλικό παραμύθι. Καμία χώρα δεν διεκδικούσε την πνευματική της ιδιοκτησία και η διαχρονικότητά της ήταν προϊόν του διεθνισμού της.
Τουλάχιστον για τον Κέινς, το Ταμείο και η Τράπεζα ενσάρκωναν ένα γεωπολιτικό ιδεώδες πολυτιμότερο από οποιοδήποτε συγκεκριμένο τεχνικό ή διοικητικό θέμα. Πράγματι, χαιρέτισε τους θεσμούς του Μπρέτον Γουντς ως μία νίκη του ανθρωπίνου πνεύματος, ακόμα κι αν πολλές από τις προτάσεις του παραγκωνίστηκαν σε πολλούς από τους γύρους των διαπραγματεύσεων για τη συγκρότηση των διεθνών οργανισμών. Στα τέλη της δεκαετίας του 1940 αυτές οι αναπτυξιακές ανάγκες των επιμέρους χωρών περιελάμβαναν την ανασυγκρότηση των κατεστραμμένων από τον πόλεμο χωρών και την εκβιομηχάνιση των φτωχότερων κρατών, που αποκλείστηκαν από την εκρηκτική ανάπτυξη της Ευρώπης και των ΗΠΑ από τις αρχές του εικοστού αιώνα. Οι φθηνές εισαγωγές θα βοηθούσαν τις χώρες να αποκτήσουν πρόσβαση σε ό,τι δεν μπορούσαν να παράγουν, αλλά οι δασμοί θα βοηθούσαν τα κράτη να αναπτύξουν ή να επιδιορθώσουν τους κατεστραμμένους από τον πόλεμο βιομηχανικούς τομείς τους.
Οι δασμοί, οι κρατικές επιδοτήσεις και οι δημόσιες επιχειρήσεις πιθανώς θα διαδραματίσουν καίριο ρόλο στη νέα πράσινη εποχή.
Σήμερα η κλιματική κρίση έχει δημιουργήσει νέες αναπτυξιακές ανάγκες ακόμη και για τις πιο πλούσιες χώρες. Καμία πλέον δεν μπορεί να ελπίζει ότι θα μετριάσει την καταστροφή του πλανήτη χωρίς τη γρήγορη ανάπτυξη μιας νέας καθαρής τεχνολογίας. Τα κατάλληλα εργαλεία πολιτικής για αυτόν τον αιώνα δεν θα αντιγράψουν τα παλιότερα, όπερ ισχύει ιδιαίτερα για τα ζητήματα διεθνούς εμπορίου. Οι δασμοί, οι κρατικές επιδοτήσεις και οι δημόσιες επιχειρήσεις, τόσο συχνά κακολογούμενοι από τους οικονομολόγους ως εμπόδια στην καινοτομία και τον ανταγωνισμό, πιθανώς θα διαδραματίσουν καίριο ρόλο στη δημιουργία μιας υγιούς παγκόσμιας αγοράς για φιλικές προς το κλίμα βιομηχανίες. Προς το παρόν τουλάχιστον, οι πράσινες τεχνολογίες εκπορεύονται από νεοφυείς εταιρείες, που απαιτούν πολύ περισσότερη προστασία παρά πειθαρχία.
*Ο κ. Ζάχαρι Κάρτερ είναι υπότροφος του Ιδρύματος Κάρνεγκι για τη Διεθνή Ειρήνη και συγγραφέας του βιβλίου «The Price of Peace: Money, Democracy, and the Life of John Maynard Keynes». Το άρθρο δημοσιεύεται στο ψηφιακό περιοδικό του ΔΝΤ «Χρηματοπιστωτικά και Ανάπτυξη».
