Τέσσερα στα δέκα νοικοκυριά –ξοδεύουν περισσότερα από αυτά που δηλώνουν, με το εν λόγω ποσοστό να εμφανίζεται αυξημένο μετά την πληθωριστική κρίση που ξεκίνησε στα μέσα του 2021 και συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι στις πλέον ευάλωτες κατηγορίες νοικοκυριών, όπως είναι το φτωχότερο 10% του πληθυσμού και οι μονογονεϊκές οικογένειες, τα ποσοστά των νοικοκυριών που ξοδεύουν περισσότερα από όσα δηλώνουν εκτοξεύονται σε 78,8% και 78,9% αντιστοίχως, καθώς οι ανατιμήσεις σε συνδυασμό με τη μη αντίστοιχη αύξηση των μισθών ενέτειναν το παραπάνω φαινόμενο.
Βεβαίως, δεν θα πρέπει να παραγνωρισθεί ο υψηλός βαθμός απόκρυψης εισοδημάτων – φοροδιαφυγής, με τη σχετική έρευνα του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) να εκτιμά ότι το 25,7% του πλουσιότερου 10% των νοικοκυριών δηλώνουν δαπάνες που υπερβαίνουν το εισόδημα. Στην περίπτωση που κύρια πηγή εισοδήματος είναι η περιουσία (π.χ. από ενοίκια), τότε το ποσοστό ανεβαίνει στο 53,9%.
Δεδομένου ότι τα παραπάνω συμπεράσματα προκύπτουν από τα στοιχεία έως το 2022, αλλά η πληθωριστική κρίση συνεχίζεται, τότε είναι πολύ πιθανό οι επιπτώσεις στα φτωχά νοικοκυριά να έχουν επιδεινωθεί και οι οικονομικές και κατ’ επέκταση κοινωνικές ανισότητες να έχουν διευρυνθεί περαιτέρω. Ηδη από την Ερευνα Οικογενειακών Προϋπολογισμών του 2023, η οποία δημοσιοποιήθηκε πρόσφατα από την ΕΛΣΤΑΤ, προκύπτει ότι το μερίδιο της μέσης ισοδύναμης δαπάνης (αγορές, τρέχουσες τιμές) του πλουσιότερου 20% του πληθυσμού είναι 5,72 φορές μεγαλύτερο από το μερίδιο της μέσης ισοδύναμης δαπάνης του φτωχότερου 20% του πληθυσμού (από 5,39 για το 2022).
Η πληθωριστική κρίση διεύρυνε τις κοινωνικές ανισότητες, επιδεινώνοντας τη θέση των φτωχότερων κοινωνικών στρωμάτων.
Σύμφωνα με την ανάλυση του ΚΕΠΕ που υπογράφει ο κ. Γιώργος Ιωαννίδης, η σωρευτική αύξηση των τιμών που αντιμετώπισε το φτωχότερο 20% των νοικοκυριών είχε αυξηθεί κατά 15,6% έναντι 14,7% του μέσου όρου και 13,7% για το πλουσιότερο 20% των νοικοκυριών.
Επιπλέον, το 2022 ο πληθωρισμός των φτωχότερων νοικοκυριών ήταν υψηλότερος του μέσου όρου κατά 0,8 ποσοστιαίες μονάδες και υψηλότερος κατά 1,9% ποσοστιαίες μονάδες του πληθωρισμού του πλουσιότερου 10% των νοικοκυριών. Οπως επισημαίνεται στην έρευνα, το πληθωριστικό σοκ του 2021-2022 ανέστρεψε μια μακροχρόνια τάση που χαρακτηρίζει τα έτη από το 2015 έως και το 2020, κατά τα οποία ο δείκτης τιμών καταναλωτή των φτωχότερων νοικοκυριών ήταν οριακά χαμηλότερος τόσο του γενικού μέσου όρου όσο και εκείνου των πλουσιότερων νοικοκυριών. «Επομένως, πέρα από την ήδη πραγματοποιθείσα αρνητική επίπτωση, ο χρονικά εμμένων χαρακτήρας του φαινομένου δημιουργεί τον κίνδυνο εδραίωσης αυτής της κατάστασης», τονίζεται.
Η ανελαστικότητα που χαρακτηρίζει ειδικά τις δαπάνες για τρόφιμα και στέγαση έχει ως αποτέλεσμα να παρατηρείται τα τελευταία χρόνια, λόγω των ανατιμήσεων, αύξηση του ποσοστού των νοικοκυριών που δαπανούν περισσότερα από το εισόδημά τους. Ετσι από 35,9% το 2020, το ποσοστό των νοικοκυριών με υπερβάλλουσες του εισοδήματός τους δαπάνες έφτασε το 2022 στο 40,9%. Το μέσο νοικοκυριό με υπερβάλλουσες δαπάνες δαπανά ποσά που υπερβαίνουν το εισόδημά του κατά 47,4%, ενώ σε εξαιρετικά δυσμενή θέση βρίσκονται τα νοικοκυριά με κύρια πηγή εισοδήματος τα επιδόματα ανεργίας είτε άλλα επιδόματα και βοηθήματα, καθώς οι δαπάνες τους είναι υπερδιπλάσιες του εισοδήματος (ακόμη και 167,8% πάνω).
Ενα στα τέσσερα (25,7%) νοικοκυριά που ανήκουν στο πλουσιότερο 10% του πληθυσμού δηλώνει υπερβάλλουσες δαπάνες. Μεταξύ του 10% των πλουσιότερων νοικοκυριών με κύρια πηγή εισοδήματος την περιουσία, το 53,9% δηλώνει ετήσιες δαπάνες άνω του εισοδήματος. «Αυτού του τύπου τα αποτελέσματα συνιστούν ισχυρές ενδείξεις ότι τμήμα των μη αντικριζόμενων (από τρέχοντα εισοδήματα) δαπανών σχετίζεται με την απόκρυψη εισοδημάτων», αναφέρεται στην έρευνα του ΚΕΠΕ.
