Μια δυστοπική εικόνα, με τον πληθυσμό της χώρας να σχηματίζει ένα «πυρηνικό μανιτάρι», όπου στην ισχνή βάση του βρίσκονται λίγοι, νέοι σε ηλικία Ελληνες και στην πλατιά κορυφή του πολλοί και ηλικιωμένοι, παρουσιάζουν για την Ελλάδα όλες οι δημογραφικές προβολές, καταδεικνύοντας ότι η χώρα –όπως και οι περισσότερες σε παγκόσμιο επίπεδο– αντιμετωπίζει μια βαθιά δημογραφική κρίση, που απειλεί την οικονομικοκοινωνική σταθερότητα αλλά και την εθνική της ασφάλεια.
Είναι ενδεικτικό ότι οι γυναίκες που γεννήθηκαν γύρω στο 1980 κάνουν κατά μέσον όρο περίπου 1,5 παιδιά, ενώ οι μητέρες τους έφεραν στον κόσμο 2,1 παιδιά.
Μάλιστα, ακόμη κι αν «τρέξουν» με ιδιαίτερη ταχύτητα και αποτελεσματικότητα τα σχεδιαζόμενα μέτρα που περιλαμβάνονται στο Εθνικό Σχέδιο για το Δημογραφικό, που παρουσιάστηκε στο πρόσφατο υπουργικό συμβούλιο από την αρμόδια υπουργό Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Σοφία Ζαχαράκη, εκτιμάται πως όσες γυναίκες γεννήθηκαν μετά το 2010 θα αποκτήσουν έως και 1,8 παιδιά.
Δεν είναι τυχαίο, όσο κι αν τα πράγματα έχουν αφεθεί στην τύχη τους, ότι το 2022 οι γεννήσεις στη χώρα μας έπεσαν για πρώτη φορά κάτω από τις 80.000, έναντι 150.000 το 1980. Ετσι, ο μισός πληθυσμός της Ελλάδας είναι σήμερα πάνω από 46 ετών, όταν το κοντινό 2000 ήταν 39 ετών. Παράλληλα, περισσότεροι από 1 στους 5 κατοίκους της χώρας είναι άνω των 65 ετών (16% το 2000), ενώ το ποσοστό των άνω των 80 ετών είναι 6% (διπλάσιο σε σύγκριση με αυτό του 2000).
Το 2070, οι γυναίκες από 90 ετών και άνω θα είναι η πολυπληθέστερη ομάδα του πληθυσμού, 283.294 άτομα ή το 3,6% του συνολικού πληθυσμού, με την αμέσως επόμενη ομάδα να είναι οι άνδρες ηλικίας 60-64 ετών (278.800 άτομα). Την ίδια περίοδο, τα κορίτσια ηλικίας έως 4 ετών θα είναι 138.388, αποτελώντας τη μικρότερη ηλικιακή ομάδα (1,8% του πληθυσμού), με τα αγόρια ίδιας ηλικίας να ακολουθούν, αριθμώντας 147.365 άτομα (1,9%).
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, έως το 2070 ο πληθυσμός της Ελλάδας σε ένα από τα πλέον δυσμενή σενάρια θα συρρικνωθεί έως και 25%, πολύ πάνω από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που είναι 4%.
Οι γυναίκες που γεννήθηκαν γύρω στο 1980 κάνουν κατά μέσον όρο περίπου 1,5 παιδιά, ενώ οι μητέρες τους έφεραν στον κόσμο 2,1 παιδιά.
Το προσδόκιμο ζωής κατά τη γέννηση για τους άνδρες αυξάνεται από τα 78,8 έτη το 2022 στα 86,5 το 2070 και για τις γυναίκες αυξάνεται επίσης από τα 84,2 έτη το 2022 στα 90,4 το 2070.
Αντίστοιχα, το προσδόκιμο ζωής στα 65 έτη για τους άνδρες πηγαίνει από 18,7 έτη σε 23,9 έτη στο τέλος του 2070, δηλαδή στα 88,9 έτη, ενώ για τις γυναίκες πηγαίνει από 21,7 σε 26,7, δηλαδή στα 91,7 έτη.
Εξέλιξη εξαιρετικά σοβαρή και επίσης δυσοίωνη, καθώς η πορεία του προσδόκιμου ζωής στα 65 έτη είναι ένας σημαντικός παράγοντας για την αναπροσαρμογή των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης. Οσο ο δείκτης αυτός ανεβαίνει, τόσο θα αυξάνονται και τα όρια, πέραν του θεσμοθετημένου 67ου έτους για την προβολή, καθώς οι νόμιμες ηλικίες συνταξιοδότησης συνδέονται αυτομάτως με αυτόν τον παράγοντα.
Λόγω της γήρανσης, η αύξηση της συμμετοχής στο εργατικό δυναμικό για τους εργαζομένους ηλικίας 55-64 ετών είναι ακόμη μεγαλύτερη, αφού από 57,4% το 2022 εκτινάσσεται στο 78,2% το 2070, όπως επίσης για τους εργαζομένους ηλικίας 65-74 ετών, που από 9,3% το 2022 ανεβαίνει σε 24,3% το 2070.
Σε αυτό το πλαίσιο, το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Δημογραφικό αποτελεί, σύμφωνα με την κ. Ζαχαράκη, ένα ολιστικό πλαίσιο ανάπτυξης στρατηγικών καθορισμού στόχων, διαμόρφωσης πολιτικών κι εφαρμογής κατάλληλων μέτρων, με ορίζοντα δεκαετίας.
Ενα σχέδιο 5 αξόνων, 20 στόχων και περισσοτέρων των 200 δράσεων συνολικής δαπάνης 20 δισ. ευρώ, συμπεριλαμβανομένων βέβαια και των μέτρων που έχουν ληφθεί ήδη από το 2019, αφορά όλες τις ηλικιακές ομάδες του πληθυσμού.
Ετσι, για παράδειγμα, στον άξονα για την ενίσχυση των γεννήσεων και τη στήριξη της οικογένειας, κόστους 281 εκατ. ευρώ ανά έτος, περιλαμβάνονται δράσεις με την εμπλοκή επτά υπουργείων, από την εφαρμογή προγεννητικού ελέγχου, την ευνοϊκή φορολόγηση οικειοθελών παροχών, τις «νταντάδες της γειτονιάς», την αύξηση του επιδόματος παιδιού, αλλά και την κατάργηση φόρου ασφαλίστρων για παιδιά. Με στόχο την ενίσχυση της απασχόλησης, κυρίως των γυναικών αλλά και των ηλικιωμένων, στον δεύτερο άξονα περιλαμβάνονται δράσεις αναβάθμισης των ικανοτήτων των γυναικών, επέκτασης της τηλεργασίας και προώθησης της απασχόλησης ηλικιωμένων. Ενας ακόμη άξονας αφορά τη διαχείριση της μακροζωίας, με θεσμοθέτηση της γηριατρικής, αναβάθμιση των ΚΑΠΗ, αλλά και της προληπτικής ιατρικής.
